5 ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ

Υπάρχει κανείς που να μην έχει εμπεδώσει ότι η χρήση αντηλιακού είναι απαραίτητη για να προλάβεις ανεπανόρθωτες βλάβες που μπορεί να προκαλέσει η ηλιακή ακτινοβολία; Θα έλεγες πως όχι, αν δεν υπήρχαν κάποιοι που το κάνουν. Τι είναι λοιπόν μύθος και τι αλήθεια για πέντε ερωτήματα που αφορούν τα αντηλιακά;

Πας στην παραλία, εκτίθεσαι –ενδεχομένως και ατελείωτες ώρες– στον ήλιο, τσαλαβουτάς και λίγο στα νερά, μάλλον για να δροσιστείς. Ίσως να διαβάζεις και κανένα βιβλίο και να τρως κάτι. Σίγουρα θα απολαμβάνεις ένα ρόφημα. Για το καλό σου, ελπίζω να βάζεις αντιηλιακό στο δέρμα σου.

Δεν είναι τώρα η ώρα να σου πω όσα επιβλαβή μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική έκθεση του δέρματος μας στον ήλιο. Είναι όμως, η ώρα να διαλύσω μερικούς μύθους που αφορούν το «φράγμα» που δημιουργούμε στο δέρμα μας για να το προστατεύσουμε. Τα αντιηλιακά είναι ο τρόπος που έχουμε να κρατήσουμε μακριά τις ακτίνες UV και να αποφύγουμε τα εγκαύματα και τις όποιες άλλες βλάβες του δέρματος, μειώνοντας έτσι και τον κίνδυνο καρκίνου.

Χρειάζεται να είμαστε «σπάταλοι»: βάζουμε πλούσιες δόσεις σε όλο το σώμα και το πρόσωπο και επαναλαμβάνουμε τακτικά. Δηλαδή, ανά δύο ώρες. Η επανάληψη πρέπει να είναι πιο τακτική εάν ιδρώνουμε μέσω κάποια δραστηριότητας (μην ακούσω ρακέτες!) ή μετά το κολύμπι και το στέγνωμα με πετσέτα.

Αν είσαι από εκείνους που κάνουν την εφαρμογή αφού στρατοπεδεύσουν σε κάποια παραλία, να σου πω ότι για τα πρώτα 15 λεπτά με μισή ώρα δεν έχεις την παραμικρή προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Η γενική οδηγία των κατασκευαστών είναι πως πρέπει να βάζουμε αντηλιακό τουλάχιστον ένα τέταρτο της ώρας πριν την έκθεση στον ήλιο, ώστε να απορροφηθεί από το δέρμα και έτσι να σχηματίσει το προστατευτικό φράγμα.

Ας περάσουμε τώρα στα ερωτήματα που λέγαμε.

Ερώτημα #1: Υπάρχουν αντηλιακά που περιέχουν καρκινογόνες ουσίες;

O μύθος έχει να κάνει με το παρελθόν, όταν εκφράστηκαν ανησυχίες για κάποια συστατικά που υπήρχαν στα αντηλιακά (π.χ. την οξυβενζόνη, φίλτρο υπεριώδους ακτινοβολίας που έχει βρεθεί σε ορισμένες μελέτες ότι έχει πιθανές επιδράσεις που διαταράσσουν τις ορμόνες, και τον παλμιτικό ρετινυλεστέρα, μορφή βιταμίνης Α, για την οποία έχει προταθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος όταν εκτίθεται στο ηλιακό φως).

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ιστορικά, ωστόσο, δεν έχουν βρεθεί επαρκή πειστικά στοιχεία για τους ισχυρισμούς, εξ ου και ρυθμιστικοί φορείς συνεχίζουν να αξιολογούν την ασφάλεια τους.

Γιατί λοιποόν κάποιοι χρήστες του TikTok επιμένουν πως τα αντηλιακά με χημικά φίλτρα έχουν κινδύνους και προτείνουν να χρησιμοποιούμε εκείνα με φυσικά φίλτρα; Μια στιγμή να εξηγήσω.

• Τα χημικά περιέχουν ουσίες που αλλάζουν τη χημική δομή τους και απορροφώνται από το δέρμα. Έτσι είναι σχεδόν αόρατα. Πρέπει ωστόσο, να επαναλαμβάνουμε την εφαρμογή πιο τακτικά (κάθε λίγες ώρες), αφού «φθείρονται» πιο γρήγορα.
• Τα αντηλιακά με ορυκτά φίλτρα περιέχουν διοξείδιο του τιτανίου ή οξείδιο του ψευδαργύρου (θεωρούνται ασφαλή και παρέχουν αποτελεσματική αντηλιακή προστασία), ώστε να σχηματίσουν ένα φράγμα στο δέρμα που αντανακλά το υπεριώδες φως. Δεν απορροφώνται, αφήνουν ένα λευκό στρώμα με την εφαρμογή.

Όπως εξηγούν δερματολόγοι στην DW, η κύρια διαφορά μεταξύ των ορυκτών και των χημικών φίλτρων είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν την επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία.

Ερώτημα #2: Πρέπει να αγοράζουμε νέο αντηλιακό κάθε χρόνο;

Η αποτελεσματικότητα του αντηλιακού μπορεί να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, λόγω παραγόντων όπως η έκθεση στη θερμότητα, το ηλιακό φως και τον αέρα. Γενικά συνιστάται η αντικατάσταση των αντηλιακών προϊόντων αφού παρέλθει η ημερομηνία λήξης τους ή εάν έχουν αποθηκευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η ημερομηνία λήξης αφορά την εκτιμώμενη από τους παραγωγούς καλύτερη αποτελεσματικότητα των ενεργών συστατικών που περιέχονται στο σκεύασμα. Αφότου παρέλθει η ημερομηνία λήξης, μειώνεται το επίπεδο προστασίας που παρέχουν, είναι δηλαδή σαν να έχουν χαμηλότερο SPF από το αναγραφόμενο. Το ίδιο συμβαίνει εάν αφήνουμε το αντιηλιακό στον ήλιο ή σε υψηλές θερμοκρασίες για παρατεταμένες περιόδους.

Ένα από τα συστατικά που περιέχουν κάποια αντηλιακά, επίσης, είναι το συνθετικό φίλτρο υπεριώδους ακτινοβολίας οκτοκρυλένιο, που αποσυντίθεται με την πάροδο του χρόνου. Άπαξ και συμβεί αυτό, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2021, γίνεται βενζοφαινόνη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επιβεβαιώσει ευρήματα που θέλουν την βενζοφαινόνη να μπορεί να προκαλέσει ζημιά στα ζώα: θεωρείται καρκινογενής για αυτά και πιθανώς καρκινογενής για τους ανθρώπους. Δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά αν όντως, είναι.

Ερώτημα #3: Η χρήση αντηλιακού οδηγεί σε ανεπάρκεια βιταμίνης D;

Η βιταμίνη D συντίθεται κυρίως στο δέρμα όταν εκτίθεται στην υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB) του ήλιου. Τα αντηλιακά, ιδιαίτερα εκείνα με υψηλό παράγοντα αντηλιακής προστασίας (SPF), έχουν σχεδιαστεί για να μπλοκάρουν ή να απορροφούν τις ακτίνες UVB, μειώνοντας έτσι την ικανότητα του δέρματος να παράγει βιταμίνη D.

Eιρήσθω εν παρόδω, η σύντομη και σκόπιμη απροστάτευτη έκθεση στον ήλιο (περίπου 10 έως 15 λεπτά) στα χέρια και τα πόδια μερικές φορές την εβδομάδα μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των επαρκών επιπέδων βιταμίνης D, χωρίς να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο βλάβης από τον ήλιο.

Σε κάθε περίπτωση, επιστημονικό άρθρο αναφέρει ότι τα αντηλιακά με υψηλό δείκτη αντηλιακής προστασίας (SPF) φιλτράρουν το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας UVB του ήλιου. Ταυτόχρονα, φιλτράρουν και τα μήκη κύματος UVB, αυτά που πυροδοτούν την παραγωγή βιταμίνης D στο δέρμα.

Ωστόσο, κλινικές μελέτες δεν έδειξαν ποτέ ότι η καθημερινή χρήση αντηλιακού οδηγεί σε ανεπάρκεια βιταμίνης D. Στην πραγματικότητα, οι επικρατούσες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν αντηλιακό καθημερινά μπορούν να διατηρήσουν τα επίπεδα βιταμίνης D, με τα αντιηλιακά να μην μπλοκάρουν το 100% των ακτίνων UVB. Αυτό που «ξεφεύγει» είναι αρκετό για να διατηρήσει τα αναγκαία επίπεδα.

Ερώτημα #4: Με προστατεύει αντηλιακό με SFP 15;

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας, ο δείκτης SPF 30 είναι το ελάχιστο που πρέπει να εφαρμόζουν όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματος τους. Βλέπεις, όλοι καιγόμαστε από τον ήλιο.

Η δερματολογία διακρίνει μεταξύ έξι διαφορετικών τύπων δέρματος, βάσει και της ευαισθησίας στον ήλιο. Το δέρμα με υψηλή μελάγχρωση έχει φυσικό παράγοντα αντηλιακής προστασίας περίπου 13. Ένας πρόσθετος παράγοντας αντηλιακής προστασίας 30 κρατά μακριά ένα υψηλότερο ποσοστό υπεριώδους ακτινοβολίας

Ερώτημα #5: Γιατί κάποιοι λένε ότι η vegan διατροφή λειτουργεί ως αντιηλιακό;

Υπάρχει influencer με 30.000 followers στο TikTok που υποστηρίζει ότι η vegan διατροφή είναι τρόπος να προστατευτείς από τα εγκαύματα και διάφοροι άλλοι τη σιγοντάρουν.

Ωστόσο, οι δερματολόγοι –που κάτι παραπάνω ξέρουν– εξηγούν πως μέσω της καλύτερης διατροφής μπορεί κάποιος να επιτύχει έναν καλύτερο μηχανισμό αποκατάστασης του δέρματος, αλλά όχι να δημιουργήσει αντηλιακή προστασία. Και ναι, τα καρότα έχουν θετική επίδραση, ωστόσο η βήτα-καροτίνη από μόνη της δεν επαρκεί για να μη χρησιμοποιήσουμε αντιηλιακό.