ΒΟΛΤΑ ΓΙΑ ΦΑΓΗΤΟ ΣΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΣΤΕΚΙΑ ΤΗΣ ΟΜΟΝΟΙΑΣ
Έχουμε συνηθίσει να την προσπερνάμε. Να κατεβαίνουμε γρήγορα από το μετρό ή τον ηλεκτρικό και να απομακρυνόμαστε με βήμα ταχύ προς τον εκάστοτε προορισμό μας. Ε, σ' αυτή τη βόλτα, κοντοστεκόμαστε στην Ομόνοια, ρίχνουμε μια ματιά στα κτίρια που την περιστοιχίζουν, δυο ματιές στο σιντριβάνι (!) και ανακαλύπτουμε τα καλά κρυμμένα και ιδιαίτερα «νόστιμα» μυστικά της.
Σπάνια έχω ελεύθερο χρόνο όταν κατεβαίνω στην Ομόνοια. Συνήθως την προσεγγίζω για να αλλάξω τρένο ή για να βγω από τον σταθμό και να προσπεράσω την πλατεία με βήμα ταχύ, ώστε να συνεχίσω για τις υπόλοιπες δουλειές της ημέρας. Και αυτό κάνουν οι περισσότεροι. Όσοι δεν έχουν δουλειά στην πλατεία, δηλαδή.
H αλήθεια είναι ότι τα τελευταία πολλά χρόνια η Ομόνοια δεν διανύει τις καλύτερες μέρες (και νύχτες) της. Οι λόγοι είναι γνωστοί και η κουβέντα μεγάλη – δεν αρκούν λίγες λέξεις ούτε για να περιγράψουν την κατάσταση και το πώς φτάσαμε ως εδώ, ούτε για να αναπτύξουμε πιθανές λύσεις και προοπτικές.
Παρατηρώντας την, ωστόσο, σε βάθος χρόνου και με το νέο δεδομένο που είναι η ισχυρή τουριστικοποίηση του κέντρου της πόλης (και της Ομόνοιας σιγά σιγά), βλέπουμε νέα μεγάλα ξενοδοχεία (Brown, Moxy) να ανοίγουν πλάι στα κλειστά νεοκλασικά Μπάγκειον και Μέγας Αλέξανδρος· όλο και περισσότερους σύγχρονους φούρνους να δίνουν επίσης «το παρών» με τραπεζάκια και επί της πλατείας· πολυάριθμα καταστήματα σε ισόγεια και στοές, αλλά και γραφεία στους ορόφους ακόμα ενεργά (πλάι στα εξίσου πολυάριθμα κλειστά).
Μια εικόνα που στο φως του ήλιου φαίνεται να βελτιώνεται μέρα με τη μέρα. Για τους κατοίκους; Για τους τουρίστες; Μέρος της συζήτησης αυτό. Όταν πέφτει η νύχτα, πάντως, η πλατεία και τα γύρω στενά δεν είναι για πολλά. Αυτό κι αν είναι μέρος της συζήτησης.
Σημαντικές στάσεις στην ιστορία της Ομόνοιας
Ποια είναι όμως η ιστορία της κεντρικότατης αυτής πλατείας; Καταρχάς πρέπει να πούμε ότι χωροθετήθηκε το 1846, λαμβάνοντας την ονομασία Πλατεία Ανακτόρων, για να γίνει έπειτα Πλατεία Όθωνος μέχρι το 1862. Όταν εκθρονίστηκε ο βασιλιάς, μετονομάστηκε οριστικά πια σε Πλατεία Ομονοίας. Άλλες σημαντικές ημερομηνίες για την ιστορία της, όπως διαβάζουμε σε αρχεία και εγκυκλοπαίδειες, είναι η σύνδεσή της με το δίκτυο αποχέτευσης της πόλης το 1866, η άφιξη του τραμ το 1882 και η σύνδεσή της με τον Πειραιά μέσω του σιδηρόδρομου (που ακόμα τότε δεν ήταν ηλεκτρικός) το 1895. Το 1905 έγινε η ασφαλτόστρωση της πλατείας και το 1910 η ηλεκτροδότησή της.
Μεταπολεμικά και όταν ξεκίνησε η ανέγερση περισσότερων μεγάλων κτιρίων περιμετρικά της, η όψη της περιοχής άρχισε να αλλάζει. Το 1957 κατασκευάστηκε στο μέσον της πλατείας κυκλικός κόμβος, ενώ το 1960 κατασκευάστηκε κεντρικό σιντριβάνι – όλες και όλοι το έχουμε δει σε κάποια παλιά ελληνική ταινία, αλλά υπάρχει και ένα ωραίο κλιπάκι των Ηχοτοπίων να μας το θυμίζει.
Στη σύγχρονη ιστορία της Ομόνοιας αξίζει να αναφερθούμε στο άγαλμα του Δρομέα του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου που τοποθετήθηκε στην πλατεία το 1988, ανοίγοντας μεγάλη συζήτηση μεταξύ των Αθηναίων. Σε άλλους άρεσε, σε άλλους όχι – μια συζήτηση που κρατάει ακόμα για την Ομόνοια και όχι μονάχα για το γλυπτό του Βαρώτσου, αλλά και για όλες τις αλλαγές που ακολούθησαν μέσα στα χρόνια.
Για την ιστορία, πάντως, αξίζει να θυμηθούμε ότι το γλυπτό δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής δράσης «Δρώμενα» που οργάνωνε ο δήμος Αθηναίων επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ, με πρωτοβουλία του τότε αντιδημάρχου Πολιτισμού, Σταύρου Ξαρχάκου. Βάσει του αρχικού πλάνου θα παρέμενε στην πλατεία για έναν μόνο μήνα. Με παρότρυνση της Μελίνας Μερκούρη, όμως, η παρουσία του στην Ομόνοια παρατάθηκε μέχρι το 1993, οπότε καταστράφηκε για να δημιουργηθεί εκ νέου και να τοποθετηθεί μόνιμα πια απέναντι από το Χίλτον.
Εδώ να σημειώσουμε, επίσης, ότι η αρχική του ονομασία ήταν Ξένος (θυμηθείτε τους χιλιάδες ανθρώπους που έρχονταν και έφευγαν από την Ομόνοια εκείνα τα χρόνια), παρ' όλα αυτά, το έργο τελικά έμεινε γνωστό ως ο Δρομέας, καθώς έτσι το ερμήνευσαν οι περισσότεροι Αθηναίοι.
Τα χρόνια που ακολούθησαν και εξαιτίας των έργων για την κατασκευή του μετρό, το κέντρο της πλατείας ήταν για πολλά χρόνια ένα απέραντο εργοτάξιο. Έπειτα, κάθε επόμενη δημοτική αρχή προχωρούσε στις δικές της «αισθητικές» παρεμβάσεις, ενώ το 2020 -εν μέσω πανδημίας- πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της νέας ανακαινισμένης εκδοχής της με ένα μεγάλο σιντριβάνι.
Αν υπάρχει κάτι που παραμένει σταθερά στη θέση του από το 2001 στην Ομόνοια, αυτό είναι το Πεντάκυκλο, το εμβληματικό γλυπτό υδροκινητικής λειτουργίας του Γιώργου Ζογγολόπουλου, που αποκαταστάθηκε πλήρως στην τελευταία ανακατασκευή.
Ανακαλύπτοντας τα «νόστιμα» μυστικά της
Ομόνοια, λοιπόν! Μια πλατεία και μια περιοχή που δεν χρειάζεται πάντα να προσπερνάμε. Γιατί εκτός από σιντριβάνι και γλυπτά και τρένα και μετρό, είναι και ένας ολόκληρος κόσμος γεμάτος ζωή. Είναι μαγαζιά που κράτησαν στα δύσκολα χρόνια· και είναι και στέκια με θαμώνες σταθερούς, πελάτες αγαπημένους που δεν τα πρόδωσαν ούτε στην πιο μεγάλη κρίση. Προσθέστε εδώ και όλους όσοι δουλεύουν στις γύρω υπηρεσίες και γραφεία των πιο «άσχημων» κτιρίων της περιοχής, αλλά και τους τουρίστες (ναι, ναι, «αυτούς που ταξιδεύουν αποζητώντας αυθεντικές εμπειρίες στις πόλεις που επισκέπτονται» και ασκήστε ελεύθερα κριτική, σίγουρα δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια), που γνωρίζουν σιγά σιγά και αυτές τις γωνιές του αθηναϊκού κέντρου.
Και υπάρχουμε και εμείς που ξεκινάμε το πρωινό μας με μια ζεστή και αφράτη τυρόπιτα ή σπανακόπιτα από την ωραία Δωδώνη (Μέγαρο Δεβερίκου, τηλ. 2103242761), που στέκει από το 1971 στην οδό Λυκούργου αρ. 9, πριν συνεχίσουμε για ένα γιαούρτι με μέλι και καρύδια στη αγαπημένη Στάνη, που και εδώ έχει φανταστικές τυρόπιτες – old school και νόστιμες όπως και όλα της.
Εδώ, τόσο δίπλα στη Σατωβριάνδου, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να αντισταθώ στο «τυλιχτό» του Λευτέρη του Πολίτη. Μπορεί να χρειαστεί, όμως, να περιμένω να περάσει λίγο η ώρα (ανοίγει κάθε πρωί στις 11) για να παραγγείλω πρώτη. Κανένα πρόβλημα. Η νέα μου ανακάλυψη στην περιοχή είναι το καφενείο-ουζερί Η Θέμις (Σωκράτους 48, τηλ.6906609113), που κρατάει το όνομά του από τους προηγούμενους ιδιοκτήτες, στη στοά απέναντι από το παλιό Εφετείο.
Εδώ, βρίσκω την φιλόξενη Τζουλιέτα που μαζί με την κόρη της «τρέχουν» κάμποσα χρόνια πια το μικρό καφενείο της στοάς μαζί με το παρακείμενο ψητοπωλείο-μαγειρείο. Τέτοια ώρα, πρωινή, συχνάζουν κυρίως συνταξιούχοι που είτε βλέπουν τηλεόραση είτε σχολιάζουν τα νέα της ημέρας. Αργότερα βγαίνει και μεζές και φαγητό και όλα τα καλά.
Πίνω έναν ελληνικό καφέ, μου φέρνουν και ένα σφηνάκι τσίπουρο για κέρασμα, γιατί έτσι κάνουν στα μέρη τους στην Αλβανία, και είμαι έτοιμη για να επιστρέψω στον Λευτέρη τον Πολίτη (Σατωβριάνδου 20, τηλ. 2105225676) που από το 1951 ψήνει αυτά τα φοβερά «τυλιχτά» με μοσχαρίσιο μπιφτέκι, ντομάτα, κρεμμύδι και πιπέρι καυτερό. Όχι πολύ. Όσο χρειάζεται για να θελήσω να σβήσω την κάψα μου με ένα γλυκάκι ζουμερό.
Για τους Αθηναίους του κέντρου και όλους τους εργαζόμενους τριγύρω η οδός Σωκράτους είναι συνώνυμη με τους Λουκουμάδες Κτιστάκη, εδώ που ο Θοδωρής έχει κληρονομήσει από τον μπαμπά και τον παππού του την επιχείρηση και τη συνταγή των απίθανων χανιώτικων λουκουμάδων του. Μικρά στρογγυλά σιροπιαστά και συνάμα τραγανά ζυμαράκια που σερβίρονται με σουσάμι και κανέλα και τα κάνεις μια μπουκιά. Μπουκιά και συγχώριο!
Ομόνοια, λοιπόν. Μια πλατεία και μια περιοχή που παραμένει ζωντανή σε πείσμα των καιρών. Μια πλατεία και μια περιοχή, παραμελημένη και βρώμικη, αλλά και ένας τόπος που έχουν βρει καταφύγιο οι αόρατοι αυτού του κόσμου, οι αόρατοι του κόσμου μας. Μια πλατεία και μια περιοχή και οι άνθρωποί της (όλοι οι άνθρωποί της) που χρειάζονται φροντίδα και αγάπη. Και όχι ανάπτυξη και έξωση. Δεν έχουν μείνει και πολλές γειτονιές άλλωστε να μας θυμίζουν κάτι από τα παλιά.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
