ΤΙ ΘΑ ΕΠΕΙΘΕ ΤΟΥΣ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ ΝΑ ΥΙΟΘΕΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ;

Είμαστε τόσο μαθημένοι στο πενθήμερο, που η ιδέα να δουλεύουμε μόνο τέσσερις μέρες τη βδομάδα φαντάζει από όνειρο έως ουτοπία. Τι θα έπειθε τα αφεντικά μας να υιοθετήσουν το τετραήμερο; Οι πρώτες απόπειρες εφαρμογής δίνουν κάποιες ενδείξεις.

Δεν έχουν συμπληρωθεί 100 χρόνια από την εποχή που καθιερώθηκε οι εργαζόμενοι να εργάζονται πενθήμερο. Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, οι εργάσιμες ημέρες ήταν έξι. Την έβδομη ημέρα της ανάπαυσης του Θεού (βλ. Κυριακή) αναπαύονταν και οι κοινοί θνητοί. Οι Μουσουλμάνοι είχαν ως ημέρα ξεκούρασης την Παρασκευή και οι πιστοί του Ιουδαϊσμού το Σάββατο.

Η βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν η αρχή για να διεκδικήσει ο λαός το Σαββατοκύριακο. Βλέπεις, όπως έφευγαν οι αγρότες από τους αγρούς και πήγαιναν στα εργοστάσια, είχαν ένα θέμα προσαρμογής σε συγκεκριμένα ωράρια εργασίας, αφού έως τότε ήταν τα αφεντικά του εαυτού τους και ρύθμιζαν το πρόγραμμα τους. Τα νέα αφεντικά τους πίεζαν να δουλεύουν όλες τις ημέρες. Άρα, δεν είχαν χρόνο για τις οικογένειες τους ή τον εαυτό τους, να πάρουν μια ανάσα.

Οι διαμαρτυρίες δεν είχαν αποτέλεσμα, οπότε πέρασαν στις απεργίες, που είχαν πολλούς τραυματίες και αρκετούς νεκρούς.

Είχε διαπιστωθεί πως όποιος εργάτης ζητούσε άδεια για να παρακολουθήσει τη λειτουργία της εκκλησίας, την Κυριακή την έπαιρνε. Το ίδιο και με τις άδειες που έπαιρναν τα Σάββατα οι Εβραίοι – που κατέκλυσαν τις ΗΠΑ στα τέλη του 1800.

Και τότε εμφανίστηκε στην εικόνα ο Henry Ford.

Tο «ευχαριστώ» που οφείλουμε στον Ford

Ο «πατέρας» της γραμμής συναρμολόγησης που έκανε εφικτή τη μαζική παραγωγή στην αυτοκινητοβιομηχανία (και τα αυτοκίνητα προσιτά στη μέση τάξη) ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε το διήμερο ρεπό, το 1926. Δηλαδή, ήταν αυτός που σύστησε στον πλανήτη το πενθήμερο.

Ford Motor Company / AP Photo

Είχε διαπιστώσει πως τα καλύτερα προωθητικά μοντέλα της εταιρείας του ήταν οι ίδιοι οι εργάτες. Άρα, αν οι εργαζόμενοι είχαν χρόνο να κάνουν βόλτες με το Ford Model T, θα το έβλεπε περισσότερος κόσμος και θα αυξάνονταν οι πωλήσεις.

Το Wonderopolis έχει γράψει πως «o Ford ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε ότι η οικονομία παίρνει ώθηση, αν οι εργάτες έχουν ρεπό, άρα ελεύθερο χρόνο για να αγοράζουν προϊόντα και να τα απολαμβάνουν».

Ειρήσθω εν παρόδω, ο Ford ήταν και ο πρώτος που έκανε χρήση αυτού που σήμερα λέγεται «ωράριο», μολονότι το σχετικό νομοσχέδιο του 1866 δεν είχε περάσει από το Κογκρέσο (έγινε νόμος το 1926). Ήταν οι 40 ώρες την εβδομάδα.

Είχε ερευνήσει την αποτελεσματικότητα των εργατών του μέσα σε διαστήματα συγκεκριμένων –διαδοχικών– μηνών και συνεχόμενων ωρών εργασίας. Διαπίστωσε ότι μετά τις 8 ώρες δεν υπήρχε ουσιαστική αλλαγή στην αύξηση της παραγωγής, αφού οι εργάτες κατέρρεαν.

Το τετραήμερο πλανάται στον αέρα από το 1956

Η τετραήμερη εργασία είναι ένα concept που υιοθετήθηκε μετά την έξαρση της πανδημίας. Τότε που όλοι δούλευαν από τα σπίτια τους και –επειδή δεν είχαν και πολλά άλλα πράγματα να κάνουν, αφού ήταν σε lockdown– εργάζονταν σχεδόν όλη ημέρα.

Unsplash Christin Hum

Εύλογα καταπονήθηκαν και, με τα πρόσθετα τα άγχη για το αβέβαιο της νέας πραγματικότητας, εξοντώθηκαν. Επίσης, η υβριδική εργασία δεν μπορούσε να βοηθήσει κάπου, αφού και πάλι οι ώρες ήταν πολλές. Έτσι, άρχισαν να σκέφτονται τι είναι σημαντικό στη ζωή.

Όπως αναζητούνταν τρόποι αποσυμφόρησης (χωρίς το εξτρά έξοδο των επιπλέον προσλήψεων), επανήλθε στο προσκήνιο η σκέψη για το τετραήμερο.

Δεν επρόκειτο για καινοτομία. Υπήρχε εκεί έξω από το 1956, όταν ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon είχε υποσχεθεί στους Αμερικανούς πως «δεν θα αργήσει η ημέρα που θα δουλεύουμε τέσσερις ημέρες την εβδομάδα».

Fast forward 66 χρόνια μετά: Στις 22 Φεβρουαρίου 2022 το Βέλγιο έγινε η πρώτη χώρα που πέρασε νόμο ο οποίος δίνει στους εργαζομένους την επιλογή να κάνουν τις εργάσιμες ημέρες τέσσερις από πέντε (με το ωράριο του τετραήμερου να είναι 9,5 ώρες την ημέρα).

Είχαν προηγηθεί δύο δοκιμές (το 2015 και το 2017) στην Ισλανδία, σε 2.500 εργαζομένους που αντί για 40 ώρες την εβδομάδα, δούλευαν για 35 έως 36. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν πέρυσι και έδειξαν ότι η παραγωγικότητα είτε έμεινε στα ίδια επίπεδα, είτε αυξήθηκε, στους περισσότερους τομείς. Οι εργαζόμενοι ανέφεραν μείωση του άγχους και των επιπέδων burnout, καλύτερη υγεία και καλύτερη ισορροπία προσωπικού και επαγγελματικού χρόνου.

Unsplash Jason Goodman

Το πείραμα της 4-Day Work Week Global

Μετά την εμφάνιση της Covid-19 στη ζωή μας, εκτός από το Βέλγιο διάφορες άλλες χώρες έχουν προτείνει ή κάνει δοκιμές για το τετραήμερο. Για παράδειγμα:

• η Σκωτία επένδυσε 10 εκατομμύρια σε αυτήν τη δοκιμή,
• η Ισπανία ανακοίνωσε εθελοντική, εθνική τριετή δοκιμή των 32 ωρών εργασίας την εβδομάδα,
• η Ιαπωνία πρότεινε στις εταιρείες να μπορούν να δουλεύουν 4 ημέρες την εβδομάδα
• η Σουηδία έκανε δοκιμή που έδειξε πως οι εργαζόμενοι τακτοποιούσαν τον ίδιο όγκο δουλειάς, αν όχι μεγαλύτερο.

Η όλη ιστορία έγινε πολύ πιο οργανωμένη μέσω του προγράμματος 4-Day Work Week Global, το οποίο τρέχει στην παρούσα φάση σε ΗΠΑ και Καναδά (μετέχουν 38 εταιρείες), Μεγάλη Βρετανία (73 εταιρείες), Ιρλανδία (17 εταιρείες), Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία (20 εταιρείες).

Να δούμε τι περιλαμβάνει το πιλοτικό πρόγραμμα 4-day week μέσα από το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας, όπου ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο.

Είναι δοκιμαστική περίοδος έξι μηνών, για 3.300 εργαζομένους σε 73 εταιρείες διαφόρων μεγεθών και τομέων (από εταιρείες παροχής οικονομικών υπηρεσιών έως εστιατόρια), που αντί για πενθήμερο έχουν τετραήμερο.

Ως ζητούμενο προσδιορίστηκε η διατήρηση του 100% της παραγωγικότητας τους στο 80% του χρόνου που εργάζονταν έως τώρα.

Συνεργάστηκαν ερευνητές των Cambridge University, Oxford University και Boston College, οι οποίοι ανέλαβαν την ευθύνη να παρακολουθούν και να καταγράφουν τις συνέπειες του νέου εργασιακού μοτίβου, ως προς τα επίπεδα παραγωγικότητας, την ισότητα των φύλων, το περιβάλλον και την ευεξία των εργαζομένων.

Unsplash Marvin Meyer

Υπάρχει μια διάχυτη ικανοποίηση

Στου δρόμου τα μισά, παρουσιάστηκαν τα πρώτα δείγματα σε δημοσίευσης της έρευνας στην οποία πήραν μέρος οι συμμετέχοντες.

• Οι 35 από τις 41 εταιρίες που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο ενημέρωσαν ότι είναι «πιθανό» ή «εξαιρετικά πιθανό» να εξετάσουν το ενδεχόμενο της συνέχισης του τετραημέρου, μετά το τέλος της δοκιμής.
• Όλες εκτός από δύο δήλωσαν ότι η παραγωγικότητα είτε ήταν η ίδια, είτε είχε βελτιωθεί. Έξι επισήμαναν ότι η παραγωγικότητα είχε βελτιωθεί σημαντικά.
• Το 63% ενημέρωσε πως το τετραήμερο έκανε πιο εύκολη την προσέλκυση και τη διατήρηση ταλέντων.
• Ορισμένοι ηγέτες εταιρειών δήλωσαν ότι η τετραήμερη εβδομάδα έδωσε στους υπαλλήλους περισσότερο χρόνο για να ασκηθούν, να μαγειρέψουν, να περάσουν χρόνο με τις οικογένειές τους και να ασχοληθούν με τα χόμπι τους. Κάτι που ενίσχυσε την ευημερία τους και τους έκανε πιο ενεργητικούς και παραγωγικούς στην εργασία τους.
• Το 88% αναφέρουν πως το τετραήμερο «δουλεύει καλά» για τις επιχειρήσεις τους.
• Το 46% δήλωσε ότι η παραγωγικότητα «μένει στα ίδια περίπου επίπεδα», ενώ το 34% κατέθεσε πως «έχει αυξηθεί ελαφρώς». Την ίδια ώρα, έχει αυξηθεί η ευεξία των εργαζομένων και η οικονομική απόδοση των εταιρειών.
• Το 29% των εταιρειών προσαρμόστηκαν εύκολα στο 4μερο και το 49% σχετικά εύκολα.
• Το 78% των εργαζομένων είπαν πως είναι πιο χαρούμενοι και λιγότερο αγχωμένοι.

Η ένσταση ευρωπαϊκών εταιρειών

Ενώ οι δοκιμές είναι σε εξέλιξη, ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν καταθέσει την ένστασή τους. Τη βασίζουν στο πρόσθετο κόστος και τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα, δεδομένου και του ανταγωνισμού σε άλλες περιοχές. Μεταξύ εκείνων που επικρίνουν το τετραήμερο είναι εκπρόσωποι από τον τομέα της τεχνολογίας, ενώ το McKinsey Global Institute έθεσε θέμα διασφάλισης ανταγωνιστικότητας.