ΤΙ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΗΣΩ;

Η απάντηση στο αιώνιο ερώτημα των Χριστουγέννων, αν δηλαδή θα πάρουμε φυσικό ή τεχνητό έλατο, δεν είναι απλή. Είτε προτιμήσουμε το ένα είτε το άλλο, μπορούμε να φροντίσουμε το περιβάλλον, αλλά υπό προϋποθέσεις.

Η πλατεία δίπλα στο σπίτι μου έχει γεμίσει εδώ και μέρες αληθινά έλατα προς πώληση. Γύρω από αυτά οικογένειες, ζευγάρια, παρέες κόβουν βόλτες για να διαλέξουν ποιο θα γίνει το χριστουγεννιάτικο δέντρο τους. Την ίδια ώρα, επιμελώς τυλιγμένα ψεύτικα δέντρα κατεβαίνουν από τα πατάρια, φιλοδοξώντας για άλλη μια χρονιά να φιλοξενήσουν φωτάκια, στολίδια και κορδέλες.

Και κάπου εδώ ξεκινούν για άλλη μια χρονιά οι συζητήσεις. Τι δέντρο να πάρω; Φυσικό από τον κύριο στην πλατεία, ή ένα τεχνητό από κάποιο μαγαζί; Μήπως να κρατήσω το παλιό ή καλύτερα να πάρω ένα μεγαλύτερο; Η απάντηση είναι πιο σύνθετη από όσο νομίζουμε. Οι παράγοντες που χρειάζεται να λάβουμε υπόψη ως καταναλωτές είναι πολλοί και διαφορετικοί.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο και το αποτύπωμα που αφήνει

Το 2009, η εταιρεία συμβούλων βιωσιμότητας Ellipsos αξιολόγησε τον αντίκτυπο φυσικών και τεχνητών δέντρων σε τέσσερις τομείς:

• ανθρώπινη υγεία,
• επίδραση σε οικοσυστήματα,
• κλιματική αλλαγή,
• εξάντληση φυσικών πόρων.

Στην έκθεση που συνέταξε διαπιστώνει ότι ένα φυσικό δέντρο αποτελεί καλύτερη επιλογή όσον αφορά τις επιπτώσεις στα δύο τελευταία, δηλαδή την κλιματική αλλαγή και την εξάντληση φυσικών πόρων. Ωστόσο, ένα τεχνητό δέντρο αποτελεί καλύτερη λύση, εάν χρησιμοποιηθεί για 20 χρόνια.

Unsplash Ralph Ravi Kayden

Μπορεί, δηλαδή, ένα τεχνητό δέντρο να είναι πιο «πράσινο» από ό,τι περιμέναμε; Ίσως, αν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που εκλύονται κατά την παραγωγή του αναλογούν σε πολλά χρόνια χρήσης. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι το δέντρο έχει κατασκευαστεί για να αντέχει και φυσικά ότι δεσμευόμαστε να το κρατήσουμε για πάρα πολύ καιρό.

Κατά τη βρετανική υπηρεσία Carbon Trust, ένα τεχνητό δέντρο που χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια (7-20 φορές ανάλογα το βάρος και τα υλικά) είναι καλύτερο για το περιβάλλον από το να αγοράζεις ένα φυσικό δέντρο κάθε χρόνο.

Από την άλλη, ένα πραγματικό χριστουγεννιάτικο δέντρο, εάν απορρίπτεται σωστά, έχει σημαντικά χαμηλότερο ανθρακικό αποτύπωμα σε σχέση με ένα τεχνητό. Σύμφωνα με την παραπάνω υπηρεσία:

• Aν το φυτέψουμε ή το πελεκήσουμε σε μικρά κομμάτια για να το αξιοποιήσουμε στον κήπο, θα μειώναμε το ανθρακικό του αποτύπωμα έως και 80%.
• Αν το κάψουμε, απελευθερώνει το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) που αποθήκευσε όσο μεγάλωνε, επομένως δεν επηρεάζει το ισοζύγιο CO₂ στην ατμόσφαιρα.
• Aν ένα πραγματικό χριστουγεννιάτικο δέντρο ύψους 2 μέτρων, χωρίς ρίζες, καταλήξει σε χωματερή, το αποτύπωμά του είναι 16 κιλά CO₂, καθώς αποσυντίθεται και παράγει μεθάνιο, ένα αέριο του θερμοκηπίου πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα.

Σε κάθε περίπτωση, τα νούμερα για ένα φυσικό δέντρο είναι χαμηλότερα από αυτά ενός τεχνητού δύο μέτρων κατασκευασμένου από πλαστικό, που σημαίνει απελευθέρωση περίπου 40 κιλών CO₂ στην ατμόσφαιρα.

Unsplash Jonathan Borba

Τα ερευνητικά δεδομένα

Έναν χρόνο μετά την έρευνα της Ellipsos, μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την ACTA, την Αμερικανική Ένωση Χριστουγεννιάτικων Δέντρων (μη κερδοσκοπικό οργανισμό που αντιπροσωπεύει λιανοπωλητές τεχνητών και φυσικών χριστουγεννιάτικων δέντρων), διαπίστωσε ότι ένα τεχνητό δέντρο που χρησιμοποιείται για περισσότερα από οκτώ Χριστούγεννα είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον από ότι η αγορά οκτώ ή περισσότερων πραγματικών δέντρων.

Δεύτερη έρευνα της ACTA, το 2018, διαπίστωσε ότι ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος ενός τεχνητού δέντρου είναι μικρότερος, εάν το χρησιμοποιήσουμε για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Αν και τα νούμερα είναι λίγο διαφορετικά, και αυτή η έρευνα υπογραμμίζει ότι οι επιλογές του καταναλωτή αναφορικά με το υλικό του δέντρου, τον τρόπο απόρριψης και τη διάρκεια χρήσης του καθορίζουν πόσο μεγάλες αναλογικά είναι οι επιπτώσεις και των δύο δέντρων.

«Η επιλογή φυσικού έλατου προκαλεί τις μισές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ως προς την κατανάλωση φυσικών πόρων σε σχέση με το τεχνητό. Επίσης, το φυσικό έλατο είναι 3 φορές καλύτερο ως προς τις επιπτώσεις στο φυσικό οικοσύστημα», αναφέρει από την πλευρά του το WWF Ελλάς.

«Υπάρχουν διάφορες πτυχές που πρέπει ένας αγοραστής να αξιολογήσει, όπως το πώς καλλιεργούνται τα δέντρα, από πού προέρχονται, πόσα χρόνια χρησιμοποιούνται και πώς απορρίπτονται ή ανακυκλώνονται. Για τα τεχνητά δέντρα, πρέπει επίσης να εξετάσει τα υλικά κατασκευής τους, καθώς και το πώς και πού κατασκευάζονται», αναφέρει ο Ian Rotherham, καθηγητής Περιβαλλοντικής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Sheffield Hallam.

Τα υπέρ και τα κατά

Μπορεί πολλοί να πιστεύαμε ότι τα καημένα τα χριστουγεννιάτικα δέντρα έρχονται από κάποιο δάσος που καταστρέφουμε, αλλά τα περισσότερα δέντρα προέρχονται από ελατοπαραγωγούς και καλλιεργούνται για τον σκοπό αυτό σε φυτώρια. Υπάρχει, επομένως, οικονομικό όφελος για αρκετές τοπικές οικονομίες και κοινότητες.

Μόλις μάλιστα περάσουν οι γιορτές, τα δέντρα μπορούν να «ανακυκλωθούν». Αρκετοί δήμοι διαθέτουν ανακύκλωση κηπευτικών υπολειμμάτων.

Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι τα φυτώρια χριστουγεννιάτικων δέντρων βοηθούν στη διατήρηση χώρων πρασίνου και φυσικά παράγουν οξυγόνο και βοηθούν στη σταθεροποίηση του έδαφος.

Τα τεχνητά δέντρα, από την άλλη, κατασκευάζονται συχνά από PVC, που δύσκολα ανακυκλώνεται και καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, όπου απελευθερώνουν αέρια του θερμοκηπίου και μολύνουν το έδαφος με επικίνδυνες ουσίες. Συχνά, κατασκευάζονται σε εργοστάσια του εξωτερικού και μεταφέρονται με πλοία και φορτηγά, αυξάνοντας έτσι το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους.

Βέβαια, και στα φυτώρια χριστουγεννιάτικων δέντρων μπορεί να χρησιμοποιηθούν φυτοφάρμακα, γι’ αυτό καλό είναι να ρωτάμε για την προέλευση του δέντρου μας.

Unsplash Paige Cody

Τι να έχουμε υπόψη όταν αγοράζουμε χριστουγεννιάτικο δέντρο

1. Αγοράζουμε αληθινό δέντρο από κοντινή σε εμάς περιοχή, ιδανικά σε γλάστρα ώστε να το μεταφυτέψουμε μετά έξω.

2. Ανακυκλώνουμε το φυσικό δέντρο και δεν το πετάμε στα σκουπίδια ούτε το καίμε.

3. Αν έχουμε τεχνητό δέντρο, το χρησιμοποιούμε όσο περισσότερο μπορούμε. Αν σκοπεύουμε να το αντικαταστήσουμε, το χαρίζουμε και επιλέγουμε μια πιο φιλική στο περιβάλλον εναλλακτική (π.χ. στολίζουμε ένα φυτό που ήδη έχουμε στο σπίτι), ή ένα δέντρο υψηλής ποιότητας που θα διαρκέσει πολύ.

Τελικά, υπάρχει σωστή απάντηση;

Ξεκάθαρη απάντηση στο δίλημμα μεταξύ φυσικών και τεχνητών χριστουγεννιάτικων δέντρων δεν υπάρχει, γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η καλύτερη λύση είναι να μην αγοράσουμε δέντρο και να αξιοποιήσουμε πράγματα που ήδη έχουμε σπίτι. Μπορούμε π.χ. να στολίσουμε κλαδιά ή μια ξύλινη σκάλα.

Όπως τονίζουν οι παραπάνω έρευνες, οι επιπτώσεις των χριστουγεννιάτικων δέντρων στο περιβάλλον (είτε είναι φυσικά είτε τεχνητά) είναι αμελητέες σε σύγκριση με άλλες δραστηριότητές μας, όπως η χρήση αυτοκινήτου.

Επειδή, λοιπόν, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα προσφέρουν χαρά, ας επιλέξουμε εκείνο που θέλουμε, προσπαθώντας από τη μια να κάνουμε σωστή χρήση για όσο περισσότερο γίνεται και να το απορρίψουμε σωστά, και από την άλλη να περιορίσουμε άλλες συνήθειες που είναι πιο επιβαρυντικές για το περιβάλλον.