ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΗΘΩΝ ΣΤΟ ΙΡΑΝ

Σύγχυση έχει επικρατήσει γύρω από την είδηση ότι η «αστυνομία ηθών» στο Ιράν έχει καταργηθεί. Ακόμα κι αν αυτό ισχύει, άλλες ομάδες ενδέχεται να αναλάβουν τον «έλεγχο» των γυναικών στους δημόσιους χώρους.

Όσο κι αν προσπαθείς να μην απελπίζεσαι από όσα βλέπεις στις ειδήσεις, τα γεγονότα δεν στο επιτρέπουν. Ένα παιδί έχασε τη ζωή του μετά από έκρηξη σε λέβητα δημοτικού σχολείου στις Σέρρες. Ένας αστυνομικός πυροβόλησε 16χρονο στη Θεσσαλονίκη, μία μέρα πριν από την επέτειο δολοφονίας του Α. Γρηγορόπουλου από πυρά αστυνομικού. Ένα αμφιλεγόμενο Μουντιάλ βρίσκεται σε εξέλιξη.

Κοιτάμε γύρω μας και αναρωτιόμαστε τι έχει πάει λάθος. Ακόμα κι όταν μια θετική είδηση (κάπου μακριά από την Ελλάδα) μας χαρίζει συγκρατημένη αισιοδοξία, όπως ότι η Γαλλία έκανε το πρώτο βήμα για να κατοχυρωθεί συνταγματικά το δικαίωμα στην άμβλωση, κάπου αλλού ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους για να διεκδικήσει στοιχειώδη δικαιώματα. Όπως συμβαίνει στο Ιράν, μετά τον τραγικό θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini.

Το Σαββατοκύριακο διάβασα την είδηση ότι «οι γυναίκες στο Ιράν νίκησαν». Ότι η αστυνομία ηθών που ευθύνεται για τον χαμό της Amini καταργείται. Λίγες ώρες εκφράστηκαν αμφιβολίες για το αν ισχύει κάτι τέτοιο, καθώς τα κρατικά ΜΜΕ στο Ιράν το διέψευδαν. 

Μια γυναίκα κόβει τα μαλλιά της ως ένδειξη αλληλεγγύης στις γυναίκες του Ιράν κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για τον θάνατο της Mahsa Amini, στο Τελ Αβίβ το Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2022. AP Photo Ariel Schalit

Καταργήθηκε η αστυνομία ηθών στο Ιράν;

Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης έγραψαν ότι σύμφωνα με τον γενικό εισαγγελέα του Ιράν, Mohammad Javad Montazeri, «η αστυνομία ηθών δεν έχει καμία σχέση με τη δικαστική εξουσία και καταργήθηκε από τις αρχές που τη δημιούργησαν». Όπως διαβάζουμε, ο Montazeri τόνισε ότι οι αρχές εξετάζουν «νεότερες, πιο ενημερωμένες και λεπτομερείς μεθόδους» για την επιβολή των νόμων περί ηθικής.

Ωστόσο, τη Δευτέρα, ο κρατικός ιρανικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας Al-Alam ανέφερε ότι «προσπάθησαν να παρερμηνεύσουν» τις δηλώσεις του Montazeri και ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης του Ιράν θα «συνεχίσει να παρακολουθεί τη δημόσια συμπεριφορά». Τοπικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι το Ιράν «δεν έχει "αστυνομία ηθικής", αλλά "αστυνομία δημόσιας ασφάλειας" και το υπουργείο Δικαιοσύνης δεν σχεδιάζει να την καταργήσει, ούτε θα κάνει κάποιο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση».

Σε άρθρο που δημοσίευσε η Deutsche Welle στις 5 Νοεμβρίου, η δημοσιογράφος Shabnam von Hein γράφει πως «υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με τις αναφορές που υποδηλώνουν ότι η διαβόητη ομάδα ηθών έχει κλείσει. Σε κάθε περίπτωση, οι αρχές διαθέτουν άλλα ισχυρά μέσα για την παρακολούθηση της συμπεριφοράς και την επιβολή ποινών».

Μια γυναίκα ανάβει ένα κερί ως ένδειξη αλληλεγγύης στις γυναίκες του Ιράν κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για το θάνατο της Mahsa Amini, στο Τελ Αβίβ στις 29 Οκτωβρίου 2022. AP Photo Ariel Schalit

Τι είναι η αστυνομία ηθών και ποιοι την απαρτίζουν

Οι Cora Engelbrecht και Farnaz Fassihi, δημοσιογράφοι των New York Times, εξηγούν σε άρθρο τους πώς δημιουργήθηκε η αστυνομία ηθών και ποιος είναι ο ρόλος της. «Τα πρώτα χρόνια μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, που έφερε τους κληρικούς στην εξουσία, η κυβέρνηση δημιούργησε μια ειδική μονάδα της αστυνομίας, ένα από τα καθήκοντα της οποίας ήταν η ρύθμιση της γυναικείας ενδυμασίας και συμπεριφοράς. Με την πάροδο των ετών, η μονάδα αυτή λειτούργησε υπό διάφορους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων και, το 2006, μετονομάστηκε σε "αστυνομία ηθών"».

Μεταξύ των «καθηκόντων» της ήταν το να αποθαρρύνει τις «τολμηρές» μορφές ψυχαγωγίας ή ντυσίματος, να τιμωρεί τους οδηγούς που επιτρέπουν στις γυναίκες να ταξιδεύουν σε οχήματα με ακάλυπτα μαλλιά, να εισβάλλει και κλείνει επιχειρήσεις και συναυλίες όπου οι άνθρωποι θεωρείται ότι συμπεριφέρονται με μη ισλαμικό τρόπο, γράφουν οι δύο δημοσιογράφοι. Όποιος δεν συμμορφώνεται κινδυνεύει με ποινές που κυμαίνονταν από προφορικές ειδοποιήσεις μέχρι πρόστιμα, συλλήψεις και ξυλοδαρμούς, συμπληρώνουν.

Ιρανοί διαμαρτύρονται για το θάνατο της 22χρονης Mahsa Amini μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών στην Τεχεράνη στα τέλη Οκτωβρίου 2022. AP Photo/Middle East Images, File

Παράλληλα, καθώς οι διαδηλωτές συνεχίζουν να βρίσκονται στους δρόμους της χώρας, οι ιρανικές αρχές δήλωσαν ότι θα επανεξετάσουν έναν νόμο δεκαετιών που απαιτεί από τις γυναίκες να καλύπτουν το κεφάλι τους. Η χιτζάμπ παραμένει ένα εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα σε μια χώρα όπου οι συντηρητικοί επιμένουν ότι πρέπει να είναι υποχρεωτική, ενώ οι μεταρρυθμιστές θέλουν να την αφήσουν στην ατομική επιλογή.

Τι σημαίνει η διάλυση της αστυνομίας ηθών για τον Ιρανικό λαό;

Η κατάργηση της αστυνομίας ηθών θα μπορούσε να θεωρηθεί η πρώτη σημαντική παραχώρηση της κυβέρνησης προς τους διαδηλωτές από τότε που ξέσπασε το κίνημα. Ωστόσο, δεν είναι σαφές τι αποτέλεσμα θα έχει αυτή η αλλαγή. «Πολλοί Ιρανοί επιμένουν ότι η κίνηση αυτή είναι απλώς μια προσπάθεια της κυβέρνησης να αποσπάσει την προσοχή από μια κρίση που έχει αφήσει πίσω της τουλάχιστον 400 νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων 50 ανηλίκων, σύμφωνα με ομάδες δικαιωμάτων. Τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν ότι περίπου 14.000 άνθρωποι έχουν συλληφθεί», γράφουν οι New York Times.

Μια Ιρανή γυναίκα δείχνει το χέρι της για να διαμαρτυρηθεί για το θάνατο της Mahsa Amini κατά τη διάρκεια διαδήλωσης έξω από το ιρανικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, στις 17 Οκτωβρίου 2022. AP Photo Emrah Gurel

Η κατάργηση της αστυνομίας ηθών θα μπορούσε να έχει κάνει τη διαφορά [αν γινόταν] αμέσως μετά το θάνατο της Amini, ανέφερε ο Hadi Ghaemi, διευθυντικό στέλεχος του Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ιράν, μιας οργάνωσης με έδρα τη Νέα Υόρκη. «Αλλά σε αυτό το στάδιο ισοδυναμεί μόνο με μια απελπισμένη προσπάθεια να αποσπαστεί η προσοχή από τα ευρύτερα αιτήματα των διαδηλωτών για τον τερματισμό της αυταρχικής εκκλησιαστικής εξουσίας».

Τέλος, ακόμη κι αν η λειτουργία της αστυνομίας ηθών έχει τερματιστεί, ορισμένοι θεωρούν ότι «μια άλλη ομάδα θα μπορούσε να αναλάβει τον "έλεγχο" των γυναικών σε δημόσιο χώρο».