ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ; ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΤΟΥ Π.Ο.Υ. ΑΠΑΝΤΑ

Όσο κι αν θεωρούμε ότι η κλιματική κρίση δεν μας αφορά –τουλάχιστον άμεσα–, η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Η δρ Maria Neira, Διευθύντρια του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μιλά στο OW για τις επιπτώσεις της.

Είναι λίγες οι φορές που έχουμε τη δυνατότητα να ακούσουμε από κοντά κάποιον εκπρόσωπο παγκόσμιου φορέα να μιλάει για την κλιματική κρίση, τις επιπτώσεις της στην υγεία μας και το τι μπορούμε να κάνουμε μπας και περισώσουμε κάτι από τη μελλοντική ζωή μας. Έτσι, όταν η δρ Maria Neira, Διευθύντρια του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επισκέφτηκε τη χώρα μας στο πλαίσιο του TEDxAthens 2024, ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία να της θέσω μερικές ερωτήσεις γύρω από τα θέματα με τα οποία ασχολείται και μας αφορούν όλους (και τα 8 δισ. κατοίκους αυτού του πλανήτη).

Όπως λέει, στόχος της ομιλίας της (θα τη βρεις παρακάτω) ήταν το κοινό να φύγει με μια βαθύτερη κατανόηση της άμεσης σχέσης μεταξύ κλιματικής αλλαγής, ποιότητας αέρα και της υγείας του. «Ελπίζω ότι τους βοήθησα να καταλάβουν ότι η κλιματική κρίση δεν είναι ένα μακρινό πρόβλημα, αλλά αφορά την προστασία της ευεξίας τους και την υγεία των μελλοντικών γενεών. Ελπίζω να αφύπνισα την περιέργεια, να ενέπνευσα την κριτική σκέψη και να τους ενθάρρυνα να αναλάβουν ουσιαστική δράση, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, στις δικές τους κοινότητες».

– Γιατί πιστεύετε ότι είναι τόσο δύσκολο για εμάς τους πολίτες να κατανοήσουμε το μέγεθος της κλιματικής κρίσης και το κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία μας; Υπάρχει πρόβλημα επικοινωνίας; Άγνοια; Αδιαφορία;

Η επικοινωνία σίγουρα χρειάζεται να γίνει πιο προσιτή. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα. Ωστόσο, το ζήτημα είναι πιο περίπλοκο. Η επιστημονική γλώσσα και τα δεδομένα είναι δύσκολα κατανοητά χωρίς το κατάλληλο πλαίσιο, κάτι που δυσκολεύει τους ανθρώπους να συνδέσουν αυτές τις παγκόσμιες προκλήσεις με την καθημερινότητά τους. Επίσης, η αντίληψη του μεγέθους της κλιματικής κρίσης και του κόστους της ρύπανσης στην υγεία μας δεν είναι εύκολη. Πρόκειται για σύνθετα ζητήματα, με επιπτώσεις που φαίνονται μακρινές ή αφηρημένες. Επιπλέον, η σταδιακή, μακροπρόθεσμη φύση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μειώνει την αίσθηση επείγουσας ανάγκης και την προσωπική ευθύνη, οδηγώντας στην ελπίδα ότι οι κυβερνήσεις θα αναλάβουν δράση.

– Έχετε κάποια εικόνα για τους βασικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη δημόσια υγεία στην Ελλάδα;

Αυτή τη στιγμή μπορώ να εκφέρω άποψη από μια παγκόσμια οπτική. Οι πολιτικές για τη δημόσια υγεία αποτελούν αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, καθώς είναι σε καλύτερη θέση να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες συνθήκες της χώρας τους. Από τα μέσα ενημέρωσης, γνωρίζω ότι η Ελλάδα έχει υποστεί σοβαρές πυρκαγιές και ακραίες θερμοκρασίες τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, αυτά τα φαινόμενα φαίνεται να αυξάνονται παγκοσμίως. Καθώς αυξάνονται οι παγκόσμιες θερμοκρασίες, βλέπουμε και αύξηση στις δασικές πυρκαγιές και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι πυρκαγιές μπορούν να επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας με τη ρύπανση που προκαλεί ο καπνός, οδηγώντας σε προβλήματα όπως άσθμα, καρδιαγγειακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια και αναπνευστικές ασθένειες. Η απώλεια σπιτιών και επιχειρήσεων επιδρά, επίσης, στη διακοπή βασικών υποδομών, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την επάρκεια τροφίμων, τις συνήθεις ιατρικές εξετάσεις, τη θεραπεία.

Ακόμα και χωρίς πυρκαγιές, τα ακραία φαινόμενα καύσωνα γίνονται πιο έντονα σε όλο τον κόσμο. Οι καύσωνες οδηγούν σε θερμικά επεισόδια, επιδεινώνοντας υφιστάμενες καταστάσεις υγείας και επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχική υγεία.

TEDxAthens

– Αν η υγεία μας είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ανάληψη δράσης κατά της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, γιατί φαίνεται ότι δεν αρκεί για να οδηγήσει σε αλλαγή;

Η υγεία είναι ένας ισχυρός κινητήριος παράγοντας, όμως συχνά ανταγωνίζεται άλλες προτεραιότητες, όπως οι οικονομικές ανησυχίες, τα πολιτικά συμφέροντα και οι συνήθειες του τρόπου ζωής, που καθυστερούν τη δράση για το κλίμα. Πολλές από τις επιπτώσεις στην υγεία, όπως οι αναπνευστικές παθήσεις από την ατμοσφαιρική ρύπανση ή οι ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη, μπορεί να φαίνονται λιγότερο άμεσες σε σύγκριση με άλλα ζητήματα. Επίσης, η παραπληροφόρηση, οι επιρροές από εταιρικά συμφέροντα και η βραχυπρόθεσμη σκέψη στις πολιτικές μπορούν να αποτρέψουν το κοινό και τις κυβερνήσεις από το να δράσουν αποφασιστικά, ακόμα κι όταν τα μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία είναι σαφή.

– Έχουμε χρόνο να αλλάξουμε τις συνήθειές μας ή έχουμε φτάσει στα χειρότερα σενάρια; Τι θα συμβεί αν συνεχίσουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα;

Υπάρχει ακόμα χρόνος για να κάνουμε ουσιαστικές αλλαγές, αλλά το παράθυρο για να αποφύγουμε τα χειρότερα σενάρια κλιματικής κρίσης κλείνει γρήγορα. Αν συνεχίσουμε με τη λογική του business as usual, καθυστερώντας τις μαζικές αλλαγές στη χρήση ενέργειας, τα πρότυπα κατανάλωσης και τις περιβαλλοντικές πολιτικές, διακινδυνεύουμε να εντείνουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα, να επιδεινώσουμε την ποιότητα του αέρα, να δημιουργήσουμε ελλείψεις σε τρόφιμα και νερό και να αυξήσουμε τις υγειονομικές κρίσεις. Αυτό θα επηρεάσει δυσανάλογα τις ευάλωτες ομάδες και μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη ζημιά στα οικοσυστήματα. Ωστόσο, αν δράσουμε τώρα, μπορούμε να μετριάσουμε μερικές από τις χειρότερες επιπτώσεις, να προστατεύσουμε τη δημόσια υγεία και να οικοδομήσουμε ένα πιο βιώσιμο μέλλον.

TEDxAthens

– Ποιοι θα πληρώσουν το τίμημα της κλιματικής κρίσης;

Η κλιματική κρίση θα επηρεάσει δυσανάλογα τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς, τις μικρές αναπτυσσόμενες νησιωτικές χώρες, τις χώρες χαμηλού εισοδήματος και τις επόμενες γενιές, που συνεισφέρουν ελάχιστα στο πρόβλημα ενώ δεν έχουν τα μέσα να προσαρμοστούν. Αυτές οι κοινότητες θα αντιμετωπίσουν σοβαρότερες συνέπειες, όπως ελλείψεις σε τρόφιμα και νερό, κινδύνους για την υγεία λόγω ρύπανσης και εκτοπισμό. Ωστόσο, κανείς δεν είναι αλώβητος. Ακόμα και οι πλουσιότερες χώρες και τα πλουσιότερα άτομα θα επηρεαστούν μέσω της αύξησης των δαπανών υγείας, των οικονομικών απωλειών από τις περιβαλλοντικές καταστροφές και της αστάθειας που θα δημιουργήσει η κρίση παγκοσμίως.

– Γνωρίζουμε ότι οι εταιρείες είναι κυρίως υπεύθυνες για την κλιματική κρίση. Υπάρχει νόημα να προσπαθώ να ανακυκλώνω, να χρησιμοποιώ τα μέσα μεταφοράς, αν δεν αλλάξουν οι πολιτικές και οι οικονομίες;

Είναι αλήθεια ότι οι μεγάλες εταιρείες και οι βιομηχανικές δραστηριότητες ευθύνονται για σημαντικό μέρος των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Ωστόσο, οι ατομικές δράσεις, όπως η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η χρήση των δημόσιων μέσων μεταφοράς, εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο για διάφορους λόγους: Όλοι έχουμε ένα ρόλο να διαδραματίσουμε. Πολίτες, κυβερνήσεις, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, δήμαρχοι, τοπικές αρχές, εταιρείες, έχουν καθένας τα δικά του καθήκοντα και ευθύνες για να συμβάλουν στην αλλαγή. Αν και οι ατομικές ενέργειες από μόνες τους δεν θα λύσουν την κλιματική κρίση, συμβάλλουν σε ένα μεγαλύτερο σύστημα αλλαγής. Η προσωπική ευθύνη και η διαρθρωτική μεταρρύθμιση είναι απαραίτητες για να σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος.