ΤΙ ΜΕ ΦΟΒΙΖΕΙ ΣΤΟ INSTAGRAM: 3 ΜΑΜΑΔΕΣ ΕΦΗΒΩΝ ΑΠΑΝΤΟΥΝ

Στο ερώτημα «εσένα η κόρη σου έχει Instagram;» ανοίξαμε μια μεγάλη συζήτηση με τους προβληματισμούς να ξεπετάγονται σαν κεφάλια της Λερναίας Ύδρας.

Παρακολουθούσα πριν από λίγο καιρό μία συνέντευξη της Olivia Colman στη διαδικτυακή εκπομπή Guilty Feminist Culture Club, στην οποία μιλούσε για τη σχέση της με τα social media. Όπως έλεγε, προσπαθεί να μην κοιτάζει τίποτα που να την αφορά online, γιατί ενοχλείται πραγματικά.

Συγκεκριμένα είπε το εξής: «Πιστεύω ότι πάντα πρέπει να είσαι ευγενικός. Πιστεύω πολύ στο ότι όταν δεν έχεις να πεις κάτι καλό, μη λες τίποτα. Πριν κάποια χρόνια είδα ένα σχόλιο κάποιου που έλεγε ότι το πρόσωπό μου είναι ενοχλητικό. Και με έκανε να χάσω τον ύπνο μου. Πώς μπορείς να το λες αυτό για κάποιον; Δεν είμαι άνθρωπος που τα αντέχει κάτι τέτοια. Και δεν ξέρω πώς αντέχουν οι νέοι άνθρωποι. Εύχομαι να μπορούσα να τους αποκλείσω από τα social media. Γιατί το να λες κάτι σκληρό σε κάποιον, και να το λες με μια αίσθηση ισχύος, κρυμμένος πίσω την ανωνυμία σου, είναι αισχρό».

Στη συνέχεια, η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός αναφέρθηκε στην αναστάτωση που μπορεί να δημιουργήσουν σε κάποιον τα κακόβουλα σχόλια, στο πώς μπορεί να επιβαρύνουν την ψυχική υγεία. Και τόνισε: «Δεν θα πρέπει να μη μας σοκάρει αυτή η συμπεριφορά. Δεν θα πρέπει να την αποδεχόμαστε! Δεν θα πρέπει να έχει κανείς ανώνυμο λογαριασμό στα social media».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο μαζί της και νομίζω ότι αυτά τα κακόβουλα σχόλια, αυτή η επίθεση που συχνά γίνεται ανώνυμα ή επώνυμα κάτω από αναρτήσεις χρηστών, είναι ο βασικότερος λόγος που θέλω να καθυστερήσει να ανοίξει η 13χρονη κόρη μου Instagram. Στην ηλικία αυτή η αυτοπεποίθηση ούτως ή άλλως κρέμεται από μια κλωστή. Υπάρχει λόγος να μπει σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο; Πόσο εύκολο είναι αυτό, όμως;

Τα 13 είναι το minimum όριο που επιτρέπεται ένας έφηβος να έχει προφίλ στη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Πρόκειται για ένα όριο αυθαίρετο, που οι ειδικοί πλέον αμφισβητούν και πολλοί κάνουν προσπάθειες να αλλάξει. Πριν λίγο καιρό έγραφα για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες social media που έχοντας αντιληφθεί πλέον πόσα ψυχολογικά προβλήματα μπορεί αυτές να προκαλέσουν στα παιδιά, δίνουν αγώνα για να αυξήσουν το όριο.

«Αν ήξερα όσα ξέρω τώρα, δεν θα άφηνα ποτέ την κόρη μου να ανοίξει λογαριασμό στο Instagram στα 14», είπε πριν λίγους μήνες σε κατάθεσή του στο Αμερικανικό Κογκρέσο ο Arturo Bejar, μηχανικός υπολογιστών που για χρόνια δούλευε στα γραφεία της Facebook. Ο ίδιος μίλησε όχι μόνο για τις σεξουαλικές προτάσεις που της έγιναν μέσω μηνυμάτων, αλλά και για την ανασφάλειά της που κορυφώθηκε καθώς σύγκρινε μονίμως τον εαυτό της με τις influencers και τα αποκτήματά τους. Στα 14 θέλεις όχι μόνο να είσαι αποδεκτός, αλλά και να αρέσεις. Και το Instagram έχει μόνο έναν τρόπο για να σου μάθει πώς να το πετύχεις αυτό: τον εικονικό.

Όλο και περισσότερες οργανώσεις για την προστασία των παιδιών online καλούν να αυξηθεί το όριο πρόσβασης στα social media στα 16. Οι περισσότεροι σημερινοί έφηβοι, όμως, δεν μπορούν να περιμένουν τόσο. Δεν είναι λίγοι που έχουν δικά τους προφίλ ήδη πολύ πριν τα 13, τα οποία χρησιμοποιούν όχι μόνο για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους (εξάλλου, υπάρχουν πολλές άλλες εφαρμογές για να το κάνουν αυτό), αλλά κυρίως για να δηλώσουν το παρών μέσα από φιλτραρισμένες φωτογραφίες και stories. Όπως οι μεγάλοι. Εξάλλου, όπως έχουμε πει, τα σημερινά παιδιά μοιάζουν να τα κάνουν όλα νωρίτερα. Κι εμείς, αφού βέβαια τα επιτρέψαμε, τρέχουμε τώρα ξοπίσω τους να τα προλάβουμε.

Μυρτώ Αντωνοπούλου: «Με ανησυχεί η διάσπαση προσοχής που προκαλούν τα social media »

Συζητώντας όλα τα παραπάνω με συναδέλφους που έχουν κορίτσια στην εφηβεία, διαπίστωσα ότι η επίδραση των social media στην ψυχική και πνευματική υγεία δεν αποτελεί μόνο δική μου αγωνία. Η Μυρτώ, για παράδειγμα, αναφέρθηκε σε ένα άλλο ζήτημα που αποδεδειγμένα έχει επηρεάσει και τη δική μας ζωή: τη διάσπαση προσοχής. Η δική της κόρη θα γίνει 12 σε λίγο καιρό και περιμένει το πρώτο της smartphone πώς και πώς.

«Την κόρη μου την εμπιστεύομαι, οπότε δεν είναι οι συνομιλίες με αγνώστους μέσω social media αυτό που με αγχώνει (χωρίς φυσικά να παραβλέπω τον υπαρκτό αυτό κίνδυνο). Η μεγαλύτερή μου αγωνία προέρχεται από τη δική μου εμπειρία με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από το αέναο βραδινό scroll down που έχει αντικαταστήσει το βιβλίο πριν τον ύπνο. Από τα διαρκή γκλονγ-γκλονγκ των ειδοποιήσεων που “σκάνε” οποιαδήποτε ώρα της μέρας. Από τη συνειδητοποίηση ότι πολύ συχνά ανοίγω το κινητό για να βρω κάτι, ένα story ή post στο Instagram τραβάει την προσοχή μου και όταν επιστρέφω από τον virtual κόσμο στον πραγματικό, πασχίζω να θυμηθώ τι ήθελα αρχικά να κάνω. Από τις εικόνες-πρότυπα που παρουσιάζονται μέσω των social media και, όσο ψιλιασμένος ή συνειδητοποιημένος κι αν είσαι, δεν μπορεί να μην επηρεαστείς.

»Στο διά ταύτα λοιπόν, ναι, αγχώνομαι αν η κόρη μου (και στο μέλλον ο γιος μου) μάθει να καταναλώνει περιεχόμενο τόσο αδηφάγα όσο θέλουν τα social media. Αν στερηθεί τη δυνατότητα να χαζέψει τη βροχή, τη φύση, την παρέα της, ακόμα και το ταβάνι, επειδή ανεβάζει ένα story ή ρίχνει μια ματιά στις ζωές άλλων. Αν χάσει την ικανότητα που έχει να συγκεντρώνεται σε κάτι επειδή θα μάθει να λειτουργεί με τη λογική των shorts στα πάντα, ή επειδή θα πρέπει να είναι alert σε κάθε ειδοποίηση του κινητού. Πρόσθεσε σ’ αυτά και το γεγονός ότι οι εικόνες που έχουν τα έφηβα κορίτσια μέσω Instagram έχουν να κάνουν μόνο με το τέλειο μακιγιάζ και το αψεγάδιαστο σώμα, και θα καταλάβεις πώς νιώθω.

»Τι κάνεις ως γονιός; Καταρχάς, προσπαθείς να είσαι το πρότυπο (λέμε τώρα). Αν είσαι εσύ χωμένη όλη μέρα σε μια οθόνη, θα είναι κι αυτό. Προσπαθείς να δίνεις ερεθίσματα: βόλτες στη φύση, συναντήσεις με φίλους, ταξίδια, βιβλία, ζωγραφικές, ό,τι μπορείς (και αντέχεις στη δική σου ζορισμένη καθημερινότητα). Και ορίζεις τον χρόνο όχι χρήσης του κινητού ή της συγκεκριμένης εφαρμογής, αλλά τον χρόνο που θα έχει το παιδί το smartphone πάνω του. Το ότι έχει κινητό, δεν σημαίνει ότι είναι δικό του και θα το έχει 24 ώρες το 24ωρο πάνω του. Αυτό με συμβούλεψε ψυχολόγος και αυτό σκοπεύω να κάνω. Γνωρίζοντας τα πίσω μπρος των ορίων και την γκρίνια που θα τρώω καθημερινά. Εφηβεία είναι αυτή, θα περάσει!»

Κέλλυ Σώκου: «Στο Instagram με φοβίζει περισσότερο ο εαυτός μου»

Η Κέλλυ, που έχει επίσης κόρη στα 13, έχει λίγο-πολύ αντίστοιχους προβληματισμούς, αλλά περισσότερο την απασχολεί η δική της σχέση με το Instagram και τι παράδειγμα δίνει στο παιδί της. Το δικό της είναι από τα παιδιά που δεν βιάζονται να μεγαλώσουν, συνεπώς με μία συσκευή και ένα Viber που απέκτησε στην Α' Γυμνασίου για να επικοινωνεί με τις φίλες της είναι απόλυτα ικανοποιημένη. Όπως λέει η Κέλλυ, στην εποχή που ζούμε το παιχνίδι της επικοινωνίας –καλώς ή κακώς– παίζεται με αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, το Instagram δεν ενδιαφέρει την κόρη της. Τουλάχιστον όχι ακόμα.

«Ίσως πιστέψει κανείς ότι μιλάω εκ του ασφαλούς, θεωρώντας ότι το παιδί μου δεν υπερβάλλει, ούτε παρασύρεται, ούτε μιμείται ή ακολουθεί συμπεριφορές εύκολα. Σε έναν βαθμό ενδέχεται να είναι έτσι. Από την άλλη όμως, πόσο σίγουρος μπορείς να είσαι για το οποιοδήποτε παιδί στην εφηβεία, ξέροντας ότι η φάση αυτή σηματοδοτεί την ανατροπή των δεδομένων και την επανάσταση; Και πόσο σίγουρος μπορείς να είσαι για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όταν ακόμη και οι ίδιοι οι δημιουργοί τους δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους τη χρήση τους;

»Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι η κόρη μου θελήσει να αποκτήσει λογαριασμό στο Instagram. Τι σκέψεις κάνω και πώς θα αντιδράσω; Καταρχάς, έχω αποδεχτεί ότι μάλλον δεν θα με ρωτήσει, αλλά θα μου ζητήσει να τη βοηθήσω να το κάνει, πράγμα που επίσης βλέπω ως θετικό. Δεν θα ήθελα σε αυτή την ηλικία να κοντραριζόμαστε για όλα – μου αρκούν αυτά που έχουμε. Θα τη βοηθήσω λοιπόν, γιατί μου φαίνεται παράλογο να έχω εγώ λογαριασμό (και σχεδόν οι περισσότεροι γύρω της) και να το απαγορεύω σε εκείνη. Δεν θα σου πω ότι θα χαρώ εξίσου όμως, όπως συνέβη με το Viber.

»Στο Instagram, τα πειραγμένα πρόσωπα, οι υπερφυσικές βλεφαρίδες, τα φουσκωμένα χείλη και τα απειλητικά νύχια προβάλλουν ως αναγκαιότητα και μπορεί να κάνουν ένα κορίτσι, σε μια ηλικία τόσο κρίσιμη για την αυτοπεποίθησή του, να νιώσει ανεπάρκεια. Στο Instagram, οι ζωές των άλλων μοιάζουν καταπληκτικές και μπορεί να κάνουν ένα παιδί στην εφηβεία να νιώσει τη δική του πληκτική. Κυρίως όμως οι αλλεπάλληλες φωτογραφίες και το ανελέητο σκρολάρισμα μπορεί να του κλέψουν την ίδια τη ζωή, καθηλώνοντάς το μέσα στο σπίτι να καταναλώνει οπτικές σαβούρες.

»Όμως έτσι είναι τα πράγματα στον κόσμο του Instagram και το Instagram είναι μέρος του κόσμου μας. Αυτού του κόσμου που φτιάξαμε εμείς για τα παιδιά μας. Αν λοιπόν θέλω να είμαι ειλικρινής, αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι ο τρόπος που εγώ καταναλώνω το Instagram. Που ναι μεν δεν με πείθει, αλλά μου τραβάει την προσοχή. Που ναι μεν δεν έχω εξαρτητική σχέση μαζί του, αλλά έχω με το κινητό μου. Και πώς μπορείς να πεις σε ένα παιδί να μην κάνει το ίδιο, όταν του δίνεις το αντίθετο παράδειγμα; Δεν μπορείς. Ελπίζεις μόνο να αποτελέσεις παράδειγμα προς αποφυγή.

»Last but not least, ελπίζω ότι με το να της δείξω τον δικό μου λογαριασμό, να τον "καθαρίσω" μπροστά της από ανόητα πρότυπα και να της εξηγήσω ότι τον διατηρώ περισσότερο για επαγγελματικούς λόγους, υποδεικνύοντάς της να ακολουθήσει ανθρώπους που μπορούν να την εμπνεύσουν σε όσα την ενδιαφέρουν, θα τη βοηθήσω να κάνει πιο υγιείς επιλογές. Τουλάχιστον».