ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΟΤΑΝ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ

Ένα «ανοιχτό» σχολείο είναι ένα σχολείο στο οποίο τα μαθήματα διεξάγονται και σε ανοιχτούς χώρους – κατά προτίμηση στη φύση ή απλά στο προαύλιο. Μια τέτοια πρακτική έχει πολλαπλά οφέλη – κοινωνικά, σωματικά, μαθησιακά, αλλά και επιδημιολογικά. Μήπως είναι η ώρα να το διεκδικήσουμε;

Αν παρατηρήσεις προσεκτικά ένα παιδί, προτού του κόψεις τη φορά σε πολύωρους παιδικούς σταθμούς, αμέτρητες ώρες μπροστά σε οθόνες και πολυάριθμα «Πρόσεχε, θα χτυπήσεις», «Σταμάτα να τρέχεις όλη την ώρα, θα ιδρώσεις», «Μην κάνεις φασαρία, ηρέμησε», θα διαπιστώσεις ότι η φυσική του πορεία βρίσκεται στην κίνηση. Το παιδί μαθαίνει τα όριά του –και όχι μόνο– κινούμενο.

Το κείμενο αυτό δεν έχει να κάνει με την κίνηση αυτή καθαυτή, αλλά με τη φυσική διαδικασία της, που γίνεται συνήθως στο φυσικό περιβάλλον. Εκεί όπου ένα παιδί έχει την ευκαιρία να ερευνήσει, τα τρέξει, να πηδήξει, να δοκιμάσει το σώμα και τις αισθήσεις του.

Σχολείο στη φύση: βασική ανάγκη του παιδιού

Τα παιδιά πρέπει να κινούνται. Όλοι μας πρέπει να κινούμαστε. Απλώς τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την κίνηση, μέσα από τη φύση. Στη λογική αυτή, αλλά και στην τεράστια σημασία της επαφής με το φυσικό περιβάλλον βασίζονται πολλές παιδαγωγικές μέθοδοι, όπως η Waldorf-Steiner, που είναι γνωστή και ως «σχολεία στη φύση».

Ακόμη και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια ή τυπικά σχολεία στο εξωτερικό φαίνεται ότι πλέον «ακούνε» τα οφέλη της εκπαίδευσης στο φυσικό περιβάλλον και αφιερώνουν ορισμένες ώρες εκπαίδευσης σε ανοιχτούς χώρους – όσο πιο μικρά τα παιδιά, τόσο περισσότερες ώρες.

iStock

«Η ανάγκη του παιδιού είναι η φύση. Δεν πρόκειται μόνο για γεωγραφικό προσδιορισμό, αλλά και περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Δηλαδή, τα παιδιά μαθαίνουν σύμφωνα με τη φύση και μέσα σε αυτή. Σκοπός μας είναι ο σεβασμός προς τη φύση και να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κομμάτι της φύσης, μια σχέση ίσης αξίας που καλλιεργείται καθημερινά», αναφέρει η Βέτα Γεωργιάδου, ιδιοκτήτρια του Big Bang School, ενός υβριδικού εγχειρήματος στο Λάκκωμα Χαλκιδικής.

Οι οπαδοί του σχολείου στη φύση τονίζουν ότι παρέχει τη δυνατότητα μιας πολύπλευρης, ολιστικής καλλιέργειας, όπως αυτή προκύπτει μέσα από την παρατήρηση και την ενεργό σχέση του παιδιού με το φυσικό του περιβάλλον. Επισημαίνουν ότι η σύνδεση με τον φυσικό κόσμο αποτελεί θεμέλιο για την υγιή και ολιστική (σωματική, ψυχική, πνευματική, κοινωνική) ανάπτυξη των παιδιών.

Προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα για παιχνίδι, ανακάλυψη, χαρά, μάθηση και δημιουργία, παρέχοντας ταυτόχρονα κίνητρα για την εξέλιξη των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων τους και ενισχύοντας την περιβαλλοντική τους συνείδηση.

Ανοιχτά σχολεία: Η πιο ρεαλιστική εκδοχή

Αν η φύση φαίνεται πολύ μακρινή για τη δική μας πραγματικότητα, υπάρχουν και ενδιάμεσες πρακτικές. Πρακτικές οι οποίες συνηθίζονται σε ορισμένα τυπικά σχολεία του δυτικού κόσμου και προωθήθηκαν πολύ κατά τη διάρκεια των lockdown, όταν εμείς είχαμε... τηλεκπαίδευση.

«Χώρες με πολύ δυσκολότερες καιρικές συνθήκες από τις δικές μας, όπως η Σκωτία ή η Δανία, εφαρμόζουν τη μάθηση σε ανοιχτούς χώρους εδώ και αρκετά χρόνια, έχοντας δώσει έμφαση σε αυτήν στον καιρό της πανδημίας. Επιπλέον, οργανισμοί όπως η Unicef, o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία έχουν δημοσιεύσει συστάσεις για τη διεξαγωγή μαθημάτων σε ανοιχτούς χώρους, όπου αυτό είναι δυνατό», αναφέρει η Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού, επίκουρη καθηγήτρια Νευροψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα του ΕΚΠΑ.

Ένα «ανοιχτό» σχολείο είναι ένα σχολείο στο οποίο τα μαθήματα διεξάγονται σε ανοιχτούς χώρους – κατά προτίμηση στη φύση, π.χ. σε ένα κοντινό πάρκο, ή απλά στο προαύλιο του σχολείου. Μια τέτοια πρακτική έχει πολλαπλά οφέλη – κοινωνικά, σωματικά, μαθησιακά, αλλά και επιδημιολογικά. Και είναι μάλλον η κατάλληλη ώρα, με αφορμή τη νέα σχολική χρονιά να τεθούν σχετικά αιτήματα.

iStock

«Το ανοιχτό σχολείο είναι ό,τι πιο κοντινό στην ανθρώπινη φύση, που πάντα μαθαίνει μέσα στα ανοιχτά συστήματα της κοινωνίας μας, τις γειτονιές, την πλατεία του χωριού κ.λπ.» εξηγεί η κ. Γεωργιάδου.

Μαθητές έξω από τις τάξεις: Ποια είναι τα οφέλη;

Η κ. Παπαδάτου-Παστού αναφέρει: «Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, όταν τα παιδιά δεν έχουν σχολείο (π.χ. τα Σαββατοκύριακα ή κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών) είναι σωματικά λιγότερο δραστήρια, περνούν πολύ περισσότερο χρόνο μπροστά από οθόνες και έχουν ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου. Τα οφέλη των σχολείων υφίστανται είτε τα μαθήματα γίνονται σε κλειστό είτε σε ανοιχτό χώρο. Όμως η μάθηση σε ανοιχτούς χώρους έχει 2 επιπλέον σημαντικά πλεονεκτήματα:

1. Πλήθος μελετών έχουν δείξει ότι η μάθηση σε ανοιχτούς χώρους βοηθάει στην εστίαση της προσοχής των μαθητών στο έργο που επιτελούν περισσότερο από ό,τι σε κλειστούς. Ταυτόχρονα, υποστηρίζει τα κίνητρά τους για μάθηση, αλλά και τη συνεργασία και την καλή σχέση τόσο μεταξύ παιδιών και δασκάλων όσο και μεταξύ των μαθητών.
2. Η μετάδοση των ιών γίνεται πιο δύσκολη.

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει επίκαιρο: Πόσο ανοιχτά αντέχουμε να είναι τα σχολεία μας; Γιατί σε μια χώρα με καλό καιρό, όπως η Ελλάδα, δεν βγάζουμε τα παιδιά στη φύση ή στο προαύλιο, όχι για να περιφέρονται άσκοπα ως συνήθως, αλλά μεθοδευμένα, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας;