ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ «MOM BRAIN» ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ

Γιατί ο ερχομός ενός μωρού σε κάνει να χάνεις –κυριολεκτικά– το μυαλό σου; Δε φταις εσύ, φταίει το «mom brain».

Όταν σε έναν πρόσφατο περίπατό μου πέτυχα τη Μ. με τον λίγων μηνών γιο της, θυμήθηκα πώς είναι να χάνεις το μυαλό σου, μια αίσθηση που βίωσα έντονα και για καιρό και τις δύο φορές που έγινα μητέρα. Αφού περπατήσαμε για μερικά μέτρα παρέα, φτάσαμε στο αυτοκίνητό της, όπου με ταλέντο ταχυδακτυλουργού και χωρίς να δεχθεί τη βοήθεια που της πρόσφερα (άχρηστη θα ήταν), έβαλε το μωρό στην καρέκλα του, έκλεισε το καρότσι, το έβαλε μαζί με τα πράγματα που κουβαλούσε στο πορτ μπαγκάζ και… άρχισε να ψάχνει αγχωμένη τα κλειδιά του αυτοκινήτου.

«Μα τι τα έκανα;» άρχισε να αναρωτιέται ενώ ψαχούλευε τσέπες, τσάντες και το καρεκλάκι του μωρού, μόνο και μόνο για να θυμηθεί λίγα λεπτά αργότερα πως τα είχε ήδη τοποθετήσει στον διακόπτη, ώστε να την περιμένουν να βάλει μπροστά το αυτοκίνητο.

Απελπισμένη, με κοίταξε και μου είπε: «Δεν ξέρω τι έχω πάθει, ξεχνάω πράγματα, μπερδεύομαι, χάνω αντικείμενα…». «Δεν είναι τίποτα», την καθησύχασα. «Μάλλον είναι mom brain». Μια κατάσταση που μπορεί να μην έχει διερευνηθεί επιστημονικά όσο θα έπρεπε, αλλά υπάρχει.

Από τη βραχυχρόνια απώλεια μνήμης έως την πλήρη αμνησία, η εγκυμοσύνη φαίνεται να επηρεάζει δραστικά τόσο τον εγκέφαλο όσο και ολόκληρο το αναπαραγωγικό μας σύστημα (που, μην κρυβόμαστε, γίνεται άνω-κάτω). Αυτή η ομίχλη μπορεί να κρύβεται πίσω από κινήσεις όπως το να βάλεις το γάλα στο ντουλάπι με τις κατσαρόλες και τα πιάτα στο ψυγείο, να μη θυμάσαι που έχεις παρκάρει, να θες να πεις κάτι και να μη σου έρχονται οι λέξεις.

Η δική μου «μαμνησία», θυμάμαι, με έκανε ακόμη και να ξεχνάω ονόματα (δικών μου ανθρώπων), τον αριθμό της πινακίδας του αυτοκινήτου μου, τι χρειαζόμουν από το σούπερ μάρκετ, το ραντεβού με τον γιατρό, ακόμη και τα γενέθλια του συντρόφου μου.

Πού οφείλεται το mom brain

Τα καλά νέα είναι ότι ενώ τα συμπτώματα του mom brain –όπως η απώλεια μνήμης ή η έλλειψη συγκέντρωσης– μοιάζουν με πρόωρη γνωστική ανεπάρκεια, είναι φυσιολογικά και φεύγουν σταδιακά όσο μεγαλώνει το μωρό. Το πόσο διαρκεί είναι σχετικό και τελείως διαφορετικό από μαμά σε μαμά, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συνεχίσει να επηρεάζει τη ζωή μιας μητέρας ενώ το μικρό της πηγαίνει ήδη νηπιαγωγείο. Τι προκαλεί, όμως, το mom brain;

Σύμφωνα με μελέτη του 2017, σε νέες μαμάδες παρατηρείται απώλεια φαιάς ουσίας στην περιοχή του εγκεφάλου που έχει να κάνει με την κοινωνική γνωστική ικανότητα, γεγονός που συνδέεται με την εγκυμοσύνη και μερικές φορές διαρκεί έως και έξι χρόνια μετά τον τοκετό. Ναι, ευτυχώς επανέρχεται.

Τα καλά νέα είναι πως, ενώ η φαιά ουσία μειώνεται σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, αυξάνεται σε άλλες, βοηθώντας τη νέα μητέρα να γίνει εξπέρ σε όλες αυτές τις νέες μητρικές δεξιότητες που χρειάζεται να τελειοποιήσει προκειμένου να φροντίσει με τον ιδανικότερο τρόπο το μωρό της.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Αυτές οι αλλαγές –τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και μετά τον τοκετό– σχετίζονται με τεράστιες ανατροπές στην ορμονική ισορροπία του σώματος. Τα οιστρογόνα, για παράδειγμα, που είναι προστατευτικά και υποστηρικτικά της γνωστικής λειτουργίας, πέφτουν απότομα μετά τον τοκετό.

Ο διακοπτόμενος ύπνος (το να ξυπνάς πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας) και η αλλαγή του ωραρίου, μαζί με τη μείωση των ωρών που κοιμάται μία νέα μητέρα, φέρνουν επίμονα και έντονα ελλείμματα στην προσοχή, τη μνήμη και την παρορμητικότητα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στην ακαδημαϊκή έκδοση Nature Reviews Neuroscience. Σίγουρα υπάρχει πολλή ακόμα δουλειά να γίνει πάνω στο θέμα του αντίκτυπου της οξείας διαταραχής ύπνου στη γνωστική λειτουργία, όταν μιλάμε για μακροχρόνια διαταραχή ύπνου (όπως αυτή που βιώνουν οι γονείς).

Δεν είναι σαφές, όπως αναφέραμε, πόσο διαρκούν αυτές οι εγκεφαλικές αλλαγές, αλλά η «ομίχλη» τουλάχιστον φαίνεται να υποχωρεί λίγους μήνες μετά τον τοκετό. Όσο για τα υπόλοιπα «δωράκια» της εγκυμοσύνης; Έχω την εντύπωση πως, χάρη στη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, είναι πιθανό τελικά οι μαμάδες απλώς να προσαρμόζονται.

Έχω mom brain, τι να κάνω;

Επειδή η κατάσταση αυτή θέλει υπομονή και κατανόηση, φροντίστε αρχικά να ενημερώσετε και να εκπαιδεύσετε τους γύρω σας ώστε να σταματήσουν να σας ρωτάνε «Mα τι έπαθες, έχεις χαζέψει με το μωρό;» γεμίζοντάς σας με άγχος και ασκώντας σας κοινωνική πίεση, την εποχή αυτή που είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεστε. Εστιάστε λοιπόν στον εαυτό σας και:

• Μην προσπαθείτε να συνεχίσετε τη ζωή σας όπως τη θυμάστε πριν την εγκυμοσύνη. Δώστε χρόνο και χώρο στη νέα κατάσταση.
• Μην νιώθετε άσχημα, κενά μνήμης μάλλον έχουν όλες οι νέες μητέρες. Το να κρίνετε τον εαυτό σας αυστηρά μπορεί να αυξήσει το άγχος σας και να θολώσει περαιτέρω το μυαλό σας.
• Ξεκινήστε τις λίστες. Είτε σας βοηθάει το κλασικό χαρτί/στυλό όπως εμένα, είτε ένα από τα άπειρα apps που κυκλοφορούν, σημειώστε τα πάντα. Έτσι, θα αδειάσετε το μυαλό σας από τα «to do» και θα χαλαρώσετε.
• Μιλήστε! Με τις φίλες σας που έχουν ήδη παιδιά, τη μαμά σας, σίγουρα όλες τους έχουν μία ή περισσότερες «mom brain» ιστορίες να σας αφηγηθούν. Η δική μου μητέρα είχε αφήσει μία τούρτα που μόλις είχε φτιάξει πάνω στον ουρανό του αυτοκινήτου, μπήκε μαζί με την κολλητή της στο αμάξι, έβαλε μπροστά τη μηχανή και λίγα μέτρα αργότερα κατάλαβε τι είχε μόλις συμβεί. Ναι, είχαν μόλις γεννήσει, και οι δύο, όχι, η τούρτα δε σώθηκε!
• Δώστε προτεραιότητα στον ύπνο σας και περιχαρακώστε τον όσο μπορείτε. Φυσικά και δεν είναι εύκολο, αλλά ένας καλός βραδινός ύπνος κάνει θαύματα στη μνήμη.
• Δείτε συνολικά την κατάσταση. Ναι, ξεχάσατε να πληρώσετε το ρεύμα αλλά μεγαλώνετε έναν άνθρωπο ευτυχισμένο, ήρεμο και υγιή. Τι είναι πιο σημαντικό, στο σύστημα αξιών σας;