ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΕΟΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΗΚΕ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ;

Ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο θέμα τέθηκε στο μάθημα της Γλώσσας, στις Πανελλήνιες, που μας έκανε να αναρωτηθούμε: τι είναι νεοφεμινισμός;

Μεγάλη συζήτηση γίνεται για τα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στα οποία εξετάστηκαν οι υποψήφιοι των Πανελληνίων στα ΓΕΛ. Ένα από τα ερωτήματα βασίστηκε σε κείμενο της δημοσιογράφου Μαρίλιας Παπαθανασίου για τον φεμινισμό, τον «νεοφεμινισμό» και τις σχέσεις ανδρών και γυναικών.

Τι είναι, όμως, «νεοφεμινισμός» και κατά πόσο μπορεί ένας έφηβος να διαχειριστεί ένα τέτοιο θέμα;

Το κείμενο της Νεοελληνικής Γλώσσας για τον νεοφεμινισμό

Η Μαρίλια Παπαθανασίου παραθέτει στο άρθρο της μια ανάλυση της Μπελίντα Κανόν, συγγραφέα και δόκτορα Συγκριτικής Λογοτεχνίας. Το σχετικό απόσπασμα του άρθρου της έχει ως εξής:

Για την Μπελίντα Κανόν ο νεοφεμινισμός οδηγεί σε σύγκρουση ανδρών και γυναικών, γεγονός καταστροφικό. «Ο κλασικός φεμινισμός του 20ού αιώνα, τον οποίο εξέφρασε η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μαχόταν για την ισότητα ανδρών και γυναικών αντιμετωπίζοντάς τους ως άτομα, ως ανθρώπους. Στον 21ο αιώνα, και κυρίως μετά το 2010, βλέπουμε την ανάδειξη του “φεμινισμού της διαφοροποίησης”, ενός ρεύματος που επιμένει στις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις οποίες θεωρεί αγεφύρωτες. Προφανώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, όμως στις περισσότερες εκφάνσεις της ζωής μας είμαστε άτομα, άνθρωποι που δρούμε: είμαι συγγραφέας, είμαι εκπαιδευτικός, είμαι ορειβάτης, είμαι κηπουρός. Είμαι δηλαδή ένας άνθρωπος που ασχολείται με αυτές τις δραστηριότητες, όχι πρωτίστως μια γυναίκα που ασχολείται με όλα αυτά. Σήμερα, οι νεοφεμινίστριες προτάσσουν διαρκώς ότι οι γυναίκες είναι μια ομάδα θυμάτων, η οποία διατρέχει μονίμως τον κίνδυνο να υποστεί βία κάθε μορφής, όχι διακρίσεις εις βάρος τους αλλά βία, επειδή είναι γυναίκες. Αυτό το νέο ρεύμα εγγράφεται στο δημόσιο διάλογο περί ταυτοτήτων: είμαι γυναίκα, αυτή είναι η ταυτότητά μου. Και αυτομάτως, είμαι θύμα. Είναι τόσο έντονος αυτός ο διάλογος περί θύματος ώστε ενίοτε το να είσαι θύμα γίνεται εύσημο, πρόκειται για ιδεολογία που εκφράζεται ως “πάθος για θυματοποίηση”».

Για την Κανόν, αντιθέτως, ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα χαρούμενο, «ένα κίνημα που ωθεί τις γυναίκες να αποκτήσουν περισσότερη ισχύ, να διεκδικούν την ισότητα με τους άνδρες. Όταν προτάσσουμε το φύλο, ή το χρώμα του δέρματος ως ταυτότητα, επί της ουσίας επιμένουμε σε χαρακτηριστικά μας τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Οι “κλασικές” φεμινίστριες επιμένουμε στα χαρακτηριστικά που μπορούμε να αλλάξουμε, επιμένουμε στην ελευθερία, στη δυνατότητα να αλλάξουμε τα πράγματα. Αντιθέτως, ο νεοφεμινισμός και οι θεωρίες ταυτότητας φύλου επιμένουν σε ένα είδους ντετερμινισμού, τον οποίο εμείς επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε».

iStock

«Ένα πολύπλοκο, μπερδεμένο και θολό θέμα για τον μεταφεμινισμό που αποδομείται»

Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την έννοια του «νεοφεμινισμού», επικοινωνήσαμε με τη Λίζα Τσαλίκη, Καθηγήτρια Κοινωνίας Πληροφορίας, Πολιτικής και Δημοφιλούς Κουλτούρας στο τμήμα ΕΜΜΕ του ΕΚΠΑ, η οποία κατατάσσει τον νεοφεμινισμό στο πλαίσιο του μεταφεμινισμού για τον οποίον γίνεται συζήτηση από τα τέλη του ’90 με αρχές του 2000.

«Το κατεξοχήν κείμενο του μεταφεμινισμού ήταν το Sex and the City», επισημαίνει η ίδια. «Μια κουλτούρα που εμφανίστηκε εκείνη την εποχή, η οποία μάλιστα έγινε αρχικά δεκτή με επαινετικά σχόλια, αφού κατέρριπτε την αντικειμενοποίηση των γυναικών. Τους έδινε μια σεξουαλική απενοχοποίηση, μια ενδυνάμωση που σε πρώτη ανάγνωση ήταν καλοδεχούμενη.

Την ίδια ώρα, όμως, επρόκειτο και για μια πολύ αστική κουλτούρα, η οποία αγκάλιαζε την κατανάλωση. Έθετε τη γυναίκα σε ένα αστικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο κινούνταν ως θηρευτής. Φορούσε πανάκριβες γόβες, πήγανε στα καλύτερα κλαμπ και αντιμετώπιζε ακόμα και το σεξ ως είδος προς κατανάλωση.

Ο μεταφεμινισμός άρχισε σταδιακά να αποδομεί τον φεμινισμό. Οι νεαρότερες γυναίκες που άρχισαν να ταυτίζονται με αυτόν δήλωναν, ότι δεν έχουν σχέση με τις παλιές φεμινίστριες. Ήταν η νέα γενιά που άφηνε πίσω τις παλιές αγκυλώσεις που υποστήριζαν ότι η γυναίκα που βάφεται και φοράει στενά ρούχα είναι θύμα της πατριαρχίας.

Cefoto/Alamy/Visualhellas.gr

Μια πολύ μεγάλη συζήτηση ξεκίνησε τότε, γιατί οι νέες αυτές γυναίκες έρχονταν στον κόσμο πατώντας στις κτήσεις της προηγούμενης γενιάς φεμινιστριών, στους αγώνες που έφεραν τις ελευθερίες τους. Την ίδια ώρα, έκανε πολλούς να αναρωτιούνται: η γυναίκα που δεν είναι έτσι, δηλαδή που δεν είναι λευκή, αδύνατη και γυμνασμένη, που δεν καταναλώνει με τον κατάλληλο τρόπο, τι πρέπει να κάνει;

Ο φεμινισμός βρέθηκε υπό απειλή, κάτι που προκάλεσε προβληματισμό για το αν τελικά είχε καθιερωθεί σωστά. Νέες θέσεις και ιδεολογίες τότε γεννήθηκαν. Ο φεμινισμός έγινε trend, ποπ είδωλα των νέων γυναικών, π.χ. η Beyonce, άρχισαν να φορούν μπλουζάκια με logo “feminism” – εξ ου και ο όρος “δημοφιλής φεμινισμός”, ο οποίος βλέπει πολύ κριτικά την ανάδυση του φεμινισμού ως μόδα και εργαλείο μάρκετινγκ, ενώ παράλληλα “εξαϋλώνει” τη συλλογική συνείδηση και μορφές συλλογικής δράσης και ακτιβισμού. Με αυτόν τον τρόπο, μέσα στο πλαίσιο του δημοφιλούς φεμινιsμού, η καθεμία από μας είναι φεμινίστρια από μόνη της, εξατομικευμένα και χωρίς κάποιο συλλογικό κίνημα ή ιδεολογία από πίσω της. Παρόμοιες εκφράσεις φεμινιστικής ταυτότητας φέρουν, αναπόφευκτα, τη σφραγίδα της νεοφιλελεύθερης λογικής, στην οποία καθένας/καθεμία από μας είναι προσωπικά υπεύθυνος/υπεύθυνη για ό,τι συμβαίνει.

Μέσα στην αποδόμηση του μεταφεμινισμού, προκύπτουν νεοφεμινιστικές απόψεις οι οποίες δίνουν ορατότητα στη ρητορική μίσους και τον μισογυνισμό που  εμφανίζεται πλέον συχνά έναντι των γυναικών, ακόμα και στα social media.

Σε κάθε περίπτωση, ο μεταφεμινισμός τα τελευταία χρόνια αποδομείται, κάνοντας όλες τις συζητήσεις γύρω από αυτόν δύσκολες και με πολλά “κύματα”. Και φτάνει να αναρωτιέται κανείς, πώς ένας 17χρονος μαθητής θα μπορέσει να διαχειριστεί ένα τέτοιο θέμα στις Πανελλήνιες; Έχει το υπόβαθρο για να το κάνει;»