ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΝΑΠΝΕΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΙΟ ΒΡΩΜΙΚΟ ΑΕΡΑ

Οι πιθανότητες να αναπνέεις καθαρό αέρα σε ορισμένα σημεία της Ελλάδας δεν είναι με το μέρος σου, και αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας.

Κάθε χρόνο πεθαίνουν πρόωρα περίπου 300.000 Ευρωπαίοι εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που μπορεί να προκαλέσει πάσης φύσεως προβλήματα στην καρδιά και τους πνεύμονες, διαβήτη (μη σου φαίνεται καθόλου απίθανο), ψυχικές ασθένειες, γνωστική εξασθένηση και χαμηλό βάρος γέννησης βρεφών.

Όλα αυτά υπήρχαν στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημοσιεύτηκε το 2023, για να θυμίσει πως οι κανόνες που θεσπίζει η ΕΕ στοχεύουν σε μηδενική ρύπανση το 2050.

Σύμφωνα βέβαια με αναφορά του Global Cancer Observatory (που υπάγεται στο International Agency for Research on Cancer), έως το 2050 θα υπάρχουν περισσότερα από 35.000.000 νέα περιστατικά καρκίνου. Η αύξηση έχει εκτιμηθεί στο 77% και ο λόγος θα είναι ο αέρας που αναπνέουμε.

Ο πραγματικός αντίκτυπος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αναγνωρίστηκε ως μία από τις σημαντικότερες αιτίες που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Μελέτες έχουν εντοπίσει γονίδια που καρκίνου του πνεύμονα που επηρεάζονται εξίσου από τα τσιγάρα και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Τα λεπτά σωματίδια που αναπνέουμε οδηγούν σε δυσλειτουργία των κυττάρων, με τις εκπομπές του ντίζελ να αποτελούν μια από τις κύριες πηγές τους.

iStock

Τα λεπτότερα από αυτά τα σωματίδια μπορούν να κατέβουν στους πνεύμονες, μέχρι τις κυψελίδες, τους μικροσκοπικούς σάκους αέρα που βρίσκονται στο άκρο της αναπνευστικής δομής του πνεύμονα (εκεί όπου το αίμα ανταλλάσσει οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα κατά τη διαδικασία εισπνοής και εκπνοής). Αυτή, ωστόσο, δεν είναι η μεγαλύτερη απειλή για τους πνεύμονες μας.

H μεγαλύτερη απειλή είναι η ρύπανση από μικροσκοπικά σωματίδια (particle pollution - PM) που υπάρχουν στον αέρα και δεν μπορούμε να τα δούμε με γυμνό μάτι, παρά μόνο με μικροσκόπιο.

Τι είναι η ρύπανση από μικροσκοπικά σωματίδια

Κάθε άνθρωπος εισπνέει περίπου 14 κιλά αέρα καθημερινά. Μαζί με αυτόν εισπνέουμε ρύπους που φτάνουν τους πνεύμονες και την κυκλοφορία του αίματος, και μπορούν να οδηγήσουν σε αναπνευστικές ασθένειες, καρκίνο του πνεύμονα και εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η σωματιδιακή ρύπανση –που σκότωσε κοντά στους 240.000 ανθρώπους στην ΕΕ το 2020, ενώ συνέβαλε σε 10.000 θανάτους στην Ελλάδα το 2021– είναι μείγμα στερεών και υγρών σωματιδίων, διαφόρων ειδών, που ταξιδεύουν στον αέρα. Το μέγεθός τους μετριέται σε μικρόμετρα (mμ), με κάθε mμ να είναι όσο 1 χιλιοστό του χιλιοστού (106 του μέτρου). Όπως αντιλαμβάνεστε, μπορούν να διεισδύσουν παντού.

EEA

Μπορεί να αποτελούνται από διαφορετικά συστατικά, όπως οξέα (π.χ. θειικό οξύ), ανόργανες ενώσεις (π.χ. θειικό αμμώνιο, νιτρικό αμμώνιο και χλωριούχο νάτριο), οργανικές χημικές ουσίες, αιθάλη, μέταλλα, σωματίδια εδάφους ή σκόνης, και βιολογικά υλικά (π.χ. γύρη και σπόρια μούχλας).

Κρατήστε πως περιέχει σωματιδιακή ρύπανση ο αέρας που αναπνέουμε όπου κι αν βρισκόμαστε. Η συνηθέστερη πηγή σωματιδιακής ρύπανσης είναι η καύση. Η χειρότερη συνθήκη προκύπτει στις πυρκαγιές. Μελέτη αποκάλυψε πως «τα λεπτά σωματίδια στον καπνό της πυρκαγιάς μπορεί να είναι πολλές φορές πιο επιβλαβή για την ανθρώπινη αναπνευστική υγεία σε σχέση με σωματίδια από άλλες πηγές, όπως τα καυσαέρια αυτοκινήτων».

Τα PM 2,5 στον αέρα είναι ο μεγαλύτερος εχθρός

Τα μικροσκοπικά σωματίδια που έχουν διάμετρο έως 2,5 μικρόμετρα είναι γνωστά ως PM 2,5 και το μέγεθός τους αντιστοιχεί στο 1/20 μιας ανθρώπινης τρίχας. Αποτελούν το κύριο συστατικό του καπνού της πυρκαγιάς. Μπορούν να διεισδύσουν στην ανθρώπινη αναπνευστική οδό, να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να βλάψουν ζωτικά όργανα. Έχει διαπιστωθεί πως τα συγκεκριμένα σωματίδια είναι πιο επικίνδυνα για τους πνεύμονές μας από ό,τι εκείνα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Γι’ αυτό και γίνονται μετρήσεις, με την κρισιμότητα της κατάστασης να αξιολογείται από το επίπεδό τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκδώσει οδηγίες, ώστε να μπορούμε να καταλάβουμε την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε. Πού θα βρούμε τα νούμερα;

iStock

Υπάρχουν διάφορες εφαρμογές που δείχνουν τους αριθμούς ανά κάθε λεπτό της ημέρας, σε κάθε περιοχή του πλανήτη. Έτσι προκύπτουν τα χρώματα που δείχνουν αν η ποιότητα του αέρα είναι:

• καλή,
• μέτρια,
• ανθυγιεινή για ευαίσθητες ομάδες,
• ανθυγιεινή,
• πολύ ανθυγιεινή,
• επικίνδυνη.

Μία είναι η IQair. Την ημέρα και ώρα της επίσκεψης μας, για αυτό το κείμενο, ο αέρας στην Κοζάνη ήταν μεταξύ επικίνδυνου και μέτριου, με συγκεντρώσεις PM 2,5 από τέσσερις φορές μεγαλύτερες των οδηγιών του ΠΟΥ (5 mg/m3) και πάνω.

Αν είχαμε κανονικές υπηρεσίες που μας ενημέρωναν για όλους τους κινδύνους που διατρέχουμε, θα είχε ηχήσει το 112, καθώς οι συστάσεις ήταν να αποφύγουν οι ευαίσθητες ομάδες τις εξωτερικές δραστηριότητες (αλλιώς να φορούν μάσκα FFP2 ή KN95), να κλείσουν όλοι παράθυρα και πόρτες και να ενεργοποιήσουν ιονιστή στο σπίτι.

Το AQI έδειχνε πως ο αέρας είναι επικίνδυνος για ευαίσθητες ομάδες στην Ανθούπολη του Μαραθώνα, την Αλίαρτο στον Ορχομενό, ενώ πάνω από το ασφαλές όριο ήταν η Ελευσίνα και η Θεσσαλονίκη – που καθημερινά είναι over.

Και οι δυο ιστοσελίδες προσφέρουν real time εικόνα, με το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Περιβαλλοντικής Φυσικής του Πανεπιστημίου της Μακεδονίας να παρέχει τα δεδομένα.

Μετά τις καταστροφές των πυρκαγιών κάθε χρόνο, δεν έχει μείνει πολύ πράσινο να μας προστατεύει. Ας προσέχαμε.

Τι αέρα αναπνέουμε στην Ελλάδα

Μελέτη που έκανε το Εθνικό Παρατηρητήριο της Αθήνας με τη βοήθεια 14 σταθμών μέτρησης (σε Αθήνα, Πάτρα, Ιωάννινα, Ξάνθη, Θέρμη), τα δεδομένα των οποίων μελετήθηκαν για 2 χρόνια, κατέγραψε υψηλά νούμερα σε όλες τις τοποθεσίες «υποδεικνύοντας ισχυρή συνδιακύμανση των συγκεντρώσεων εντός και εκτός της πόλης, τόσο σε ψυχρές όσο και σε θερμές περιόδους».

• Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις ΡΜ 2,5 σε όλες τις πόλεις κατά την ψυχρή περίοδο συνδέθηκαν κυρίως με χαμηλές θερμοκρασίες και στάσιμες αντικυκλωνικές συνθήκες, ευνοώντας τον εγκλωβισμό των εκπομπών θέρμανσης κατοικιών από την καύση βιομάζας.
• Κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου, σχεδόν ομοιόμορφα επίπεδα PM 2,5 παρατηρήθηκαν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, ανεξάρτητα από το μέγεθος του πληθυσμού τους.

EUROKINISSI/ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΑΡΑΣ

Οι περιοχές με τον χειρότερο αέρα στην Ελλάδα

Το Σεπτέμβριο του 2023 η βρετανική Guardian αποκάλυψε:

1. ότι το 98% των Ευρωπαίων αναπνέουμε βρώμικο αέρα (εξαιρετικά επιβλαβή ρύπανση μικροσκοπικών σωματιδίων),
2. ποιες περιοχές κάθε χώρας έχουν τον χειρότερο αέρα.

Είχε μελετήσει δεδομένα από περίπου 1.400 σταθμούς παρακολούθησης εδάφους.

Στην Αττική, συγκεντρώσεις σωματιδίων ΡΜ 2,5 (19 mg/m3) άνω των ασφαλών ορίων (5 mg/m3) κατεγράφησαν σε:

• Πειραιά,
• Περιστέρι,
• Καλλιθέα,
• Νίκαια,
• Ίλιον,
• Αιγάλεω,
• Ηλιούπολη,
• Νέα Σμύρνη,
• Χαλάνδρι,
• Κερατσίνι.

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSI

Πιο σοβαρή είναι η κατάσταση σε:

• Κοζάνη,
• Θεσσαλονίκη,
• Καλαμάτα,
• Άργος,
• Ηράκλειο Κρήτης,
• Λαμία,
• Τρίκαλα,
• Καρδίτσα,
• Κατερίνη,
• Αίγιο.