ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΤΟ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΓΟΝΙΟ;

Μπορεί να γίνεις καλύτερος γονιός μετά το διαζύγιο; Έξι γονείς, άντρες και γυναίκες, παρατηρούν αλλαγές στον γονεϊκό τους ρόλο μετά τον χωρισμό τους.

Σκρολάροντας στο κινητό έπεσα πάνω σε ένα κείμενο για το διαζύγιο, το οποίο ξεκινούσε έτσι: «Στατιστικά μιλώντας, περίπου οι μισοί από εσάς που διαβάζετε αυτό το κείμενο είτε έχετε ήδη χωρίσει, είτε κάποια μέρα θα χωρίσετε». Πολύ καλή εισαγωγή αν θες να τραβήξεις το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αφού στην πρώτη περίπτωση ταυτίζεται επειδή έχει ήδη χωρίσει, στη δεύτερη επικρατεί ο φόβος του μήπως χωρίσει ή η επιθυμία του να χωρίσει (πράγμα που δεν έχει καταφέρει μέχρι τώρα).

Το κείμενο αναφερόταν στο αμερικανικό κοινό, όπου τα ποσοστά γάμων που οδηγούνται σε διαζύγιο κυμαίνονται στο 50%, ωστόσο και τα ποσοστά της Ελλάδας το 2020, σύμφωνα με το Statista Research Department, έφταναν το 38,3%, ενώ της Πορτογαλίας άγγιζαν το 91,5%!

Σκέφτηκα πόσο δύσκολη συνθήκη είναι ένα διαζύγιο, ειδικά όταν υπάρχουν παιδιά. Στο μυαλό μου ήρθαν όλοι εκείνοι οι γονείς, άντρες και γυναίκες, του φιλικού μου περιβάλλοντος που πήραν την απόφαση να χωρίσουν με μικρά παιδιά. Δυσκολεύτηκαν, πάλεψαν, ζορίστηκαν, ανακουφίστηκαν, ξανάνιωσαν, έχασαν τα πατήματά τους και τα ξαναβρήκαν. Σαν άνθρωποι και σαν γονείς. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν σήμερα νέες σχέσεις, ορισμένοι και νέες οικογένειες. Άλλοι έχουν πενθήσει και προχωρήσει, άλλοι πενθούν ακόμα. Όλοι όμως παραμένουν γονείς. Και το ερώτημα που μου γεννήθηκε αυτόματα ήταν «έχουν γίνει καλύτεροι γονείς μετά το διαζύγιο;»

Νομίζω ότι αν και σιγά σιγά το στίγμα του διαζυγίου υποχωρεί, η αντίληψη πως το διαζύγιο είναι τραυματικό για τα παιδιά δεν φαίνεται να αλλάζει. Στην πραγματικότητα, όμως, πολλοί διαπιστώνουν ότι το διαζύγιο τούς έκανε καλύτερους γονείς. Φυσικά, αυτό δεν ισχύει για όλους. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, κάθε οικογένεια ξεχωριστή.

Προφανώς, η επιτυχία της γονεϊκότητας μετά το διαζύγιο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αρχικά, από το κατά πόσο οι γονείς είναι και οι δύο συνεργάσιμοι και παρόντες (ένας πρώην σύντροφος μπορεί να γίνει «εφιάλτης», ενώ η απουσία του ενός γονιού μπορεί να είναι καθοριστική για την ευημερία της οικογένειας), αλλά και από τον τρόπο που μπαίνουν στο κάδρο οι νέοι σύντροφοι (αν ξέρουν το πότε και πώς να παρέμβουν στο μεγάλωμα των παιδιών). Οι περισσότεροι πάντως γονείς φαίνεται να συμφωνούν στο εξής: Όταν συνδιαμορφωθούν από τους δύο πρώην συντρόφους οι κατάλληλες συνθήκες, η οικογένεια μετά το διαζύγιο μπορεί να λειτουργήσει πολύ ομαλά και οι γονείς να γίνουν καλύτεροι στον ρόλο τους.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μαρτυρίες: 6 γονείς μιλάνε για τη γονεϊκότητα μετά το διαζύγιο

Αποφάσισα να επικοινωνήσω με γονείς, άντρες και γυναίκες, που έχουν χωρίσει για να μου πουν τη δική τους εμπειρία – όλοι τους έχουν συνεπιμέλεια.

«Κάποιες φορές χρειάζεται ένα διαζύγιο για να δημιουργηθεί ισότητα σε μια σχέση, αφού και οι δύο γονείς “αναγκάζονται” να μοιραστούν εξίσου τις υποχρεώσεις της ανατροφής των παιδιών», μου λέει η Χαρά.

Η Χαρά έχει χωρίσει εδώ και τρία χρόνια, όταν και τα δυο της παιδιά ήταν στο δημοτικό. Έφυγε από το σπίτι του άντρα της που ήταν μεγάλο και είχε όλες τις ανέσεις και νοίκιασε ένα μικρό σπίτι. «Είχα άγχος αν τα παιδιά θα ένιωθαν άνετα στο νέο σπίτι. Τους είπα να το διακοσμήσουμε μαζί. Τα κατοικίδια που υιοθετήσαμε βοήθησαν πολύ τα παιδιά στο να αγαπήσουν τον νέο χώρο. Σήμερα, νιώθουμε και οι τρεις μας πολύ όμορφα εδώ. Είναι πολύ μικρό, αλλά γεμάτο ζωντάνια το σπιτάκι μας».

«ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΕΝΑ ΔΙΑΖΥΓΙΟ ΓΙΑ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΕ ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ, ΑΦΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΓΟΝΕΙΣ “ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΙ” ΝΑ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΝ ΕΞΙΣΟΥ ΤΙΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ»

Ρωτάω τη Χαρά τι έχει αλλάξει στον γονεϊκό της ρόλο μετά το διαζύγιο. «Ο χρόνος που περνάω πλέον με τα παιδιά είναι, θα έλεγα, πάντα ποιοτικός. Τα περιμένω με λαχτάρα. Τους ετοιμάζω με πολλή χαρά το φαγητό, δεν λέω όπως παλιά “Τι θα φάμε πάλι σήμερα;” Έχω περισσότερη υπομονή με το διάβασμά τους και περισσότερη αντοχή για παιχνίδι».

Η ίδια δηλώνει ότι απολαμβάνει εξίσου πολύ τον χρόνο που περνάει μόνη της χωρίς τα παιδιά. «Μπορώ πλέον να έχω προσωπικό χρόνο, να βλέπω τις φίλες μου, να πηγαίνω εκδρομές τα Σαββατοκύριακα».

Η Χαρά έχει τα παιδιά τρεις φορές την εβδομάδα και ο πρώην άντρας της δύο, και μοιράζονται τα σαββατοκύριακα. Τη ρωτάω πώς ένιωσε τις πρώτες μέρες που έμεινε στο σπίτι χωρίς τα παιδιά της. «Δεν ένιωσα ποτέ άσχημα. Όλα αυτά τα χρόνια είχα καταφέρει να φτιάξω μια πολύ δυνατή σχέση μαζί τους. Ο πατέρας τους όμως ακόμα και σήμερα υποφέρει τις μέρες που δεν έχει τα παιδιά».

Πριν τον χωρισμό ο πρώην άντρας της Χαράς δούλευε όλη μέρα και επέστρεφε σπίτι στις 9.30 το βράδυ. «Και τα σαββατοκύριακα είχε δουλειά. Πλέον, τις δύο φορές την εβδομάδα που έχει τα παιδιά, φεύγει το μεσημέρι από το γραφείο, τα παίρνει από το σχολείο, τους έχει μαγειρέψει, τρώνε μαζί, παίζουν, διαβάζουν».

«Το πρώτο σαββατοκύριακο που έμεινε μόνος του με τα παιδιά μετά τον χωρισμό μας, με πήρε τηλέφωνο και μου είπε: “Μα, τι φανταστικά παιδιά που έχουμε!” Δεν τα ήξερε τα παιδιά, τα γνώρισε μετά το διαζύγιο». Η αλήθεια είναι ότι με την ιστορία της Χαράς μπορούν να ταυτιστούν πολλά ζευγάρια. Ένας πατέρας που λείπει πολλές ώρες, που «δεν μπορεί να κάνει αλλιώς λόγω δουλειάς», που δεν έχει κανονίσει ποτέ το πρόγραμμα του Σαββατοκύριακου, που δεν γνωρίζει πότε πάνε τα παιδιά σε γιατρούς, πότε έχουν συνάντηση στο σχολείο ή παιδικό πάρτι, ξαφνικά καλείται να αναλάβει γονεϊκό ρόλο με το 100% της ευθύνης που του αναλογεί.

«ΔΕΝ ΕΙΧΑ ΠΑΕΙ ΠΟΤΕ ΣΕ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΡΤΙ. ΠΛΕΟΝ ΚΑΝΩ ΠΑΡΕΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ, ΤΟΥΣ ΚΑΛΩ ΣΠΙΤΙ, ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ SLEEPOVER»

Ο Πέτρος έχοντας ζήσει κάτι αντίστοιχο, διηγείται τη δική του εμπειρία: «Στην αρχή δυσκολεύτηκα πάρα πολύ. Η δουλειά μου δεν μου επέτρεπε να είμαι πολλές ώρες στο σπίτι ούτε τα Σαββατοκύριακα. Δεν είχα πάει ποτέ σε παιδικό πάρτι, δεν είχα αγοράσει δώρο για τους φίλους των παιδιών. Πλέον, κάνω παρέα με άλλους γονείς, γυναίκες και άντρες, κανονίζουμε δραστηριότητες μέσα στο Σαββατοκύριακο, τους καλώ στο σπίτι, τα παιδιά μας κάνουν sleepover».

«Αναζήτησα ψυχοθεραπευτική στήριξη κι ας ζοριζόμουν οικονομικά»

Όλοι οι γονείς με τους οποίους μιλάω συμβουλεύτηκαν παιδοψυχολόγο για τον τρόπο που επικοινώνησαν το διαζύγιο στα παιδιά – οι περισσότεροι συνεχίζουν με ατομικές ψυχοθεραπείες (ανάμεσά τους και άνθρωποι που ζορίζονται οικονομικά).

Η Ζωή βρέθηκε, στο πλαίσιο του γάμου της, με δύο παιδιά να κάνει τα πάντα μόνη της, ήταν υπεύθυνη για την πλήρη οικονομική κάλυψη της οικογένειας. «Η λήξη αυτής τη σύμβασης δεν επέφερε καμία πρακτική αλλαγή στη ζωή μου. Το κόστος ήταν κυρίως συναισθηματικό και βέβαια το βάρος έπρεπε να πέσει στην ψυχολογία των παιδιών». Έτσι, αναζήτησε ψυχοθεραπευτική στήριξη προκειμένου να μπορέσει να διαχειριστεί καλύτερα τις καταστάσεις.

«Είχα θυμό μέσα μου και αυτό δεν έπρεπε να περάσει στα παιδιά – αυτό ήταν κάτι που είχαμε συμφωνήσει με τον πρώην άντρα μου, ώστε η απώλεια να είναι όσο πιο ανώδυνη γίνεται γι’ αυτά. Είχα μεγάλη ανάγκη να νιώσω ότι το πάω καλά με τα παιδιά, ιδίως το πρώτο διάστημα. Όσο δυσβάσταχτη και αν είναι οικονομικά η ψυχοθεραπεία, ένιωσα ότι έπρεπε να τη συνεχίσω», λέει η Ζωή και συνεχίζει: «Κάθε φορά που δυσκολεύομαι ή αναρωτιέμαι τι να κάνω σε διάφορες καταστάσεις, ακολουθώ τη συμβουλή της ψυχοθεραπεύτριας μου: “Αφήστε τα παιδιά να σας καθοδηγήσουν”. Προσπαθώ να ακούω πραγματικά τις ερωτήσεις τους, τους δίνω χρόνο να έρθουν να μου μιλήσουν όταν εκείνα αισθανθούν έτοιμα. Εντυπωσιάστηκα όταν κατάλαβα ότι τα παιδιά μάς δείχνουν τον δρόμο αν έχουμε τις κεραίες μας ανοιχτές να τα ακούσουμε».

Το διαζύγιο είναι και μία κρίση με τον εαυτό μας

Πέρα από την κρίση με τον/τη σύντροφο, ο χωρισμός είναι οπωσδήποτε και μία κρίση με τον εαυτό μας. «Για να διαχειριστώ αυτή την κρίση χρειάστηκε να στραφώ στον εαυτό μου, να ρωτήσω τι είναι εκείνα που μου έλειπαν, με ενοχλούσαν και με δυσκόλευαν. Σε ποιον βαθμό η συμπεριφορά του συντρόφου μου υπήρξε παρεμβατική ή αδιάφορη, αλλά και σε ποιον βαθμό εγώ δημιουργούσα εξαρτητικές σχέσεις», εξηγεί η Ελένη, μητέρα ενός παιδιού και συνεχίζει: «Μια τέτοια ενδοσκόπηση με βοήθησε να δω το παιδί μου ακόμα περισσότερο ως ανεξάρτητο και ξεχωριστό άτομο, με τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες, τη δική του ηλικία. Αυτό με έχει κάνει καλύτερη ακροάτρια, πιο επινοητική στους τρόπους της φροντίδας που θα το ανακουφίσει στα δύσκολα και της χαράς που μπορούμε να μοιραζόμαστε».

Η Ελένη αναφέρεται επίσης στις προκλήσεις που αντιμετώπισε στο πλαίσιο της μονογονεϊκής συνθήκης: «Χρειάζεται να προσέχω να μην “κακομάθω” το παιδί από μία υπερβολική έγνοια για τον ψυχικό πόνο της διάλυσης της οικογένειας για την οποία αισθάνομαι υπεύθυνη. Προσπαθώ να αντιμετωπίζω τις ανάγκες και τις επιθυμίες της κόρης μου για αυτό που είναι πραγματικά, και όχι επειδή προσπαθώ να αντισταθμίσω κάποιο ψυχικό χρέος που μπορεί οι πράξεις μου να της προκάλεσαν».

«Ο χωρισμός με έκανε επίσης να διερωτηθώ για τους κανόνες και τα πρέπει της οικογένειας ως σχήματος, όλες αυτές τις συνήθειες και τα καθήκοντα που ακολουθούμε ως γονείς, όχι επειδή το αποφασίσαμε συνειδητά αλλά επειδή έτσι μεγαλώσαμε. Κατάλαβα, αργά βέβαια, ότι το σχήμα της οικογένειας μπορεί και θα ήταν όμορφο να προσφέρει έναν ασφαλή χώρο έκφρασης, χαράς και επιθυμιών, αντί να μοιάζει με ένα καταπιεστικό σχήμα από το οποίο χρειάζεται κανείς να ξεφύγει. Αυτή την ασφάλεια της αποδοχής που επιτρέπει την ελευθερία στην έκφραση, στις εκδηλώσεις, στις συνήθειες εξασκούμε με την κόρη μου στη μονογονεϊκή μας οικογένεια», εξηγεί η Ελένη.

Τι ρόλο παίζουν οι νέοι σύντροφοι;

Στην κουβέντα μπαίνει το κομμάτι του/της νέου/νέας συντρόφου. Η Ζωή τονίζει ότι το γεγονός ότι είναι καλά στην προσωπική της ζωή με τον νέο της σύντροφο την κάνει πολύ πιο υπομονετική και ουσιαστικά παρούσα για τα παιδιά. Σ’ αυτό συμφωνούν και οι υπόλοιποι γονείς που βρίσκονται σε μια καλή νέα σχέση. Όπως επίσης και στο ότι αρκετές φορές η ψύχραιμη ματιά ενός τρίτου ανθρώπου για θέματα που έχουν να κάνουν με το μεγάλωμα των παιδιών, είναι εξαιρετικά χρήσιμη.

Η Ελένη μιλάει για τη δική της εμπειρία: «Ο χωρισμός και η επιλογή νέου συντρόφου, επίσης με παιδί, προσφέρει τη δυνατότητα στο δικό μου παιδί να βιώνει διαφορετικές προσωπικότητες και συμπεριφορές και ένα σχήμα οικογένειας που δεν βασίζεται σε δεσμούς αίματος, αλλά σε δεσμεύσεις προτίμησης/συντροφικότητας. Αυτό έχει τις δυσκολίες του γιατί συχνά οι ρόλοι μπερδεύονται (π.χ. «αυτός δεν είναι ο πραγματικός πατέρας μου, άρα δεν μπορεί να μου βάζει όρια»), αλλά νομίζω πως πράγματι πλουτίζει. Είναι επίσης και μία ευκαιρία να παρακολουθήσει το παιδί μία υγιή σχέση της μητέρας με τον σύντροφό της, δείχνοντας βιωματικά ότι κάθε τέλος μπορεί να σημαίνει μία νέα αρχή. Αρκεί εκείνο που βιώνουμε να είναι κάτι που επιθυμούμε, μας κάνει να νιώθουμε καλά και να απολαμβάνουμε».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

«Το διαζύγιο είναι από τις πιο έντονες εμπειρίες ωρίμανσης και προσωπικής εξέλιξης»

Ο Νίκος, χώρισε πριν λίγα χρόνια με ένα παιδί. «Το διαζύγιο έχει τεράστιο ψυχολογικό βάρος. Είναι ένα σοκ, ιδίως αν η μετάβαση γίνει απότομα. Σήμερα, ως μπαμπάς ακόμα ενός παιδιού, ξεκαθαρίζει ότι το διαζύγιο είναι ίσως από τις πιο έντονες εμπειρίες ωρίμανσης και προσωπικής εξέλιξης που μπορεί να έχει ένας γονιός αν αναλάβει πλήρως τις ευθύνες μεγαλώματος ενός παιδιού [σ.σ. αναφέρεται στην συνεπιμέλεια]».

Στα θετικά της εμπειρίας που έζησε ο ίδιος συγκαταλέγεται το ότι έγινε πιο υπεύθυνος και το γεγονός ότι δέθηκε περισσότερο με το παιδί του επειδή μοιράζονται πλέον περισσότερες στιγμές μαζί. «Υποθέτω ότι ο τρόπος που βιώνει κανείς το διαζύγιο εξαρτάται και από την ηλικία του – εκτιμώ ότι θα είναι εντελώς διαφορετική η εμπειρία στα 20, στα 30 ή στα 40. Πάντως, στη δική μου περίπτωση αυτό που με ζόρισε ήταν ο λιγότερος προσωπικός χρόνος που είχα – η πρόσκληση είναι αυτή η δυσκολία να μην σου βγει σε αρνητική αντίδραση προς το παιδί», εξηγεί ο Νίκος.

Όλοι συμφωνούν ότι το διαζύγιο είναι μία εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη – βρίσκεται πολύ ψηλά στη λίστα με τις πιο στρεσογόνες καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου. «Η ποιότητα του χαρακτήρα ενός ανθρώπου φωτίζεται στις δυσκολίες της ζωής. Το διαζύγιο αποτελεί μία από αυτές κι εκεί ο καθένας αναμετριέται με πρωτόγνωρες καταστάσεις που όμως πρέπει να αντιμετωπιστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε στο επίκεντρο της σκέψης να υπάρχουν τα παιδιά», λέει ο Θάνος, πατέρας δύο παιδιών.

«Για να συμβεί όμως αυτό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προϋποθέτει ότι και πριν από το διαζύγιο αφιέρωνες ως γονιός δημιουργικό χρόνο με τα παιδιά. Μετά το διαζύγιο αλλάζει η συνθήκη, όχι η σχέση με τα παιδιά. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είσαι εκεί όταν το απαιτεί η στιγμή». Και ο Θάνος συμφωνεί ότι τα παιδιά είναι αυτά που δείχνουν τον δρόμο: «Η αμφίδρομη σχέση με τα παιδιά γίνεται όλο και πιο μαγική καθώς εμβαθύνεις. Τουλάχιστον όσο με αφορά, αισθάνομαι ότι σε αυτό το ταξίδι, περισσότερο με μαθαίνουν, παρά τα μαθαίνω, όσο και να προσπαθώ!»

Ο διαφορετικός τρόπος ανατροφής των παιδιών μπορεί να οδηγήσει σε διαζύγιο

Πολλοί από τους γονείς αναφέρονται στην αίσθηση ότι ο άλλος γονιός τούς παρακολουθούσε και τους έκρινε στο πλαίσιο του μεγαλώματος των παιδιών όσο ζούσαν μαζί – ένιωθαν σαν να δίνουν μια παράσταση, κι αυτό τους περιόριζε. Μετά τον χωρισμό οι περισσότεροι αισθάνονται πιο άνετοι στον ρόλο τους ως γονείς.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κουλτούρα μας σήμερα παίρνει την ανατροφή των παιδιών πιο σοβαρά από ποτέ, γεγονός που κατά κύριο λόγο, έχει θετικό πρόσημο. Παλιότερα, η ανατροφή των παιδιών θεωρούνταν ιδιωτική υπόθεση και αφορούσε κατά βάση τις γυναίκες. Σήμερα, οι άντρες συμμετέχουν ενεργά και η γονεϊκότητα έχει γίνει αντικείμενο δημόσιας συζήτησης.

Εδώ, βέβαια, υπάρχει και μια απρόβλεπτη συνέπεια αυτής της εξέλιξης: το γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν πλέον πολύ περισσότερα για τα οποία μπορούν να διαφωνήσουν οι γονείς – κάθε μικρή λεπτομέρεια της ανατροφής των παιδιών μπορεί να γίνει αφορμή διαμάχης. Κι αυτό, κάποιες φορές, είναι αρκετό για να διαλύσει μια σχέση ή έναν γάμο.

Το θέμα είναι ότι για να προχωρήσει μια σχέση και να εξελιχθεί ή να υπάρξει ένα διαζύγιο και ένα ομαλό πέρασμα στη μονογονεϊκή οικογένεια χρειάζεται να συμβεί το ίδιο ακριβώς πράγμα: Οι γονείς να αντιληφθούν ότι χρειάζεται να έχουν το 100% της ευθύνης που τους αναλογεί στο μεγάλωμα των παιδιών και να καθίσουν να συζητήσουν και να συμφωνήσουν από κοινού στο πλαίσιο της ανατροφής τους.