ΠΟΣΕΣ ΟΘΟΝΕΣ ΑΝΤΕΧΕΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ;

Οι οθόνες έχουν κατακλύσει τις ζωές μας και είναι δύσκολο να κρατήσεις τα παιδιά μακριά τους. Οπότε, ψάχνεις να βρεις το όριο ανάμεσα στη δημιουργική θέαση και το βολικό «παρκάρισμα». Και αναρωτιέσαι: τελικά οι οθόνες είναι εχθρός ή φίλος ενός γονιού;

Τα πρωινά μας με τον μικρό ξεκινούν με αγκαλιές στο κρεβάτι. Ο Άρης οδεύει προς τα τρία και δεν πηγαίνει στον παιδικό σταθμό. Μόλις ξυπνήσει, έρχεται στο κρεβάτι μας. Τις τελευταίες ημέρες, καθώς τινάζεται ως άλλος Μανόλο Καραλής (αθλητής του άλματος επί κοντώ, σε περίπτωση που δεν τον ξέρεις), προλαβαίνει να αρπάξει το τηλεκοντρόλ πριν προσγειωθεί ανάμεσά μας. Με το «κοκοντόλ» λοιπόν στο χέρι, ανέχεται τα λεπτά που τον φιλάμε και τον ρωτάμε αν είδε κάποιο όνειρο, για να μας πει: «Να δω ζωάκια;»

Λαμπερές οθόνες-πειρασμός

Οθόνες λαμπερές και πολύχρωμες, έτοιμες να μεταδώσουν ένα μήνυμα. Δίπλα του από τη στιγμή που γεννήθηκε. Ήταν από τις λίγες κόκκινες γραμμές: όχι σέλφι, όχι τάμπλετ, όχι τηλεόραση, τουλάχιστον μέχρι τα 2 του χρόνια. Τι υστερία μας πιάνει με τις οθόνες; Προσωπικά, ήθελα να αναπτύξει φαντασία, αρχιτεκτονική σκέψης και αισθητική χωρίς να επηρεαστεί από κινούμενα σχέδια, λαμπερά και μη ρεαλιστικά χρώματα και τσιριχτές φωνές. Πώς να ενθουσιαστεί με τα αληθινά χρώματα, αν έχει κατακλυστεί από 100% φωτεινότητα και full HD;

«Φωτατίες» και βίντεο

Πότε όμως είναι μια καλή ηλικία για να αρχίσει το παιδί να βλέπει παιδικά προγράμματα; Τον Απρίλιο του 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξέδωσε ανακοίνωση όπου ουσιαστικά πρότεινε να μην έχουν τα παιδιά έως ενός έτους καμία επαφή με οθόνες. Από τα δύο έως τα πέντε, όχι περισσότερο από μια ώρα. (Αυτό αφορά κι ένα ερώτημα που θα μας απασχολήσει σίγουρα στο μέλλον: Πότε να πάρω κινητό στο παιδί μου;)

Διστακτικά, ο Άρης αρχίζει να βλέπει τις δικές του φωτογραφίες –τις λέει «φωτατίες»– και βίντεο. Πόσο τους αρέσει να βλέπουν τον εαυτό τους! Πόσες φορές με έχω ακούσει να τσιρίζω «happy birthday», πόσο έκπληκτος είναι εκείνος κάθε φορά.

Ζωάκια στη σαβάνα

Έπειτα, αποφασίσαμε γύρω στα 2 να παρακολουθεί ντοκιμαντέρ με ζώα: από εκείνα τα χαριτωμένα, που η καμηλοπάρδαλη συναντά μια τίγρη, κοιτάζονται κάπως άγρια και συνεχίζει ο καθένας την πορεία του. Ένα ζωάκι, μετά δύο, μετά τρία. Αρχικά το πρωί, έπειτα και το απόγευμα.

iStock

Ας το παραδεχτούμε: με μια οθόνη ξεχνιέσαι. Ξεχνιέται και το παιδί. Το «παρκάρισμα» διαρκεί όσο ένα επεισόδιο, μέχρι να πάρεις μια ανάσα, να βάλεις σε μια σειρά δουλειές και μυαλό. Μέσα στις καραντίνες, οι γονείς χάσαμε τον έλεγχο του χρόνου που εμείς οι ίδιοι περνάμε μπροστά στη μία ή την άλλη οθόνη. Πώς μπορούμε να πούμε στα παιδιά να μην βλέπουν κάτι, όταν είμαστε με ένα τηλέφωνο στο χέρι; Άσε που κάποια στιγμή θα έρθει η ώρα που θα ζητάνε δικό τους κινητό και άντε να εκτιμήσεις πότε είναι η κατάλληλη στιγμή.

Οι ωφέλιμες οθόνες

Πρέπει να επιλέγεις τις μάχες σου. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τα παιδικά προγράμματα. Διαπιστώνω, μάλιστα, ότι τα περισσότερα δίνουν στο παιδί ερεθίσματα για τα δικά του φανταστικά παιχνίδια και καταφέρνουν να μεταδώσουν ευεργετικά μηνύματα.

Ας μην δαιμονοποιούμε τις οθόνες. Μας έσωσαν στη διάρκεια της καραντίνας. Βιοποριστήκαμε κάνοντας τηλεργασία, γυμναστήκαμε, επικοινωνήσαμε και εκπαιδευτήκαμε. Ο Άρης ήταν παρών όταν η μαμά του έκανε «μιτακή». Καμιά φορά, του λέω, μισο-αστεία, μισο-σοβαρά, να κάνει γυμναστική την ώρα που βλέπει τον Σκουτς στο «Πάμε Σκυλάκια, Πάμε». Είμαι από εκείνους τους εκνευριστικούς γονείς που μπαίνουν μπροστά στην οθόνη για να μιλήσουν στο παιδί, που προσπαθούν να ανοίξουν συζήτηση μαζί του ενώ παρακολουθεί. Με τρομάζει όταν αφοσιώνεται και δεν βλεφαρίζει ούτε ελάχιστα όταν του μιλάμε.

ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΕΙ: «ΕΙΔΑ ΠΟΛΛΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ, ΑΡΚΕΙ». ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΠΤΥΞΕΙ ΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΓΙΑ ΤΕΤΟΙΕΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ.

Η αρχή της κατάθλιψης;

Το screen time μας τρομάζει περισσότερο από την πάνα ή την πιπίλα. Διότι, ενώ ποτέ δεν θα δεις έναν ενήλικα να διώχνει το στρες με μια πιπίλα, δεν είσαι σίγουρος τι μπορεί να επιφέρει μια οθόνη στο παιδί, στην ανάπτυξη και τη φαντασία του: ένα μικρό τηλέφωνο, ένα μεγαλύτερο τάμπλετ, ένας υπολογιστής.

Tο βρετανικό Royal College of Pediatrics and Child Health εξέδωσε μια μελέτη: τα παιδιά με μεγαλύτερο χρόνο οθόνης τείνουν να έχουν λιγότερο υγιεινή διατροφή, υψηλότερη ενεργειακή πρόσληψη και πιο έντονους δείκτες παχυσαρκίας. Ιδιαίτερα εκείνα που ξοδεύουν περισσότερες από 2 ώρες την ημέρα μπροστά σε μια οθόνη, τείνουν να έχουν περισσότερα συμπτώματα κατάθλιψης.

iStock

Καλύτερα να μην μασάς

Η διατροφολόγος Ιωάννα Μπαλλά με κατατοπίζει για τα θέματα θέασης και φαγητού: «Η τηλεόραση και οι οθόνες παντός τύπου είναι μέσα που παρεμβαίνουν στις βασικές ενδείξεις του σώματος ότι χόρτασε το παιδί. Ταυτόχρονα, παρεμποδίζουν την επικοινωνία με την οικογένεια και την κατανόηση του υγιεινού τρόπου διατροφής. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που τρώνε παρακολουθώντας τηλεόραση έχουν υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας.

Άλλο ένα πρόβλημα που παρατηρείται είναι πως τα παιδιά τρώνε γρήγορα και δεν δίνουν σημασία στο χρώμα, στην υφή και στη γεύση του φαγητού, οπότε δεν μαθαίνουν τα καλά και τα κακά των τροφών». Ο Άρης δεν βλέπει ποτέ όταν τρώει, ούτε σε εστιατόριο, τις ελάχιστες –λόγω Covid– φορές που έχουμε βρεθεί εκεί. Στο εστιατόριο δεν τρώει ούτως ή άλλως, αλλά το κεφάλαιο φαγητό θα το αναπτύξουμε σε άλλο κείμενο.

Τάντρουμ όταν κλείνει η τιβί

Κανένα παιδί δεν θα πει: «Είδα πολλή τηλεόραση, αρκεί». Δεν έχει αναπτύξει τον μηχανισμό για αυτές τις εκτιμήσεις. Το να κλείσεις την τηλεόραση ενώ παρακολουθεί θεωρώ ότι είναι βίαιο και θα το κάνει να εκραγεί. Σε κάποια φάση σκεφτήκαμε να αποσυνδέουμε το Ίντερνετ. Όταν ερχόταν η ώρα να δει το αγαπημένο του παιδικό, λέγαμε διστακτικά: «Για να δούμε, θα πιάσει τελικά;»

«Θα πιάσει», έλεγε με αδημονία καθώς στριφογυρνούσε το σήμα και περίμενε να ακούσει το τζιγκλάκι της πλατφόρμας.

Με τον καιρό, ντραπήκαμε να του λέμε ψέματα. Έπρεπε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. «Ξέρεις, θα πρέπει να κλεί…» Τα τάντρουμ ολοένα αυξάνονταν σε πάθος. «Έχεις δίκιο», του λέγαμε. Ένα ακόμη.

Βεβαίως, η συνέπεια είναι ένα κλειδί, το ξέρετε. Η ατσαλένια υπεράσπιση αυτών που λέμε: ένα σημαίνει ένα. Το ύπουλο σχέδιο που σταδιακά αναπτύξαμε ήταν το εξής: να του προτείνουμε κάτι διασκεδαστικό λίγο πριν τελειώσει το επεισόδιο. Δεν άντεχα να αισθάνομαι την αγωνία του κάθε φορά που τελείωνε ένα επεισόδιο, να ψάχνει με το βλέμμα του και να λέει με το δάχτυλο προτεταμένο: Ένα ακόμη. «Θέλεις να χορέψουμε;» του προτείνω. «Βάλε μουτσικούλα», συναινεί.

ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΕΓΜΕΝΑ, ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ, ΕΝΩ ΠΑΝΤΑ ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΕΡΔΙΖΕΙ.

Από τη «Χιλιοποδαρούσα» στη συμπερίληψη και την ορατότητα

Για τη δική μου γενιά, το να παρακολουθήσεις παιδικό ήταν μονόδρομος. Ένας μονόδρομος που διαρκούσε καμιά ώρα το πολύ: αμέσως μετά, βγαίναμε στον δρόμο και όλα τα παιδιά είχαμε δει το ίδιο καρτούν. Είχαμε δυο κανάλια, πέντε προγράμματα, έναν Νίκο Πιλάβιο και τις ίδιες πάνω-κάτω ιστορίες να μοιραζόμαστε με τους φίλους.

Σήμερα, κάθε παιδί βλέπει το δικό του αγαπημένο, άρα δεν μπορούν και να ανταλλάξουν εμπειρίες. Σε συνδρομητικά κανάλια, στο Ertflix, στο ίντερνετ, οπουδήποτε μπορεί να βρεις περιεχόμενο. Είναι προσεγμένα, συμπεριληπτικά και χωρίς στερεότυπα, ενώ το καλό πάντα κερδίζει. Στο «Πάμε Σκυλάκια, Πάμε», ο Σκουτς έχει δύο μαμάδες και την παρέα των σκύλων επισκέπτεται η Άη Βασίλη. Στο «Λάμα Λάμα», ένα κορίτσι χωρίς χέρι και με προσθετικό πόδι είναι άσος στο ποδήλατο. Προτιμώ αυτόν τον κόσμο, όπου το παιδί αποδέχεται κι αισθάνεται, και δεν αφορίζει και δεν φοβάται.

Κλείσ’ το κι άκου

Κάθε παιδί κι ένας μοναδικός κόσμος. Το παιδί που κρύβω εγώ μέσα μου ήθελε να δούμε όλοι μαζί μια ταινία: να καθίσουμε στον καναπέ βράδυ Παρασκευής και να δούμε το «Πολικό Εξπρές». Στην αρχή ήταν και ο ίδιος ενθουσιασμένος. Όταν όμως το τρένο έχασε τον έλεγχο και τα παιδάκια αγχώθηκαν, ο Άρης άρχισε να φωνάζει: «Κλείσ’ το, κλείσ’ το». Η επιθυμία μου δεν ήταν δική του. Ήταν σαν να μου είπε: «Μην βιάζεστε να μεγαλώσω». Θα βρει τον χρόνο να δει ταινίες.