ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ «HAPPY BIRTHDAY TO YOU»

Σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, η ιστορία ενός από τα πιο γνωστά τραγούδια παγκοσμίως είναι από τις πιο περίπλοκες που έχουν υπάρξει. Ευτυχώς, όμως, σήμερα ανήκει στη δημόσια σφαίρα, γι’ αυτό τραγουδήστε το ελεύθερα.

Σύμφωνα με τα Παγκόσμια Ρεκόρ Γκίνες του 1998, το «Happy Birthday To You» είναι το πιο αναγνωρισμένο τραγούδι στην αγγλική γλώσσα. Κυκλοφορεί μεταφρασμένο σε πάνω από 18 γλώσσες παγκοσμίως, ενώ η μελωδία του μπορεί να αναγνωριστεί τουλάχιστον από τη μισή υφήλιο.

Ωστόσο, για ένα τόσο γνωστό τραγούδι, η εορταστική μελωδία έχει μια εκπληκτικά περίπλοκη ιστορία.

Οι αδερφές Hill και η δημιουργία του τραγουδιού

Γεννημένη στο Κεντάκι των Ηνωμένων Πολιτειών το 1868, η Patty Smith Hill ήταν γνωστή για την πρωτοποριακή της προσέγγιση πάνω στην εκπαίδευση προσχολικής ηλικίας. Αντί για τη δομημένη μάθηση, υπερασπίστηκε μια πιο φυσική μέθοδο στο νηπιαγωγείο, που επικεντρωνόταν στα ένστικτα και τη δημιουργικότητα των παιδιών, σύμφωνα με το ρεύμα της προοδευτικής εκπαίδευσης του 19ου αιώνα.

Η αδερφή της, Mildred J. Hill, γεννημένη το 1859, ήταν εξίσου πρωτοποριακή στον χώρο της μουσικολογίας. Ήταν συνθέτρια και ερμηνεύτρια, εστιάζοντας τις μουσικές σπουδές της πάνω στα «spirituals», ένα είδος λαϊκού, Αφρο-αμερικανικού τραγουδιού με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο. Έγραφε συχνά για αυτό το είδος χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Johnan Tonsor».

Από το 1889 οι δυο αδερφές άρχισαν να γράφουν παιδικά τραγούδια, με στόχο να αντικαταστήσουν αυτά που υπήρχαν μέχρι τότε. «Εμείς είχαμε ως προτεραιότητα να προσφέρουμε καλή μουσική και τη δυνατότητα στα μικρά παιδιά να μπορούν να απολαύσουν», φέρεται να έχει πει η Patty.

Έτσι, έγραψαν το «Good morning at All», το οποίο συμπεριέλαβαν σε ένα βιβλίο τραγουδιών με τίτλο «Song Stories for the Kindergarten» που εξέδωσαν το 1893. Η Patty είχε ζητήσει από την αδερφή της κάτι απλό σε στίχους, ώστε να μην δυσκολεύονται τα παιδιά να τους απομνημονεύσουν, αλλά να έχει και μουσικό ενδιαφέρον για να θέλει κάποιος να το τραγουδήσει προκειμένου να του φτιάξει τη διάθεση.

Εξαρχής ήταν ξεκάθαρο πως τα παιδιά μπορούσαν να θυμηθούν και τη μουσική και τους στίχους του «Good morning at All» με χαρακτηριστική ευκολία.

Το αρχικό τραγούδι άρχισε να μορφοποιείται

Με την πάροδο του χρόνου, οι στίχοι άλλαξαν και η μελωδία άρχισε να χρησιμοποιείται ως εορταστικό τραγούδι γενεθλίων με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα το «Happy Birthday to You».

Πώς ακριβώς έγινε αυτή η μορφοποίηση δεν είναι γνωστό με σιγουριά, όμως το 1924 εμφανίστηκε σε ένα άλλο βιβλίο τραγουδιών που είχε επιμεληθεί ο Robert Coleman, με τους αρχικούς στίχους των αδερφών Hill ως πρώτο στίχο και το «Happy Birthday to You» ως δεύτερο.

Σύντομα η μελωδία του έγινε όλο και πιο δημοφιλής και άρχισε να εμφανίζεται περισσότερο σε έντυπα.

Βάσει των ιστορικών αναφορών, πριν τα τέλη του 1830 μόνο οι εύποροι μεγαλοαστοί γιόρταζαν τα γενέθλια τους στις ΗΠΑ. Οι φτωχοί, που ήταν η πλειονότητα των κατοίκων, δεν γνώριζαν καν αυτή την παράδοση. Τα πάρτι γενεθλίων διαδόθηκαν στον κόσμο μετά το 1920, χάρη στις κινηματογραφικές ταινίες.

AP Eric Kayne

Το ευχάριστο παιδικό τραγούδι «Good Morning to All» άλλαξε τους στίχους και έγινε το «Happy Birthday to You». Καθιερώθηκε ως τραγούδι γενεθλίων το 1935, με τις κινηματογραφικές παραγωγές να το συμπεριλαμβάνουν στις ταινίες τους.

Το ζήτημα για τα πνευματικά δικαιώματα

Οι αδερφές Hill κατοχύρωσαν το έργο τους με τους διάσημους πλέον στίχους του «Happy Birthday to you» το 1935, μέσω της εταιρείας Clayton F. Summy.

Η εταιρεία όμως πωλήθηκε –δύο φορές– και το 1988 πέρασε τελικά στη δικαιοδοσία της Warner/Chappell Music. Αυτή είχε κατοχυρώσει τα δικαιώματα για τη διασκευή του «Good Morning to all» σε πιάνο. Βάσει των νόμων για τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στις ΗΠΑ, η εταιρεία υπολόγιζε ότι θα παίρνει λεφτά έως το 2030.

Συγκεκριμένα, η Warner/Chappell Music που εκμεταλλεύεται το τραγούδι από το 1988 εισέπραττε ετησίως πάνω από 2 εκατομμύρια δολάρια για κάθε φορά που το τραγούδι ακουγόταν σε ταινίες και σειρές. Από το 2008, μάλιστα, λάμβανε συνολικά 5.000 δολάρια ημερησίως για το «Happy Birthday» από τη χρήση του σε κινηματογραφικές, τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές παραγωγές στις ΗΠΑ.

Δεν άργησαν όμως να τεθούν ερωτήματα σχετικά με το αν το τραγούδι εξακολουθεί να πληροί τις προϋποθέσεις για πνευματικά δικαιώματα. Κάποιοι πίστευαν ότι τα δικαιώματα έληξαν το 1949, αφού γράφτηκε τη δεκαετία του 1890, ενώ άλλοι αμφέβαλλαν αν οι αδερφές Hill έγραψαν καν τους στίχους του εορταστικού τραγουδιού.

Το 2015, κρίθηκε τελικά άκυρος ο ισχυρισμός περί ιδιοκτησίας δικαιωμάτων, μετά τη μήνυση που κατέθεσε η σκηνοθέτιδα Jennifer Nelson. Η εταιρεία τής είχε ζητήσει 1.500 δολάρια για τη χρήση του τραγουδιού «Happy Birthday to you» σε ντοκιμαντέρ της. Η ίδια θεώρησε ότι δεν είναι δυνατόν να πληρώνουν για ένα παιδικό τραγούδι που δημιουργήθηκε τον προηγούμενο αιώνα και ότι θα έπρεπε να είναι ελεύθερης χρήσης.

iStock

Σε πολυσέλιδο βούλευμα, το ομοσπονδιακό δικαστήριο σημειώνει ότι τα πνευματικά δικαιώματα του πρώτου νόμιμου ιδιοκτήτη, δηλαδή της εταιρίας Clayton F. Summy, που είχαν καταχωρηθεί το 1935, κάλυπταν ορισμένες μόνο ενορχηστρώσεις του τραγουδιού για το πιάνο αλλά όχι και τους στίχους του. Μια εκδοχή του τραγουδιού σε παλιό βιβλίο τραγουδιών του 1922 που είχε δημοσιευτεί χωρίς ειδοποίηση πνευματικών δικαιωμάτων δικαίωσε την σκηνοθέτιδα και όσους την υποστήριξαν.

Η υπόθεση έληξε με εξωδικαστικό συμβιβασμό και την εταιρία Warner/Chappell Music να επιστρέφει 14 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση σε όσους είχαν χρεωθεί για τη χρήση του τραγουδιού από το 1949.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα δικαιώματα εκμετάλλευσης ενός έργου ισχύουν για 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού. Η Mildred έχασε τη ζωή της το 1916, ενώ η Patty το 1946. Επομένως, τα δικαιώματα έληξαν την 1η Ιανουαρίου 2017 και το «Happy Birthday» είναι ελεύθερης χρήσης σε κάθε γωνιά του πλανήτη.