ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ: ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΠΝΟ

Όταν ο ουρανός μαυρίζει από καπνό και στάχτη είναι ζήτημα λίγων λεπτών επικίνδυνα μικροσωματίδια να προσβάλλουν τους πνεύμονές μας. Πώς προστατευόμαστε;

Η μέρα ξημέρωσε με έναν κατάμαυρο ουρανό, τη μυρωδιά του καπνού και μικροσωματίδια στάχτης να έχουν γεμίσει την ατμόσφαιρα σήμερα στην Αττική και, ενώ ελπίζουμε η πρωτεύουσα να είναι όσο το δυνατόν πιο άδεια δεδομένης και της εβδομάδας του Δεκαπενταύγουστου που διανύουμε, στην πράξη είναι αμέτρητοι οι κάτοικοι που παραμένουν εκεί και υποφέρουν αυτές τις ώρες από τις άθλιες περιβαλλοντικές συνθήκες. Η πυρκαγιά που ξέσπασε χθες το μεσημέρι στην περιοχή του Βαρνάβα, πέρασε εξαιτίας των ισχυρών ανέμων στο Πεντελικό Όρος, με αποτέλεσμα νωρίς το πρωί της Δευτέρας 12 Αυγούστου να εκκενωθούν η Παλιά και Νέα Πεντέλη και τα τοπικά νοσοκομεία.

Ήδη πέντε πολίτες και ένας πυροσβέστης νοσηλεύονται με αναπνευστικά προβλήματα και εγκαύματα ο δεύτερος. Και ενώ συναισθήματα θλίψης και οργής μάς πλημμυρίζουν για μία ακόμα δραματική καταστροφή που θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την ούτως ή άλλως μολυσμένη ατμόσφαιρα, αυτό που έχει σε πρώτο στάδιο σημασία είναι όσοι βρίσκονται από χθες στην Αττική να προφυλάξουν όσο το δυνατόν καλύτερα την υγεία τη δική τους και των κατοικίδιών τους από τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνού.

Ο καπνός από τις πυρκαγιές της 11ης Αυγούστου κάνει την ατμόσφαιρα στην Αττική ανυπόφορη AP Photo/Michael Varaklas

Τι περιέχει ο καπνός της πυρκαγιάς;

Ο καπνός που προκαλείται από τις φωτιές σε δάση ή και κατοικημένες περιοχές είναι ένα μείγμα αερίων και λεπτών σωματιδίων από καμένα δέντρα και φυτά, κτίρια, δομικά υλικά, πλαστικά και άλλα στοιχεία.

Η «ρύπανση από σωματίδια» (particle pollution ή particulate matter – PM) είναι ένας γενικός όρος για ένα μείγμα στερεών και υγρών σταγονιδίων που αιωρούνται γενικά στον αέρα. Υπάρχουν πολλές πηγές. Η συνηθέστερη αφορά δραστηριότητες που σχετίζονται με την καύση, όπως οι πυρκαγιές. Λόγω της ποικιλίας των πηγών, τα σωματίδια που κυκλοφορούν έχουν πολλά μεγέθη και σχήματα. Κάποια είναι τόσο μικρά που είναι ορατά μόνο μέσω ηλεκτρονικού μικροσκόπιου.

Μπορεί να αποτελούνται από διαφορετικά συστατικά, όπως οξέα (π.χ. θειικό οξύ), ανόργανες ενώσεις (π.χ. θειικό αμμώνιο, νιτρικό αμμώνιο και χλωριούχο νάτριο), οργανικές χημικές ουσίες, αιθάλη, μέταλλα, σωματίδια εδάφους ή σκόνης και βιολογικά υλικά (π.χ. γύρη και σπόρια μούχλας).

Ο αέρας που αναπνέουμε σε εσωτερικούς και σε εξωτερικούς χώρους περιέχει πάντα σωματιδιακή ρύπανση. Λόγω του μικρού τους μεγέθους, τα σωματίδια μπορούν εύκολα να διεισδύσουν σε σπίτια και κτίρια, αυξάνοντας τις συγκεντρώσεις σωματιδίων σε εσωτερικούς χώρους.

Το κύριο συστατικό του καπνού της πυρκαγιάς είναι μικροσκοπικά σωματίδια (έως 2.5 microns). Αντιστοιχούν στο 1/20 μιας ανθρώπινης τρίχας και είναι γνωστά ως PM2.5. Μπορούν να διεισδύσουν στην ανθρώπινη αναπνευστική οδό, να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να βλάψουν ζωτικά όργανα. Αυτά τα σωματίδια είναι πιο επικίνδυνα για τους πνεύμονες μας από ό,τι εκείνα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Μαύροι καπνοί πάνω από την Πύλη του Αδριανού AP Photo/Derek Gatopoulos

Τι μπορεί να προκαλέσει ο καπνός της πυρκαγιάς;

Όπως αναφέρει ο οδηγός του Υπουργείου Υγείας και του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών για την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας και την ανάγκη λήψης μέτρων προφύλαξης, «όταν εκδηλώνονται οι πυρκαγιές, ακόμη και εάν βρίσκεστε αρκετά χιλιόμετρα μακριά, ο καπνός και τα αιωρούμενα σωματίδια μπορεί να φτάσουν στην περιοχή σας και να επιβαρύνουν την κατάσταση της υγείας σας. Η έκθεση στον καπνό μιας πυρκαγιάς ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμούς στα μάτια και την αναπνευστική οδό, βήχα, βρογχίτιδα, ενδέχεται να επιδεινώσει ή να πυροδοτήσει συμπτώματα κρίσης άσθματος και σε ορισμένες περιπτώσεις διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας, όπως δύσπνοια. Σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα ενδέχεται να συμβάλει σε διαταραχές ρυθμού της καρδιάς και σε ακραίες περιπτώσεις σε καρδιαγγειακά επεισόδια με κατάληξη τον θάνατο».

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2022 αποκάλυψε ότι ««τα λεπτά σωματίδια στον καπνό της πυρκαγιάς μπορεί να είναι πολλές φορές πιο επιβλαβή για την ανθρώπινη αναπνευστική υγεία από τα σωματίδια από άλλες πηγές, όπως τα καυσαέρια αυτοκινήτων».

Ένα από τα πολλά σπίτια που κάηκαν στον Βαρνάβα από τις πυρκαγιές στην Αττική την Κυριακή 11 Αυγούστου. AP Photo/Michael Varaklas

Πώς να σώσεις τους πνεύμονες σου από τα επιβλαβή σωματίδια

Τέτοιες ημέρες είναι χρήσιμο να περιορίζονται οι μετακινήσεις. Αν δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε, φροντίζουμε να έχουμε κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου, με τον κλιματισμό να είναι στη λειτουργία της ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα.

Αν μετακινούμαστε με μέσα μαζικής μεταφοράς, φοράμε τις μάσκες Ν95, του κορονοϊού. Ειδικοί φορείς ενημερώνουν πως είναι οι μόνες που δίνουν την τέλεια εφαρμογή (δεν επιτρέπουν την εισβολή σωματιδίων στη μύτη και το στόμα). Διαθέτουν και τα φίλτρα που συγκρατούν τα λεπτά σωματίδια του καπνού. Περιορίζουν και τα επικίνδυνα αέρια. Εάν τη φοράς και αισθανθείς ζάλη ή αδιαθεσία, τη βγάζεις και αναζητάς το πλησιέστερο σημείο με την καθαρότερη ατμόσφαιρα.

Τα μάτια τα προφυλάσσουμε με γυαλιά. Αν φοράς φακούς επαφής, είναι καλό να γνωρίζεις πως τα επιβλαβή σωματίδια μπορούν να κολλήσουν πάνω τους. Άρα, χρειάζεται καλός καθαρισμός. Ιδανικά προτίμησε τα γυαλιά για λίγες ημέρες.

Μην τρίψεις τα μάτια σου, ακόμα και αν έχεις τέτοια διάθεση, καθώς τα σωματίδια που έχουν βρει το δρόμο τους προς τα εκεί θα κάνουν μεγαλύτερη ζημιά. Πλύνε τα χέρια σου και πέρασε ένα καθαρό πανί πάνω από τα βλέφαρα. Μετά καθάρισε το πρόσωπο σου με σαπούνι και νερό και ολοκλήρωσε με ένα ντους.

Όπως περιορίζεις τις δικές σου μετακινήσεις, περιόρισε και αυτές των κατοικίδιών σου. Αν πρέπει να κάνουν τις ανάγκες τους, περιορίσου σε μικρές αποστάσεις και παρατήρησε αν εμφανίσουν δυσφορία. Στην επιστροφή καθάρισε με ένα υγρό πανί τη μουσούδα, τα πόδια και το σώμα.

Πώς να καθαρίσεις αποτελεσματικά το περιβάλλον του σπιτιού

Τα σωματίδια κολλούν επάνω σου, κολλούν όμως και παντού μέσα στο σπίτι σου. Αν μείνουν εκεί, μπορεί να γίνουν επιζήμια σε βάθος χρόνου. Για να διασφαλίσεις την καθαρή ατμόσφαιρα, χρειάζεσαι έναν πολύ καλό καθαριστή αέρα που δεν παράγει όζον. Σε περίπτωση που δεν έχεις κάποιον πρόχειρο (ή τη σχετική λειτουργία στο κλιματιστικό, που προφανώς ενεργοποιείς στη λειτουργία ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα, ενώ έχεις κλείσει όλα τα παράθυρα), αν θερμάνεις άλατα Ιμαλαΐων θα απελευθερωθούν τα αρνητικά ιόντα που χρειάζεσαι (εξαφανίζονται όπου υπάρχει καπνός πυρκαγιάς ή τσιγάρου, ή ενεργοποιείς ηλεκτρικές συσκευές που δεν έχουν φίλτρα HEPA).

Παρεμπιπτόντως, δεν είναι αυτή η μέρα να καθαρίσεις με ηλεκτρική σκούπα το σπίτι σου. Εκτός και αν έχει τα ειδικά φίλτρα και είναι καθαρά.

Για να αφαιρέσεις τα σωματίδια από τα υφάσματα των επίπλων, πρώτα απομακρύνεις με σκούπα που έχει το ειδικό φίλτρο και μετά περνάς με ένα πανί που βουτάς σε μείγμα με νερό, ξύδι και λίγη μαγειρική σόδα. Αν το επιτρέπει το μέγεθος και το είδος του υφάσματος, το βάζεις στο πλυντήριο. Εκεί βάζεις και τα ρούχα σου.