Ο ΜΟΝΟΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΤΟ BURNOUT ΕΙΝΑΙ Ο ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΣΟΥ

Όταν το εργασιακό στρες οδηγεί σε εξουθένωση, το πρόβλημα δεν είναι μόνο του εργαζόμενου. Λύση στο burnout οφείλει να δώσει ο εργοδότης. 

Θυμήθηκα τις προάλλες, με ασήμαντη αφορμή, τα χρόνια που δούλευα 12 ώρες την ημέρα. Όταν επέστρεφα στο σπίτι, είχαν σταματήσει τα δρομολόγια του μετρό. Έπαιρνα ταξί, βραδινή βάρδια. Τον απογευματινό ήλιο δεν τον έβλεπα. Το κλίμα στο γραφείο δεν ήταν ό,τι καλύτερο. Αλλά ακόμη κι όταν ήταν, τα 12ωρα με τα ελάχιστα διαλείμματα, αρκούσαν… Το μυαλό μου στριφογύριζε αδιάκοπα γύρω από τα προβλήματα της δουλειάς. Ήμουν εξουθενωμένη συνεχώς. Κάπως έτσι έμαθα τι σημαίνει burnout. 

To σύνδρομο burnout καταγράφηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1970 από τον Aμερικανό ψυχολόγο Herbert J. Freudenberger. Περιγράφηκε ως μια κατάσταση διαρκούς εξουθένωσης του ατόμου, που προκαλείται από την εργασία. 

Τι νιώθει ένας εργαζόμενος με burnout;

Οι «καμμένοι» της δουλειάς αισθάνονται εξαντλημένοι συναισθηματικά. Συχνά φοβούνται να πάνε στο γραφείο. Κάποιες φορές είναι αποστασιοποιημένοι και προσπαθούν να ξεπετάξουν τη δουλειά, χωρίς να συμμετέχουν ενεργά. Άλλες, αξιολογούν τον εαυτό τους και τη δουλειά τους αρνητικά και νιώθουν απογοητευμένοι. Κάποτε, παρουσιάζουν και σωματικά συμπτώματα: πονοκεφάλους, στομαχικά προβλήματα, διαταραχές του ύπνου και δύσπνοια. Πίσω από όλα αυτά κρύβεται το εργασιακό στρες. 

Τα πράγματα στις δουλειές είναι δύσκολα. Όλοι, πλέον, είτε έχει τύχει να βρεθούμε σε παρόμοια κατάσταση, είτε ξέρουμε κάποιον που τη βιώνει. Ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει το burnout. Το ορίζει ως ένα σύνδρομο που προκύπτει από το μακροχρόνιο στρες στην εργασία, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. 

Τι ακριβώς σημαίνει, όμως, αποτελεσματική διαχείριση του εργασιακού στρες; Προτού απαντήσουμε στο ερώτημα, θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε τι προκαλεί, σύμφωνα με τους ειδικούς, το burnout. Η δημοσιογράφος Olga Khazan, σε σχετικό άρθρο στο The Atlantic, αναφέρεται σε 6 παράγοντες. 

Ελένη Καστρινογιάννη

6 παράγοντες που προκαλούν burnout

1. Υπερβολικός φόρτος εργασίας.
2. Έλλειψη ελέγχου και αυτονομίας στο έργο που παράγουμε. «Αν οι άνθρωποι μέσω των ενεργειών τους δεν μπορούν να επηρεάσουν σε έναν βαθμό τι θα τους συμβεί, παύουν να προσπαθούν», γράφει στο βιβλίο του «Dying for a Paycheck» ο Jeffrey Pfeffer, καθηγητής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας στο Stanford. 
3. Απουσία αναγνώρισης και επιβράβευσης. 
4. Παρασκηνιακή δράση και έλλειψη ομαδικότητας. 
5. Έλλειψη ίσης αντιμετώπισης και αίσθησης δικαίου. Αν ο εργοδότης ασκεί παιχνίδια εξουσίας με «αγαπημένα» πρόσωπα, το burnout δεν θα αργήσει να εμφανιστεί για ορισμένους από  τους υπόλοιπους. 
6. Απουσία νοήματος και αξιών στη δουλειά. 

Ποιος πληρώνει τη ζημιά;

Αν όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι νιώθουν συναισθηματικά βαλτωμένοι στη δουλειά τους, κατά πόσο αυτό αποτελεί μόνο δικό τους πρόβλημα; Εφόσον το burnout προκαλείται στο εργασιακό περιβάλλον, από εκεί πρέπει να προέλθει και η λύση του. Αυτό υποστηρίζουν πλέον αρκετοί μελετητές του φαινομένου.

Η Αμερικανίδα καθηγήτρια Κοινωνικής Ψυχολογίας Christina Maslach τονίζει: «Αν το σύνδρομο παρεισφρήσει σε μια εταιρεία, σημαίνει ότι το περιβάλλον αρχίζει να γίνεται τοξικό. Δεν ωφελεί να βοηθήσεις ή να απολύσεις κάποιους εργαζόμενους». 

ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΕΙΝΑΙ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΟΙ ΣΕ ΔΙΑΡΚΕΣ ΣΤΡΕΣ, Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ.

Συμπληρώνει ότι το burnout δεν θα πρέπει να συγχέεται με την κατάθλιψη, ακόμη κι αν κάποιοι εργαζόμενοι οδηγούνται σε κατάθλιψη εξαιτίας του. Kάτι τέτοιο θα σήμαινε πως φταίνε οι εργαζόμενοι και πρέπει να αναζητήσουν οι ίδιοι θεραπεία. Ενώ εκείνο που ευθύνεται και πρέπει να αλλάξει είναι το εργασιακό περιβάλλον. 

Το στρες στους εργαζόμενους

Δεν είναι πάντως λίγοι οι εργαζόμενοι που επωμίζονται το πρόβλημα. Ο διαλογισμός, η γιόγκα, η ψυχοθεραπεία, ακόμη και η φαρμακευτική αγωγή είναι μερικές από τις διεξόδους τους. Η συμβολή όμως αυτών των μεθόδων είναι μικρή. Δεν επιλύουν το πρόβλημα στην καρδιά του. Όταν οι εργαζόμενοι είναι εκτεθειμένοι σε διαρκές στρες, η δουλειά που παράγουν δεν θα είναι προς όφελος της εταιρείας. 

Σύμφωνα με έρευνες, κάποιες φορές οι άνθρωποι τείνουν να αγχώνονται κι όταν οι διάφοροι ρόλοι τους έρχονται σε σύγκρουση: μητέρα, εργαζόμενη, φίλη ενός συναδέλφου που δημιουργεί εντάσεις, κόρη ενός κατάκοιτου υπερήλικα… 

Τι πρέπει να κάνουν οι εργοδότες;

Τα μαθήματα γιόγκα ή το γυμναστήριο μέσα στην εταιρεία, που μερικές εταιρείες εφαρμόζουν, δεν είναι άσχημες πρωτοβουλίες. Μπορούν να συμβάλλουν στη χαλάρωση των εργαζόμενων και να τους κάνουν να νιώσουν σημαντικοί. Είναι όμως επιφανειακές προσεγγίσεις. 

Ο εργοδότης πρέπει να σκύψει πάνω από τον εργαζόμενο ουσιαστικά. Να αναζητήσει τι τον στρεσάρει. Να αξιολογήσει τα διευθυντικά στελέχη του και να ενισχύσει το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού. Να ελαττώσει το ωράριο ενός πιεσμένου γονέα, ή να του προσφέρει τη δυνατότητα να εργαστεί από το σπίτι. Να δώσει παροχές για τη φύλαξη των παιδιών ή μια πιο γενναιόδωρη άδεια στον υπάλληλο που φροντίζει τον άρρωστο γονιό του. Να φροντίσει για τη δίκαιη και ισότιμη αντιμετώπιση όλων των υπαλλήλων. 

Τα κλειδιά για την πρόληψη του burnout είναι τρία, επισημαίνει ο Αμερικανός ψυχολόγος Adam Grant σε σχετικό podcast, απευθυνόμενους στους εργοδότες:

1. Απαιτήσεις

Ελαττώστε τις υπερβολικές σας απαιτήσεις. Οι εργαζόμενοι πρέπει να μπορούν να εργάζονται άνετα και ευχάριστα. 

2. Έλεγχος

Δώστε τους περισσότερο έλεγχο επάνω στη δική τους δουλειά, στο πώς θα φέρουν εις πέρας τις απαιτήσεις της. Δείξτε τους εμπιστοσύνη.  

3. Υποστήριξη

Φροντίστε να παρέχετε όλα τα μέσα που θα τους υποστηρίζουν στην εργασιακή τους καθημερινότητα. 

Ίσως τελικά η εταιρική κοινωνική ευθύνη να πρέπει να ξεκινήσει μέσα από το ίδιο μας το «σπίτι». Οι εταιρείες να γίνουν κοινωνικά υπεύθυνες απέναντι στους ανθρώπους που τις στηρίζουν. Και οι εκτεθειμένοι στο καθημερινό άγχος εργαζόμενοι να θυμούνται ότι δεν έχουν μόνο υποχρεώσεις.