Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΑΠΕΙΡΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΜΑΣ

Στο παζλ των χαρακτηριστικών που καθιστούν τους ανθρώπους διαφορετικούς από άλλα θηλαστικά είναι και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα χρώματα.

Oι σκύλοι δεν μπορούν να δουν το κόκκινο και το πράσινο χρώμα, και όσα προκύπτουν από αυτά. Βλέπουν τον κόσμο μπλε, κίτρινο, καφέ και γκρι. Oι γάτες βλέπουν όλα τα χρώματα. Όχι όμως όσες αποχρώσεις μπορεί να δει ο άνθρωπος. Πιστεύεται ότι βλέπουν το μπλε και το κίτρινο, με το κόκκινο και το πράσινο να είναι για αυτές κάτι σε γκρι, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους που έχουν αχρωματοψία στα κοκκινοπράσινα.

Εμείς οι άνθρωποι, τώρα, αν δεν έχουμε κάποιο θέμα, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ατελείωτο των παλετών με χρώματα κάθε φορά που αποφασίζουμε να βάψουμε τους τοίχους ή τα νύχια μας.

Μελέτη που χρησιμοποίησε ανθρώπινους αμφιβληστροειδείς οι οποίοι αναπτύχθηκαν σε εργαστήριο αποκαλύπτει ότι και μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων η όραση μπορεί να είναι εξαιρετικά διαφορετική. Αυτό φαίνεται να έχει να κάνει με το πώς σχηματίζονται οι κόκκινοι και οι πράσινοι κώνοι στον αμφιβληστροειδή μας. Όπου «κώνοι» είναι κύτταρα που ανιχνεύουν το φως στα μάτια των σπονδυλωτών. Οι συνδυασμένες αποκρίσεις τους σε διαφορετικά μήκη κύματος επιτρέπουν την έγχρωμη όραση.

Οι άνθρωποι και ορισμένα στενά συγγενικά πρωτεύοντα είναι τα μόνα γνωστά θηλαστικά που μπορούν να δουν το κόκκινο, όπως και το πράσινο και το μπλε.

Το είδος της όρασης του όποιου ζώου έχει συνδεθεί στενά με την εξέλιξή του, παράλληλα με τα φυτά που παράγουν καρπούς και λουλούδια. Η ικανότητα να βλέπουν οι πρόγονοί μας χρώματα ήταν πολύ χρήσιμη, ώστε να μπορούν να εντοπίζουν ένα ώριμο κόκκινο μήλο κάπου μέσα σε μια πυκνή πράσινη φυλλωσιά.

iStock

Ένα άλλο θηλαστικό με την ικανότητα να δει το κόκκινο είναι ο tarsipes rostratus, ένα είδος πόσουμ από την Αυστραλία. Οι κόκκινοι και οι πράσινοι κώνοι που έχουμε εμείς και το συμπαθές ζωάκι είναι πανομοιότυποι, με εξαίρεση μια ελαφρώς διαφορετική χημεία που καθορίζει ποιο χρώμα θα εντοπίσουν.

Η πρωτεΐνη που λέγεται οψίνη «βγαίνει» σε δυο εκδόσεις: ευαίσθητη στο κόκκινο ή ευαίσθητη στο πράσινο. Οι γενετικές «συνταγές» και των δυο βρίσκονται δίπλα-δίπλα στο χρωμόσωμα Χ. Έτσι, είναι πολύ εύκολο να ανακατευτούν στον ανασυνδυασμό, με αποτέλεσμα παραλλαγές συγγενούς κοκκινοπράσινης αχρωματοψίας.

Νέα έρευνα αποκαλύπτει τι καθορίζει ποια χρώματα βλέπουμε

Για δεκαετίες, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι κόκκινοι κώνοι σχηματίζονται μέσω ενός μηχανισμού κατά τον οποίο τα κύτταρα δεσμεύονται τυχαία να ανιχνεύουν πράσινα ή κόκκινα μήκη κύματος. Ερευνητές από το Johns Hopkins University και το University of Washington ενημέρωσαν πως ο προσδιορισμός του κώνου δεν είναι τυχαίος και ότι μόνο άνθρωποι με φυσιολογική όραση και τα πρωτεύοντα με στενές συνδέσεις μαζί μας αναπτύσσουν τον «κόκκινο αισθητήρα».

iStock

Αποκαλύφθηκε και ότι μόνο ένα μόριο επιτρέπει σε εμάς τους ανθρώπους να βλέπουμε εκατομμύρια περισσότερα χρώματα από τα κατοικίδια μας. Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως ένα μόριο που προέρχεται από τη βιταμίνη Α, που ονομάζεται ρετινοϊκό οξύ, καθορίζει εάν ένας κώνος θα ειδικεύεται στην αίσθηση του κόκκινου ή του πράσινου φωτός. Φάνηκε πως οι κόκκινοι κώνοι προκύπτουν μέσω συγκεκριμένης ακολουθίας γεγονότων, την οποία «ενορχηστρώνει» το ρετινοϊκό οξύ.

Τα ευρήματα  της εργασίας που δημοσιεύτηκε στο PLOS Biology αυξάνουν την κατανόηση της αχρωματοψίας, της απώλειας όρασης που σχετίζεται με την ηλικία και άλλων ασθενειών που συνδέονται με κύτταρα φωτοϋποδοχέων. Δείχνουν και πώς τα γονίδια δίνουν οδηγίες στον ανθρώπινο αμφιβληστροειδή να παράγει συγκεκριμένα κύτταρα που ανιχνεύουν το χρώμα, διαδικασία που οι επιστήμονες πίστευαν ότι ελέγχεται από θυρεοειδικές ορμόνες.

«Αυτά τα οργανοειδή του αμφιβληστροειδούς μάς επέτρεψαν να μελετήσουμε για πρώτη φορά αυτό το πολύ συγκεκριμένο χαρακτηριστικό για τον άνθρωπο», σχολίασε ο αναπτυξιακός βιολόγος Robert Johnston, εκ των συγγραφέων. «Είναι ένα τεράστιο ερώτημα για το τι μας κάνει ανθρώπους, το τι μας κάνει διαφορετικούς».

Συνεργάτιδα του Johnston, η Sara Hadyniak, πρόσθεσε ότι τα ευρήματά τους έχουν συνέπειες για τον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο δρα ακριβώς το ρετινοϊκό οξύ στα γονίδια. Εξήγησε πως μελετήθηκε ο αμφιβληστροειδής 738 ενηλίκων ανδρών που δεν είχαν σημάδια έλλειψης έγχρωμης όρασης.

«Μείναμε έκπληκτοι με τη φυσική διακύμανση της αναλογίας κόκκινου/πράσινου κώνου σε αυτή την ομάδα. Το να δούμε πώς άλλαξαν οι αναλογίες του πράσινου και του κόκκινου κώνου στους ανθρώπους ήταν ένα από τα πιο εκπληκτικά ευρήματα της νέας έρευνας».

Δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτή η μεγάλη παραλλαγή χωρίς να επηρεαστούν οι αλλαγές στην όραση. Ο Johnston είπε χαρακτηριστικά πως «αν αυτοί οι τύποι κυττάρων καθόριζαν το μήκος ενός ανθρώπινου βραχίονα, οι διαφορετικές αναλογίες θα παρήγαγαν εκπληκτικά διαφορετικά μήκη».