Ο ΚΑΝΑΔΑΣ ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΓΙΑ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΣΕ ΨΥΧΙΚΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ

Δώδεκα χώρες στον κόσμο έχουν επιτρέψει την ευθανασία σε ενήλικες που είναι διανοητικά ικανοί και υποφέρουν αφόρητα. Ο Καναδάς είναι η πρώτη που ετοιμάζεται να νομοθετήσει και για περιπτώσεις ψυχικών ασθενειών.

Δώδεκα είναι οι χώρες του πλανήτη που επιτρέπουν την ευθανασία. Δηλαδή, τον υποβοηθούμενο θάνατο, κατά τον οποίο ιατρικό προσωπικό παρέχει στον ασθενή τα μέσα για να βάλει τέλος στη ζωή του. Καμία δεν είναι σαν τον Καναδά, που συζητά το ενδεχόμενο να επιτρέψει την ευθανασία και στους ψυχικά ασθενείς.

Θα χρειαστεί να κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στην ιστορία, πριν φτάσουμε στο σήμερα και το νομοσχέδιο που έχει διχάσει τους πολίτες.

Έως το 2015, οι Καναδοί απαγόρευαν ό,τι σχετιζόταν με την ευθανασία. Ο ποινικός κώδικας ανέφερε την όποια τέτοια συνθήκη ως μορφή ανθρωποκτονίας. Αυτό ήταν κάτι που άλλαξε η οικογένεια της Kay H. Carter. Στην υπόθεση Carter vs Canada (Attorney General), οι οικείοι της γυναίκας που έπασχε από εκφυλιστική σπονδυλική στένωση συνεργάστηκαν με εκείνους της Gloria Taylor, η οποία είχε αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, για να αλλάξει ο νόμος. Στα νομικά έγγραφα που κατέθεσαν αναφερόταν η ανάγκη να δοθεί το δικαίωμα για υποβοηθούμενο θάνατο σε ενήλικες που είναι διανοητικά ικανοί και υποφέρουν αφόρητα.

Τον Φεβρουάριο του 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας έκρινε πως οι διατάξεις του ποινικού κώδικα που θεωρούσαν ως έγκλημα τη βοήθεια σε άτομο που τερματίζει τη ζωή του παραβίαζαν τον Καναδικό Χάρτη Δικαιωμάτων και Ελευθεριών. Αποφάσισε πως οι επιλέξιμοι ενήλικες με σοβαρές και ανεπανόρθωτες ιατρικές παθήσεις δικαιούνται υποβοηθούμενο θάνατο. Ακολούθως, το Κοινοβούλιο είχε έναν χρόνο στη διάθεσή του για να προβεί σε τροποποίηση των νόμων, εάν το επιθυμούσε.

Στις 17 Ιουνίου του 2016 εγκρίθηκε το νομοσχέδιο C-14, για τη νομιμοποίηση της χορηγούμενης από ιατρό ευθανασίας (το θανατηφόρο φάρμακο το δίνει γιατρός ή νοσοκόμα) και της υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας (το θανατηφόρο φάρμακο συνταγογραφείται και το λαμβάνει μόνος ο ασθενής).

Δεν επιτρεπόταν ο ιατρικά υποβοηθούμενος θάνατος λόγω ψυχικής ασθένειας, μακροχρόνιας αναπηρίας ή οποιασδήποτε ιάσιμης πάθησης και υπό την όποια συνθήκη σε ανήλικους. Επιπροσθέτως, υπήρχε μια σειρά από πράγματα που έπρεπε να γίνουν ώστε να εγκριθεί μια αίτηση για ευθανασία. Πρώτο ήταν η αξιολόγηση από ειδικούς.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η αλλαγή στις προϋποθέσεις για ευθανασία

Το 2021 έγινε η επόμενη αλλαγή: απέκτησαν το δικαίωμα στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία άτομα με χρόνιες «βαριές και ανεπανόρθωτες» παθήσεις και σωματικές αναπηρίες, για τα οποία «δεν είναι εύλογα προβλέψιμος ο θάνατος». Δηλαδή, δεν ήταν άρρωστα στο τελικό στάδιο.

Οι δύο άνθρωποι που προκάλεσαν την αλλαγή λέγονταν Nicole Gladu και Jean Truchon. Ο Truchon έπασχε από εγκεφαλική παράλυση και δεν χρησιμοποιούσε τα τέσσερα άκρα. Χαρακτήρισε ως «προνόμιο» το να έχουν οι άνθρωποι το δικαίωμα να πεθάνουν. Η Gladu ήταν 74 χρόνων, καθηλωμένη σε αμαξίδιο. Είχε post-polio σύνδρομο, πάθηση που αποδυναμώνει τους μυς και επανενεργοποιεί την παιδική σκολίωση. Σε προχωρημένο στάδιο, κάνει δύσκολη και την αναπνοή. Εντούτοις, δεν υπάρχει κίνδυνος για θάνατο. Μόνο πόνος και ταλαιπωρία.

Μετά τη δικαίωσή της, δήλωσε: «Είναι στο χέρι μας να αποφασίζουμε αν προτιμάμε την ποιότητα της ζωής από την ποσότητα της ζωής».

Μεταξύ άλλων ανανεώσεων που υπέστη ο αρχικός νόμος που επιτρέπει την ευθανασία ήταν η παραίτηση από την τελική συναίνεση, σε όποιον έχει ήδη αξιολογηθεί και εγκριθεί για υποβοηθούμενο θάνατο (η ασθενής Audrey Parker φοβόταν πως δεν θα μπορούσε να συναινέσει, όταν θα ερχόταν η ώρα – όσοι επιλέγονται πρέπει να περιμένουν 90 ημέρες).

Επίσης, οι δύο ανεξάρτητοι γιατροί που έπρεπε να υπογράψουν την αίτηση έγιναν ένας (πρέπει να είναι ειδικός στην ασθένεια του αιτούντος).

Η κυβέρνηση έχει χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη ενός προγράμματος κατάρτισης για γιατρούς και νοσηλευτές που αξιολογούν ασθενείς για υποβοηθούμενο θάνατο.

Τι προωθείται για την ευθανασία στους ψυχικά ασθενείς

Πέρυσι έκαναν χρήση του δικαιώματος για ευθανασία περίπου 13.200 Καναδοί. Ο αριθμός ήταν κατά 31% μεγαλύτερος από το 2021. Το 3,5% (463 άτομα) δεν είχαν ανίατη αρρώστια. Είχαν, ωστόσο, άλλες ιατρικές παθήσεις.

Κατά τον ισχύοντα νόμο, στον Καναδά δεν θεωρείται ως οδυνηρή και ανεπανόρθωτη κατάσταση μια ψυχική ασθένεια. Αυτό αναμένεται να αλλάξει στις 17 Μαρτίου του 2024. Μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία, τα άτομα με σοβαρή ανθεκτική ψυχική ασθένεια θα είναι επιλέξιμα για ιατρική βοήθεια σε περίπτωση ευθανασίας, με την επιφύλαξη τυχόν περαιτέρω τροποποιήσεων του νόμου ή τυχόν νέων κανονισμών.

Όπως γράφουν οι New York Times, «μέλη του Συντηρητικού Κόμματος κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι προωθεί μια “κουλτούρα θανάτου”. Υπήρξε επίσης αντίθεση από πολιτικούς της αριστεράς, που θα ήθελαν η κυβέρνηση να επικεντρώσει την πολιτική της για την υγεία στην επέκταση της φροντίδας ψυχικής υγείας».

Ακόμα δεν έχουν διευκρινιστεί όσα θα πρέπει να προηγούνται της έγκρισης της ευθανασίας στους ψυχικά ασθενείς. Δεν αποκλείεται να υπάρξει και περαιτέρω καθυστέρηση, καθώς η συγκεκριμένη αλλαγή έχει καθυστερήσει κατά τρία χρόνια.

Τον περασμένο Μάρτιο κυκλοφόρησαν κλινικές κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση των ανησυχιών, ωστόσο επαγγελματίες ψυχικής υγείας λένε ότι είναι ανεπαρκείς.