ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΗΣ: ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΠΟΤΥΧΑΜΕ

Πόσο καλά τα πήγαμε ως χώρα στην εφαρμογή του νόμου για τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης; Όχι και τόσο καλά, καθώς (για άλλη μια φορά) μείναμε στη θεωρία, που δεν έγινε πράξη.

Μόλις επέστρεψα από τις πολυπόθητες και πολύ αναγκαίες διακοπές μου στις γαλαζοπράσινες θάλασσες και τις χρυσαφένιες αμμουδιές μας. Ναι, αυτές που διαφημίζουμε στο εξωτερικό για να προσελκύσουμε τουρίστες (και όχι ταξιδιώτες), ώστε να στηρίξουμε τη… βαριά βιομηχανία της χώρας.

Γυρνώντας από μερικές τέτοιες παραλίες, πέρα από το αλάτι στα μαλλιά και την άμμο στα πόδια, πήρα μαζί μου και μερικά σακουλάκια γεμάτα κομμάτια πλαστικών σκουπιδιών. Καμία παραλία από όσες επισκέφτηκα (είτε οργανωμένη, είτε απομονωμένη) δεν είχε μείνει… αλώβητη. Οι γόπες από τα τσιγάρα (αυτές που χώνετε στην άμμο και μετά ξεχνάτε να μαζέψετε), το πλαστικό περιτύλιγμα από τα πλαστικά καλαμάκια και κομμάτια από πλαστικές σακούλες (αυτά τα βρίσκαμε κυρίως στη θάλασσα) είχαν την τιμητική τους.

Απογοητευτική εικόνα, αν σκεφτείς τον ντόρο που γίνεται για την πλαστική ρύπανση των θαλασσών, τις επιπτώσεις της στη θαλάσσια ζωή και την επίδρασή της στην υγεία μας. Αγανάκτηση, αν σκεφτείς ότι τον Οκτώβριο του 2020, ψηφίστηκε νόμος για τα πλαστικά μιας χρήσης, ώστε να περιορίσουμε τη χρήση ορισμένων εξ αυτών και να μάθουμε να διαχειριζόμαστε σωστά κάποια άλλα.

Εφαρμόζεται ο νόμος για τα πλαστικά μιας χρήσης;

Στις 29/08/2022 το WWF Ελλάς έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση για την πορεία εφαρμογής του νόμου και ως χώρα φαίνεται να αποτύχαμε (ξανά). Μπορεί να νιώσαμε υπερηφάνεια που άμεσα ενσωματώσαμε στο εθνικό μας δίκαιο την οδηγία της ΕΕ για τη μείωση των επιπτώσεων από την πλαστική ρύπανση, αλλά ως συνήθως μείναμε στις ωραίες δεσμεύσεις. Σύμφωνα με την έκθεση, δεν είναι λίγα τα προβληματικά σημεία στην εφαρμογή του συγκεκριμένου νόμου. Πιο συγκεκριμένα:

1. Πλαστικά καλαμάκια: Κι όμως, είναι ακόμα εδώ

«Βάσει νόμου, εννέα πλαστικά είδη μιας χρήσης θα έπρεπε να τεθούν εκτός αγοράς το αργότερο έως 3/5/2022. Στην πράξη όμως εξακολουθούμε να παρατηρούμε υπερβολική κατανάλωση σε πλαστικά καλαμάκια», αναφέρει η οργάνωση.

Και οι σύντομες εξορμήσεις μας στις ελληνικές παραλίες επιβεβαιώνουν τα λεγόμενά της. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να ρίξουμε μια ματιά γύρω από την ξαπλώστρα μας ή την καρέκλα του beach bar που απολαμβάνουμε τον καφέ μας. Στην δική μας περίπτωση, τα μισά καταστήματα που επισκεφτήκαμε μας έφεραν πλαστικά καλαμάκια.

Unsplash Βrian Υurasits

2. Τελικά μπορώ να πάρω φαγητό στο δικό μου δοχείο;

Μπαίνω σε μεγάλη αλυσίδα εστίασης. Πλησιάζω στον πάγκο με τις σαλάτες και ρωτάω την υπάλληλο.

-Βάζετε τις σαλάτες σε δικά μας δοχεία;

-Δεν έχουμε κάποια τέτοια ενημέρωση από τα κεντρικά.

Επανέλαβα την ίδια ερώτηση σε άλλη αλυσίδα εστίασης, για να πάρω την απάντηση ότι λόγω κορονοϊού δεν βάζουν φαγητό σε άλλα δοχεία πέραν των δικών τους (τον καφέ πάντως τον πήρα στο δικό μου ποτηράκι).

Και στις δύο περιπτώσεις πλήρωσα κανονικά το επιπλέον κόστος για το δοχείο μεταφοράς (5 λεπτών για κάθε κύπελλο ή φαγητοδοχείο μιας χρήσης και 5 λεπτά για το καπάκι τους). Και στις δύο περιπτώσεις δεν είδα πουθενά σχετική ενημέρωση για τη δυνατότητα να πάρω το φαγητό στο δικό μου ταπεράκι.

«Τα καταστήματα στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν ενημερώνουν τους πολίτες για τη δυνατότητα αγορών με δικά τους σκεύη, ενώ καταγγελίες από φορείς της αγοράς αναφέρουν πως σε αρκετές περιπτώσεις η εισφορά έχει ενσωματωθεί στην τελική τιμή πώλησης των προϊόντων και δεν αποδίδεται το περιβαλλοντικό τέλος στην Πολιτεία».

Unsplash Εrik ΜcLean

3. Μα, πού είναι αυτές οι δημόσιες βρύσες;

Τα μπουκάλια πολλαπλών χρήσεων είναι πλέον διαδεδομένα και είμαστε πάρα πολλοί εκείνοι που κυκλοφορούμε με ένα θερμός στην τσάντα μας. Περιμέναμε, λοιπόν, πώς και πώς να δούμε δημόσιες βρύσες να ξεπηδούν σε διάφορα σημεία της πόλης, για να γεμίζουμε τα δοχεία μας δροσερό νερό. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς είχατε την ευκαιρία να το κάνετε, εγώ πάνως στις πόλεις που κινούμαι δεν συνάντησα καμία αλλαγή.

Σύμφωνα με την έκθεση, «οι δήμοι υποχρεούνται από 1/7/2021 να διαθέτουν κοινόχρηστες βρύσες προς δωρεάν διάθεση πόσιμου νερού σε δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και δημοτικές παιδικές χαρές, καθώς και να επεκτείνουν το δίκτυο με κοινόχρηστες βρύσες σε χώρους συνάθροισης κοινού εντός των ορίων της αρμοδιότητάς τους. Στην πράξη, οι δημόσιες βρύσες εξακολουθούν να αποτελούν είδος προς εξαφάνιση σχεδόν στο σύνολο των μεγάλων αστικών κέντρων και δεν έχει προχωρήσει επαρκώς η επέκτασή τους».

iStock

4. Το χάος με τις ρυθμίσεις για τα πλαστικά μπουκάλια

Τι συνέβη στην περίπτωση των πλαστικών μπουκαλιών; Όπως εξηγεί η οργάνωση, ο νόμος προέβλεπε τη δημιουργία (από τις 05/01/2023) πανελλαδικού συστήματος επιστροφής εγγύησης. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που θα αγοράζαμε ένα προϊόν σε πλαστικό μπουκάλι θα πληρώναμε κάτι παραπάνω, χρήματα που θα παίρναμε πίσω όταν θα επιστρέφαμε το άδειο μπουκάλι στα εξουσιοδοτημένα σημεία.

Αλλά, τα πλάνα άλλαξαν. «Με νόμο δίνεται το πράσινο φως για δημιουργία πολλών συστημάτων επιστροφής εγγύησης. Αυτό είναι κάτι που πολλοί φορείς, αλλά και το WWF Ελλάς, θεωρούν καταστροφικό, μιας και είναι πιθανό να παρατηρηθούν παλινωδίες και φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των συστημάτων. […] Υπουργική απόφαση μάλιστα ορίζει ένα εγγυοδοτικό αντίτιμο της τάξης των 0,10-0,15€ για κάθε φιάλη, τιμή πολύ χαμηλή σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν εμπειρία στην εφαρμογή συστήματος εγγυοδοσίας».

Η βελτίωση που έφερε ο νόμος περί πλαστικών μιας χρήσης

Για να κλείσουμε με μια θετική νότα (τη μόνη όπως φαίνεται), η έκθεση αναφέρει ότι πολλές επιχειρήσεις διαθέτουν ήδη στην αγορά πλαστικές φιάλες από PET που περιέχουν ανακυκλωμένο πλαστικό σε ποσοστό που ξεπερνά από 25%, καθώς και μπουκάλια με προσαρτημένα καπάκια.

«Οι νόμοι από μόνοι τους δεν επαρκούν για να περιοριστεί η πλαστική ρύπανση. Εάν δεν συνοδευτούν από καλή εφαρμογή και ουσιαστικούς και συστηματικούς ελέγχους, αποτελούν κενό γράμμα. Αν η κυβέρνηση εξακολουθεί να θεωρεί πως η πλαστική ρύπανση είναι πρόβλημα, τότε ήρθε η ώρα να εφαρμόσει σωστά τον νόμο που η ίδια θέσπισε και να κάνει σαφές πως δεν θα υπάρξουν άλλες εκπτώσεις», δήλωσε ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων μείωσης αποτυπώματος του WWF Ελλάς.

Για άλλη μια φορά, λοιπόν, μείναμε στα ωραία λόγια και τις μεγάλες υποσχέσεις και ούτε λόγος για εφαρμογή των όσων δεσμευτήκαμε να πράξουμε.