ΜΙΑ ΒΔΟΜΑΔΑ ΣΕ ΠΑΡΙΣΙ ΚΑΙ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΙΣ ΑΛΛΙΩΣ

Μία εβδομάδα στο κοσμοπολίτικο Παρίσι και ένα διήμερο στην «εσωστρεφή» Νορμανδία άλλαξαν τον αέρα μου, αλλά και κάποιες απόψεις μου για εμάς και τους «άλλους».

Επτά μέρες και έξι νύχτες. Mέσα σε αυτές χώρεσαν δύο μουσεία, μια διαδήλωση για το συνταξιοδοτικό, ένα ταξίδι με τρένο, δύο διανυκτερεύσεις στη Νορμανδία, η κλασική βόλτα στον Σηκουάνα, μπόλικα μακαρόν και κρουασάν, αγορές αναμνηστικών –ναι, υπάρχει και γαλλικό κιτς–, μία στάλα ματαιοδοξίας στo Galeries Lafayette και μπόλικες υπόγειες διαδρομές και υπέργειες εκδηλώσεις θαυμασμού για το Παρίσι, την πόλη του φωτός.

Στη σκιά των αναμνήσεων πια, γίνεται ο απολογισμός: Τι θα ήθελα να ξανακάνω; Πού να πάω για μία ακόμη φορά και σε ποιο σημείο θα ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου; Ήταν η Νορμανδία ένα ευχάριστο διάλειμμα, ή μέρος του έργου; Και, τελικά, πώς σφηνώθηκε η γαλλική πρωτεύουσα στην καρδιά μου;

Τουρίστας σε διαδήλωση στο Παρίσι

Η πρώτη γεύση που πήρα από το Παρίσι ήταν αυτή των χημικών με τα οποία η γαλλική αστυνομία και οι τρομακτικοί –με μορφή Ρόμποκοπ– εκπρόσωποί της υποδεχόταν τους διαδηλωτές, κάπου μεταξύ Βαστίλης και Place de la République . Το στίγμα μου εκεί ακριβώς: Στη rue Richard Lenoir του 11ου διαμερίσματος, όπου κατοικοεδρεύει ο παιδικός φίλος που έδωσε στέγη στο ολιγοήμερο ταξίδι μου.

Το καλωσόρισμα επαναστατικό, λοιπόν, σε μια χώρα της οποίας ο λαός παραδοσιακά βγαίνει στους δρόμους διεκδικώντας τα δίκαιά του. Με το μέρος των διαδηλωτών, ο ταξιτζής δεν είπε καλή κουβέντα για τον Μακρόν.

Le Marais: Συνοικία το όνειρο

«Να χαθείς στους δρόμους του Μαραί», ήταν η ευχή και προτροπή μiας καλής φίλης που έχει κάνει το Παρίσι δεύτερη πατρίδα της. Έτσι, μόλις ξημερωθήκαμε η εικοσάχρονη κόρη μου κι εγώ στη γαλλική πρωτεύουσα, αναζητήσαμε στον ψηφιακό μπούσουλα τη συνοικία Le Marais. Μποέμικη γειτονιά με σπουδαία αξιοθέατα που, όμως, δεν της αφαιρούν την «κανονικότητα» της ζωής των κατοίκων της περιοχής. Με λίγα λόγια, δεν νιώθεις τουρίστας: Μπαινοβγαίνεις στα μικρά μαγαζιά –οι Γάλλοι στηρίζουν τις ατομικές και οικογενειακές επιχειρήσεις–, διαλέγεις για σουβενίρ χειροποίητα σαπούνια Μασσαλίας, αγοράζεις φουλάρια-σήμα κατατεθέν της γαλλικής κομψότητας, ψωνίζεις από τα «θριφτάδικα» (μαγαζιά με μεταχειρισμένα ρούχα) αν έχεις νεαρή κόρη που αναζητά θησαυρούς από δεύτερο χέρι και σπας την ημέρα στα δύο, όπως οι Γάλλοι.

Γευματίσαμε στο ρεστοράν La Terrace des Archives, λίγα μέτρα πίσω από το Musée des Archives Nationales. Μία θεσπέσια σαλάτα με σολομό, ένα πλατό γαλλικών τυριών και μπόλικο κρασί μας στοίχισαν όσο θα πληρώναμε σε ένα περιποιημένο εστιατόριο στο κέντρο της Αθήνας. Καθώς η δική μας πρωτεύουσα ακριβαίνει, το Παρίσι δεν φαίνεται τόσο τσουχτερό όσο παλιότερα.

Στο Μαραί ξαναβρεθήκαμε για έναν ακόμη λόγο: για να ανεβούμε στην όμοια με κάμπια ελικοειδή σκάλα του Centre Pompidou και να δούμε τη μόνιμη έκθεση. Ο χρόνος λίγος και η επίσκεψή μας είχε τουριστική χροιά. Με λίγα λόγια, λίγα πράγματα δεν ξεχνώ, τα εξής δύο: Το γραφείο του Αντρέ Μπρετόν, την ανασύσταση δηλαδή του χώρου εργασίας του Μπρετόν, όπως ακριβώς ήταν ως την τελευταία μέρα που ο ίδιος εργαζόταν.

Από τα έπιπλα ως τα μολύβια του, όλα δόθηκαν από την οικογένειά του στο Πομπιντού και εκτίθενται συγκινώντας τον επισκέπτη. Το δεύτερο έκθεμα που μου τράβηξε την προσοχή είναι ο πίνακας του Christian Schad, Graf St. Genois d' Anneaucourt. Η ιστορία που διηγείται ο πίνακας είναι κάπως έτσι: Ένας ηθοποιός από τη βιεννέζικη υψηλή κοινωνία, ο St-Genois d' Anneaucourt ποζάρει μπροστά σε ένα ντεκόρ που θυμίζει/είναι η Μονμάρτρη. Στο πλευρό του, η σύντροφος των νυχτερινών του εξορμήσεων, βαρόνη Γκλέιζερ, και μια τραβεστί από το Βερολίνο. Όλα αυτά στον Μεσοπόλεμο.

Το βράδυ μετά την επίσκεψη στο Πομπιντού τα ήπιαμε σε ένα ανοιχτό για όλους γκέι μπαρ, καθώς απ’ ό,τι έμαθα το Μαραί έχει μεγάλη και ενεργή γκέι κοινότητα.

Στις ατέλειωτες βόλτες, το μάτι μου τράβηξε μία πολύχρωμη συνοικία, που ήταν τελικά η εβραϊκή γειτονιά, στην οδό des Rosiers. Για την ιστορία, οι Εβραίοι πρωτοεγκαταστάθηκαν στο Μαραί τον 13ο αιώνα, ενώ ένα δεύτερο «κύμα» ήρθε τον 19ο αιώνα από τη Ρωσία, την Πολωνία και την Κεντρική Ευρώπη. Σήμερα, στην περιοχή βρίσκονται συναγωγές, παραδοσιακά αρτοποιεία και εβραϊκά –kosher– εστιατόρια.

Παρίσι, ο απολογισμός

Την τελευταία μέρα μας στο Παρίσι επιστρέψαμε στο Μαραί. Πίνοντας ζεστή σοκολάτα σε ένα καφέ, έγραψα καμιά διακοσιαριά λέξεις για την πόλη του φωτός. Αυτές που τα λένε όλα για τη δική μου διαμονή:

– Bateaux Μouches

Η «κρουαζιέρα» στον Σηκουάνα έχει πάρει το όνομα μίας από τις εταιρίες που διαχειρίζονται τα πλοιάρια γι’ αυτή τη δημοφιλή τουριστική ατραξιόν. Εμείς βολτάραμε νύχτα, με το τελευταίο δρομολόγιο, γιατί έτσι μας συμβούλευσαν φίλοι και γνωστοί.

Και είχαν δίκιο: Τα φώτα του Παρισιού καθρεφτίζονται στο ποτάμι, ενώ φάρος του μικρού αυτού ταξιδιού στην πόλη είναι ο ίδιος ο Πύργος του Άιφελ –Ιφέλ, όπως τον λένε οι ντόπιοι–, που στην κορυφή του στέκει ένας τεράστιος κινούμενος προβολέας. Κάθε ακέραιη ώρα, τα φώτα του Πύργου αναβοσβήνουν για να μην ξεχνάς ότι ο χρόνος τρέχει και η ζωή σου το ίδιο. Είναι σαν κάποιος να σου λέει: Γλέντα!

– Ξενύχτι

Δεν γευτήκαμε την παριζιάνικη νύχτα, επειδή δεν μείναμε στο Παρίσι σαββατοκύριακο. Η πόλη κοιμάται τις καθημερινές – κρίνοντας και από τη βραδινή κίνηση. Αναπόφευκτα συγκρίνω την πόλη του φωτός με την Αθήνα, που πάντα βρίσκεις φαγητό και ποτό όχι μόνο στο κέντρο αλλά και στα προάστια. Ένα σας λέω: στις 11.00 το βράδυ δεν βρίσκαμε ούτε πίτσα για να παραγγείλουμε…

– Μη ζητήσετε πάγο για το κρασί σας

Παρακάλεσα για λίγο πάγο στο ομολογουμένως δροσερό λευκό κρασί που μου σέρβιραν και πήρα ως απάντηση ένα βλέμμα απαξίωσης. Είναι σχεδόν προσβλητικό να ζητάς πάγο για το κρασί σου σε μία οινοπαραγωγή χώρα. Αλλά από αρχαιοτάτων χρόνων, στην Ελλάδα άκρατο οίνο έπιναν μόνο οι Θεοί. Και, τέλος πάντων, ήθελα λίγη ενυδάτωση. Τελικά ο σερβιτόρος μου πρόσθεσε ένα μικρό παγάκι κάνοντας παράλληλα τον σταυρό του.

– Λούβρο

Το πρώην παλάτι είναι γεμάτο αριστουργήματα. Αν μάλιστα βιάζεσαι, μπορείς να συμβουλευτείς τον ψηφιακό οδηγό επίσκεψης του μουσείου για να εντοπίσεις στον χάρτη τα δέκα επιλεγμένα από το ίδιο το μουσείο αριστουργήματα, ανάμεσά τους η Μόνα Λίζα, η Νίκη της Σαμοθράκης και η Αφροδίτη της Μήλου. Αναφέρω αυτά επειδή αυτά είχα καημό να δω, και τα είδα. Εντυπώσεις;

Η «Τζοκόντα» όπως τη λέγαμε παλιά στην Ελλάδα, είναι ένας πίνακας μικρών διαστάσεων, τον οποίο δεν απολαμβάνεις, καθώς πάντα παρεμβάλλονται ψηλοί και ενοχλητικοί επισκέπτες, που σηκώνουν τις κάμερες για να βγάλουν μία αναμνηστική φωτογραφία. Μπήκα κι εγώ στον πειρασμό και το αποτέλεσμα είναι μία φωτογραφία που απεικονίζει μία πραγματικά μοναχική Μόνα Λίζα – αν και την επισκέπτονται καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι.

Όσο για τη Νίκη της Σαμοθράκης, το πανύψηλο αυτό άγαλμα έχει μία «παρεξηγήσιμη» θέση στο Μουσείο: βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ορόφους και μοιάζει περισσότερο με διακοσμητικό στοιχείο παρά με έκθεμα. Για την Αφροδίτη της Μήλου δεν υπάρχουν λόγια, μόνο συγκίνηση.

– Μονμάρτη

Αν και βρίσκεται στο 18ο διαμέρισμα, το οποίο έχει κακόφημες περιοχές, η Μονμάρτη είναι προορισμός που δεν πρέπει να χάσεις  (άσε που δεν χάνεται: είναι ο μόνος λόφος στο Παρίσι).

Μια βόλτα στη Μονμάρτη τα έχει όλα: εκκλησίασμα στη Βασιλική της Sacré-Coeur, της Ιερής Καρδιάς δηλαδή, χάζι της πόλης από ψηλά, ακροβάτες που δίνουν ολιγόλεπτο σόου στη μικρή αμφιθεατρική πλατεία, καταστήματα με τουριστικά. Πίσω από όλα αυτά, η πλατεία με τις brasseries, όπου τα αχνιστά μύδια πηγαινοέρχονται άψογα σερβιρισμένα και πεντανόστιμα. (Η μισή μου καρδιά έμεινε στη Μονμάρτη).

– Άνθρωποι και ποντίκια

Το Παρίσι είναι η πόλη των σκύλων και των φίλων τους. Στην πλειοψηφία τους οι Γάλλοι έχουν τα σκυλάκια, τους τα οποία ευλαβικά βγάζουν βόλτα ενίοτε και χωρίς λουρί. Η χαρά προσωποποιημένη. Αλλά από γάτες… Ίσως γι’ αυτό οι αρουραίοι κάνουν πάρτι στην πόλη.

–Saint-Germain-des-Prés

Γειτονιά διανοούμενων –στους τουριστικούς οδηγούς του Παρισιού διαβάζεις ότι ήταν στέκι του Σαρτρ και της Σιμόν Ντε Μποβουάρ– με μία γερή δόση καταναλωτισμού από το Le Bon Marché, ένα από τα πρώτα πολυκαταστήματα στον κόσμο (1838) που λειτουργούν μέχρι σήμερα. Η περιοχή είναι στις κορυφαίες προτιμήσεις των ταξιδιωτών, αλλά τη δική μου καρδιά σας το είπα: Την έκλεψε το Μαραί. Έπραξα όμως τα δέοντα, όπως η επίσκεψη στην παλαιότερη εκκλησία του Παρισιού, τη μεσαιωνική Église Saint Germain des Prés. Τι δεν έκανα; Δεν βρήκα τραπέζι να καθίσω στο Les Deux Magots, ούτε στο Brassiere Lipp, ούτε ακόμη στο θρυλικό Café de Flore, τα τρία δημοφιλή καφέ της περιοχής.

Μερικές ακόμη λεπτομέρειες

• Γάλλοι πολίτες #1: Εκείνοι που κατάγονται από χώρες-αποικίες αυτοπροσδιορίζονται με διάφορους τρόπους: Γάλλος –σκέτο– ή Γάλλος από την Αλγερία ή Μαροκινός/Αλγερινός που ζω εδώ. Κάποιοι δεν νιώθουν Γάλλοι και το βλέπεις. Κάποιοι άλλοι αποζητούν την τέλεια αφομοίωση. Οι περισσότεροι τσακώνονται μεταξύ τους.
• Γάλλοι πολίτες 2: Απεργοί. Με κάθε κόστος. Δεν σκέφτονται το μεροκάματο που χάνουν, έστω κι αν τους κοστίζει στ’ αλήθεια η απώλειά του. Έχουν συνείδηση συνδικαλιστική συνείδηση χωρίς να είναι «συνδικάλες». Και είναι ατρόμητοι.

• Καρέ μαλλί: Το βλέπεις μόνο στα περιοδικά. Οι παριζιάνες αγαπούν τις φράντζες σε κάθε τους μορφή και  πλέον όλο και περισσότερες αφήνουν τα μαλλιά τους να γκριζάρουν φυσικά.
• Διαφορετικότητα: Νιώθεις καλά αν είσαι διαφορετικός. Δεν σε κοιτάζει κανείς αν είσαι με το καροτσάκι σου, παρά μόνο αν θέλεις βοήθεια. Ούτε πέφτουν λοξές ματιές στο ζευγάρι με το παιδί που έχει σύνδρομο Down, αυτισμό, σωματική αναπηρία… Όλοι είναι ευπρόσδεκτοι και κανείς δεν απλώνει το βλέμμα περιέργειας, οίκτου ή ακόμη και δυσφορίας.
• Αντιβιοτικά στο φαρμακείο: Ποτέ χωρίς συνταγή γιατρού: Μία αντιβιοτική αλοιφή προσπάθησα μάταια να προμηθευτώ. Οτιδήποτε περιέχει αντιβιοτική ουσία δεν χορηγείται επειδή το θέλει ο καταναλωτής. Σωστό αλλά δύσκολο, αν είσαι τουρίστας και έχεις μάθει αλλιώς. Οπότε, πάρτε τα απαραίτητα ή συνήθη για εσάς αντιβιοτικά σκευάσματα μαζί για παν ενδεχόμενο, αν πρόκειται να ταξιδέψετε στη Γαλλία..
• Μετρό: Βρώμικο αλλά εύχρηστο. Αν όμως χάσετε το εισιτήριό σας, εγκλωβίζεστε και, αν ο σταθμός δεν είναι κεντρικός ή πολυσύχναστος, την έχετε πατήσει.
• Αγγλικά κανείς; Με έσωσαν τα κουτσογαλλικά μου και –δεν θα πω ψέματα– ο μεταφραστής έως και διερμηνέας της Google. Μου φαινόταν γελοίο να μιλάω στο κινητό μου και να μεταφράζει σε κείμενο τα λεγόμενά μου ένα μηχάνημα. Αλλά έδειχνα την οθόνη στον «συνομιλητή» μου και υπήρχε συνεννόηση.
• Κάπνισμα: Τυπικά απαγορεύεται στους κλειστούς χώρους των χώρων εστίασης. Ουσιαστικά διαφημίζεται, καθώς παντού όλοι καπνίζουν σαν φουγάρα. Και κυρίως στους δρόμους. Τι άλλο καπνίζουν; «Χόρτο» μέρα μεσημέρι.

• Ποδηλατάδικα-νυχάδικα: 1-0: Στο Παρίσι κυκλοφορούν παντού ποδήλατα, οπότε τα ποδηλατάδικα είναι η επιχείρηση που μετράει, και όχι τα νυχάδικα. Το ακριβώς αντίθετο με την Αθήνα δηλαδή, που φοβόμαστε μη σπάσουμε κανένα νύχι (γενικότερα μιλάω).
• Κανένας γιατρός; Δεν βλέπεις πουθενά ταμπέλα γιατρού. Όχι γιατί δεν υπάρχουν ιδιώτες γιατροί, αλλά επειδή για λόγους αρχιτεκτονικής αρμονίας δεν αναρτώνται ταμπέλες στα κτίρια, πράγμα πρωτόγνωρο αν είσαι Αθηναίος και ιδιαίτερα τρομακτικό αν είσαι αρρωστοφοβικός ταξιδιώτης όπως εγώ. Μόνο αν κοιτάς προσεκτικά θα προσέξεις κάποια  διακριτική ταμπελίτσα στην πόρτα. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορείς να μπεις μέσα και να εξεταστείς. Χωρίς ραντεβού δεν πας πουθενά. Αλλά την υγειά σου τη βρίσκεις, και μάλιστα δωρεάν. Γι’ αυτό πριν το ταξίδι και για κάθε ενδεχόμενο καλό είναι να εκδώσετε την ευρωπαϊκή κάρτα υγείας. Για να μην ξεχνιόμαστε: η Γαλλία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις δέκα χώρες με τα καλύτερα εθνικά συστήματα υγείας στον κόσμο.)
• Τι έκανα και δεν σας προτείνω: Πέρασα το κατώφλι στο πολυκατάστημα Galeries Lafayette. Ήταν μία άσκοπη βόλτα σε ένα εντυπωσιακό αλλά κενό περιεχομένου κτίριο. Δεν είμαστε δα και Ψαροκώσταινα. Γιατί να χάσει κανείς τη μέρα του στην αλλοδαπή κόβοντας βόλτες στον ναό της κατανάλωσης και της ματαιοδοξίας;
• Τι δεν πρόλαβα να δω και άφησα για την επόμενη φορά: Το Musée d' Orsay, την Pinault Collection , επίσκεψη στη τσουρουφλισμένη και υπό ανάρρωση Notre-Dame και μια βόλτα στις Βερσαλλίες.

Νορμανδία, η αποκάλυψη

Έφυγα νύχτα από το Παρίσι με το TGV. Στον απόηχο του δυστυχήματος των Τεμπών, ένιωσα τις παλάμες μου να ιδρώνουν, καθώς γνώριζα ότι το τρένο έτρεχε με ταχύτητα τριακόσια χιλιόμετρα την ώρα. Σε λιγότερο από δύο ώρες ήμουν στη Laval. Από εκεί, με το αυτοκίνητο των φίλων που μας φιλοξένησαν στη Νορμανδία, πήγαμε στη Ceauce Basse, μία πόλη περίπου χιλίων κατοίκων.

Δεν είδα θάλασσα, αλλά το μάτι μου χόρτασε καταπράσινους κάμπους. Περπάτησα στις όχθες του Mayenne, του μοναδικού ποταμού στη Γαλλία που έχει ίδιο όνομα με την πόλη που διασχίζει. Δεν είδα αξιοθέατα, αλλά έζησα σαράντα οκτώ ώρες σε μία παραδοσιακή αγροικία. Επισκέφτηκα το Do fronte, ένα μεσαιωνικό χωριό στην καρδιά του οποίου ανοίγει τα μεσημέρια ένα μικρό εστιατόριο, που ο ντόπιος ιδιοκτήτης του σερβίρει κρέπες και «tai» μαγειρεμένο από την Ταϊλανδή σύζυγό του.

Συναναστράφηκα μία μεγάλη παρέα Αμερικανών από το Λος Άντζελες, που πουλάει ό,τι έχει και δεν έχει για να αγοράσει μία αγροικία και να ζήσει στην καρδιά της Νορμανδίας. Είναι δυνατόν; Ναι, αν δεν αντέχεις την οπλοκατοχή, τη βία και την οπισθοδρομική πορεία που στις μέρες μας έχουν πάρει οι ΗΠΑ. Αυτά και άλλα πολλά συζήτησα με τους όψιμους κατοίκους της περιοχής, που αγοράζουν γη και σπίτια στη Νορμανδία και προσπαθούν να μάθουν γαλλικά στήνοντας τη νέα τους ζωή στην Ευρώπη. Αυτές οι αναπάντεχες συναντήσεις των ταξιδιωτών είναι που δίνουν τη νοστιμιά στα ταξίδια. Έτσι δεν είναι;