ΜΕ ΑΥΤΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΜΙΛΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Διαβάζουμε με τα παιδιά βιβλία που μιλούν με ειλικρίνεια και τρυφερότητα για όλα τα δεινά του κόσμου μας. Για τον πόλεμο και την ειρήνη, για την προσφυγιά, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά, τον διαρκή αγώνα για μια ζωή ασφαλή και αξιοβίωτη.

Με ένα νήπιο και ένα παιδί δημοτικού στο σπίτι, η αλήθεια είναι ότι η παιδική μας βιβλιοθήκη είναι πλέον αρκετά μεγάλη και, όσο το επιτρέπουν οι δυνάμεις μας, σχετικά ενημερωμένη. Όσα καινούργια βιβλία κι αν αγοράζουμε, όμως, υπάρχουν κάποια λίγα που δεν έχουν φύγει ποτέ από το κομοδίνο. Είναι τα βιβλία εκείνα που, στο τέλος της ανάγνωσης, μας κάνουν και νιώθουμε ανακούφιση. Ότι όλα πήγαν καλά.

Οι ήρωές μας αντιμετώπισαν δυσκολίες στο μεγάλο ταξίδι της ζωής, αλλά τελικά τα κατάφεραν. Έκαναν αυτό τον κόσμο λίγο πιο όμορφο και, για μένα –με την όποια ελάχιστη σοφία των πέντε δεκαετιών που έχω συμπληρώσει πια–, σίγουρα πιο ανεκτό. Αν και με τις εξελίξεις στην Ουκρανία να «τρέχουν» και τις φωτογραφίες από εκεί να αποκαλύπτουν τη ζοφερή πραγματικότητα, δεν είναι ώρα για πολλές αισιόδοξες κουβέντες.

Είναι, όμως, ώρα για αναγνώσεις που ταιριάζουν στην επικαιρότητα. Για παραμύθια που μιλούν στα παιδιά με τρυφερότητα για όλα τα δεινά του κόσμου μας. Για τον πόλεμο και την ειρήνη, για την προσφυγιά, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά, τον διαρκή αγώνα για μια ζωή ασφαλή και αξιοβίωτη.

«Ο βασικός κανόνας για όλες τις ηλικίες είναι: όχι στην υπερβολική πληροφόρηση, όχι στον καταιγισμό εικόνων. Όχι στην υπερβολική απόκρυψη που οδηγεί στην αποστείρωση των παιδιών. Ναι στον καθησυχασμό τους», επισήμανε η κλινική ψυχολόγος Ναταλία Κουτρούλη, απαντώντας στο ερώτημα «πώς να μιλήσουμε στα παιδιά για τον πόλεμο».

Ε, λοιπόν, άλλος τρόπος για να ανοίξουμε το θέμα είναι η παιδική λογοτεχνία. Κλείνουμε την τηλεόραση και ανοίγουμε τα βιβλία. Η λίστα που θα διαβάσετε στη συνέχεια είναι το δικό μου λογοτεχνικό καταφύγιο – τις λιγοστές ώρες που μου επιτρέπει η καθημερινή ρουτίνα να περνάω με τα παιδιά διαβάζοντας.

«Η πόλη που έδιωξε τον πόλεμο»

Είναι το άλφα και το ωμέγα στην ελληνική αντιπολεμική παιδική λογοτεχνία. Αυτή η παράξενη, ατρόμητη, αστεία και πολλαπλώς βραβευμένη πόλη του Αντώνη Παπαθεοδούλου, με δρόμους που αλλάζουν τις διαδρομές τους, αγάλματα που γελούν, δέντρα που λένε παραμύθια, πίνακες που λένε την αλήθεια και ένα ταχυδρομείο που αποκαλύπτει τις πιο απόκρυφες σκέψεις. Σε αυτή την πόλη ήρθε μια μέρα ο πόλεμος, αλλά ούτε λεπτό δεν κατάφερε να επικρατήσει. Γιατί κι αυτός, τι νομίζετε ότι ήθελε πιο πολύ να κάνει; Μα... να πάει διακοπές.

«Από τη Γη στη Σελήνη – ή το κανόνι της ειρήνης!»

Να ’τος και ο Ίμπυ Μπαρμπικέιν, ο άνεργος οπλοποιός ήρωας του Ιούλιου Βερν από τα 1845 – μια εποχή που «ο πόλεμος τελείωσε. Οι άνθρωποι άφησαν στην άκρη όσα τους χωρίζουν και θημήθηκαν όσα τους ενώνουν, τα πεδία της μάχης ξανάγιναν χωράφια, τα στρατηγεία ξανάγιναν αγροκτήματα και οι στρατιώτες γύρισαν στο σπίτι». Αυτό που θέλουμε δηλαδή να γίνει και τώρα ξανά. Και στην Ευρώπη και παντού. Το μόνο κανόνι με το οποίο θα ασχολούμαστε πια θα είναι «το κανόνι της ειρήνης». Αυτό που κάποτε έστειλε τους ανθρώπους στη Σελήνη, κι αυτό που σήμερα θα μπει και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης και προόδου για ολόκληρη την ανθρωπότητα.

«Η ανησυχία της Ρούμπι»

Ρούμπι. Η μικρή η ηρωίδα του Τομ Πέρσιβαλ, που κάποια στιγμή ανακάλυψε δίπλα της μια... ανησυχία. Μια ανησυχία που την ακολουθούσε παντού. Και όλο και μεγάλωνε. Και σε κανέναν δεν το έλεγε, μέχρι που γνώρισε μια μέρα στο παρκο ένα αγόρι που είχε κι αυτό δίπλα του τη δική του ανησυχία. «Η Ρούμπι συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν ο μόνος άνθρωπος που είχε μια ανησυχία. Και άλλοι άνθρωποι είχαν». Και παρατήρησε επίσης ότι αν μιλήσεις για την ανησυχία σου, αυτή συρρικνώνεται. Εξαφανίζεται. Άλλη μια ιστορία που αξίζει να μοιραστούμε τέτοιες μέρες με τα παιδιά.

«Το Ταξίδι»

Πέρα από το να καθησυχάσουμε τα παιδιά, πρέπει να τους πούμε κι άλλα. Να τους μιλήσουμε για το ταξίδι που έχουν κάνει τόσα και τόσα παιδιά που χρειάστηκε να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους εξαιτίας του πολέμου. «Ζω με την οικογένειά μου κοντά στη θάλασσα. Τα καλοκαίρια, τα πιο πολλά Σαββατοκύριακα, πηγαίναμε στη θάλασσα. Αλλά τώρα δεν πάμε ποτέ πια. Τον τελευταίο χρόνο οι ζωές μας άλλαξαν για πάντα... Ξεκίνησε ο πόλεμος».

Οι σελίδες σκοτεινιάζουν, ο μπαμπάς πάει να πολεμήσει, η μαμά αποφασίζει ότι πρέπει «να το σκάσουν για έναν τόπο πιο ασφαλή». Και το μακρύ ταξίδι της προσφυγιάς ξεκινά. Περνούν σύνορα, διασχίζουν θάλασσες, μπαίνουν τελικά στο τρένο με άγνωστο προορισμό. Ο μικρός αφηγητής κοιτάζει έξω από το παράθυρό τα πουλιά να τους ακολουθούν. «Μεταναστεύουν σαν και μας», λέει. «Και το δικό τους ταξίδι είναι πολύ μακρύ. Αλλά αυτά δεν έχουν να διασχίσουν σύνορα. Εύχομαι μια μέρα, σαν κι αυτά τα πουλιά, να βρούμε κι εμείς ένα καινούργιο σπίτι. Ένα σπίτι όπου δεν θα φοβόμαστε κι έτσι εκεί θα ξεκινήσουμε την ιστορία μας από την αρχή».

«Καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι...»

Κλείνω αυτές τις αναγνώσεις με το πιο αγαπημένο μου απ’ όλα. Το πιο καθησυχαστικό. Ένα μικρό αριστούργημα, βραβευμένο και αυτό, σε κείμενο της Αργυρώς Πιπίνη και εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή. Ένα σπίτι που είχε καιρό να ακούσει τραγούδια στο σαλόνι του και γέλια στον κήπο του. Μια οικογένεια, ένας μπαμπάς με μια βαλίτσα στο χέρι, μια μαμά με ένα μωρό στο καρότσι και ένα μικρό αγόρι, που σπρώχνουν δειλά-δειλά την καγκελόπορτά του. Η απόφαση να το κατοικήσουν. Να το καθαρίσουν, να το βάψουν, να το γεμίσουν με νέες μυρωδιές, με νέες ζωγραφιές, με νέα γέλια. Ένα σπίτι που κέρδισε μια νέα ευκαιρία χάρη στην αγάπη της καινούργιας του οικογένειας. Και μια οικογένεια –ποιος ξέρει από πόσο μακριά έχει έρθει;– που απολαμβάνει επιτέλους τα δώρα του σπιτιού: «την ασφάλεια και τη ζεστασιά και τη δύναμη να ονειρεύονται».

Και πόσα άλλα βιβλία ακόμα...

Και είναι και τόσα άλλα βιβλία που μπορούμε να διαβάσουμε με τα παιδιά μέρες που είναι. Βιβλία βαθιά αντιπολεμικά, όπως ο υπέροχος «Δάσκαλος σε δυο ρόδες», της Μαρίας Ανδρικοπούλου. Μια αφήγηση βασισμένη στην αληθινή ιστορία ενός δασκάλου που μετέτρεψε το ποδήλατό του σε βιβλιοθήκη «κι ενώ δίπλα του χόρευαν βόμβες, κάθε φορά που ένα βιβλίο έφτανε στα χέρια των παιδιών, μια μικρή αχτίδα χαμογελούσε στον ουρανό».

Ακόμα και ο ονειροπόλος «Δον Κιχώτης», που μάταια πολεμάει τους εχθρούς (ποιος είναι ο εχθρός τελικά;) μιλάει με... νόημα στα μικρά παιδιά, μέσα από την πολύ ωραία σειρά «η πρώτη μου λογοτεχνία» των εκδόσεων Μεταίχμιο, σε διασκευή του Κώστα Πούλου και εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα.

 

Κι είναι κι άλλα, για πιο μεγάλα παιδιά. Αναγνώσματα πιο απαιτητικά, πιο σκληρά και πολύ αληθινά. Είναι πάντα η Άλκη Ζέη με τον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου».

Ο «Μεγάλος περίπατο του Πέτρου» κυκλοφορεί και σε Graphic Novel, από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Είναι και η Ζωρζ Σαρή με το «Όταν ο ήλιος». Βιβλία που μιλούν για τον δικό μας πόλεμο, διδακτικά και συνάμα διαφωτιστικά. Για έναν πόλεμο που μέχρι τώρα πιστεύαμε ότι ήταν μόνο μακρινό παρελθόν.