ΖΩΗ ΡΑΠΤΗ: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

«Το κράτος πρέπει να υποστηρίξει τους εργαζόμενους για να έχει ανθρώπους υγιείς, χαρούμενους, που θα μπορούν να συμμετάσχουν περισσότερο σε αυτό που λέμε ανάπτυξη της χώρας», Ζωή Ράπτη, υποψήφια βουλευτής Β1 Βόρειου Τομέα Αθηνών με τη ΝΔ.

Τι ρόλο παίζει η ψυχική υγεία στις πολιτικές των κομμάτων σήμερα; Λίγο πριν τις εκλογές της 25ης Ιουνίου, το OW ζήτησε από 4 υποψήφιους βουλευτές των 4 μεγάλων κομμάτων να μοιραστούν τις απόψεις του για την ψυχική υγεία στην Ελλάδα. Τι μας είπε η τέως Υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη;

– Οι ψυχικές ασθένειες το 2023 «έχουν πιάσει ταβάνι». Τι πιστεύετε ότι χρειάζεται να γίνει στον τομέα της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα;

Πριν απαντήσω στο ερώτημά σας, πρέπει να πω για το έργο το οποίο έγινε τα δύο προηγούμενα χρόνια, για τον εξής λόγο: γιατί έχει προετοιμάσει αυτό το οποίο θα γίνει τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα.

Όπως ξέρουμε η ψυχική υγεία ήταν για πάρα πολλά χρόνια υποχρηματοδοτούμενη και υποστελεχωμένη. Υπήρχε ανάγκη να δημιουργηθούν καινούριες δομές –για την ψυχική υγεία του γενικού πληθυσμού, αλλά και των ψυχικά ασθενών– στην κοινότητα. Δηλαδή να έχουμε δομές κοντά στο σπίτι μας. Στο χαρτοφυλάκιο που δημιούργησε ο πρωθυπουργός πριν 3 χρόνια, έπρεπε να εστιάσουμε ακριβώς σε αυτό, στο να δημιουργήσουμε καινούριες δομές.

Βεβαίως, ήταν πολύ σημαντικό να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε και πόρους από το ταμείο ανάκαμψης, το οποίο δημιουργήθηκε μέσα στην πανδημία γι' αυτόν τον σκοπό. Για να χρηματοδοτήσει δράσεις, μεταξύ των οποίων δράσεις για την υγεία και την ψυχική υγεία. Έτσι, εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση 56 εκατομμυρίων ευρώ για να δημιουργήσουμε δομές ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Στο τέλος του 2022, εκδώσαμε 66 άδειες λειτουργίας, ούτως ώστε να έχουμε Κέντρα Ημέρας για παιδιά και εφήβους –πιέστηκαν πιο πολύ από όλους μέσα στην πανδημία και βλέπουμε σήμερα καθημερινά την ανάγκη υποστήριξής τους–, Κέντρα Ημέρας για την Τρίτη Ηλικία, Κέντρα Ημέρας για κακοποιημένα παιδιά, και βεβαίως και για τον γενικό πληθυσμό, για να παίρνουν και οι ενήλικες ψυχολογική υποστήριξη.

Αυτά τα 66 κέντρα έχουν ήδη ξεκινήσει τη λειτουργία τους περίπου τα 35. Παράλληλα, είμαστε σε φάση διαγωνισμού για τη δημιουργία και των υπολοίπων – στόχος να φτάσουμε τα 106 νέα κέντρα και οικοτροφεία για ψυχικά ασθενείς. Πρόκειται για κέντρα για παιδιά που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα, κέντρα για την τέχνη, η οποία μπορεί συνδυαζόμενη με την ψυχική υγεία να δώσει αποτελεσματικές υπηρεσίες για τη θεραπεία των ψυχικά ασθενών, αλλά και για  κινητές μονάδες για την υποστήριξη της ακούσιας νοσηλείας των ψυχικά ασθενών, έτσι ώστε να πάψει η αστυνομία να μεταφέρει τους ψυχικά ασθενείς και αυτό να το αναλάβουν ειδικοί ψυχικής υγείας.

Επίσης σημαντικό είναι ότι εγκαινιάσαμε, με τη βοήθεια 35 ειδικών επιστημόνων, Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ψυχική υγεία, που εγκρίθηκε από τη Βουλή τον Δεκέμβριο και μέσα σε αυτό αναπτύσσεται η στρατηγική της χώρας για την επόμενη δεκαετία.

– Tι σκοπό έχετε από εδώ και πέρα; Τι χρειάζεται να γίνει στον τομέα της ψυχικής υγείας;

Εκείνο το οποίο χρειάζεται να γίνει, και το οποίο προβλέπει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης, είναι περισσότερες δομές μέσα στην κοινότητα. Και όπως είπε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός στην πρόσφατη συζήτηση που έγινε για το μέλλον της υγείας στη χώρα μας, έχει δεσμευτεί για την αύξηση των δαπανών για την ψυχική υγεία, και τη δημιουργία 311 δομών στην πρωτοβάθμια φροντίδα. Δηλαδή στα κέντρα υγείας να υπάρξουν και ειδικοί ψυχικής υγείας με, προφανώς, αύξηση της χρηματοδότησης που αφορά την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

– Εννοείτε να δημιουργηθούν δομές στα νοσοκομεία;

Όχι, μιλώ για τα κέντρα υγείας. Τα νοσοκομεία έχουν ψυχιατρικές κλινικές και ειδικούς ψυχικής υγείας – όσα νοσοκομεία έχουν τέτοιες κλινικές, και είναι αρκετά τα μεγάλα νοσοκομεία που έχουν. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης προβλέπει την ενίσχυση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κοινότητα με ψυχολόγο και τη δημιουργία ειδικών κέντρων, όπως σας ανέφερα προηγουμένως, όπως είναι ειδικά κέντρα και για αναδυόμενες ψυχικές ασθένειες, όπως είναι οι διατροφικές διαταραχές, η πολυφαγία και η ανορεξία, ειδικά κέντρα για κακοποιημένες γυναίκες αλλά και παιδιά, όπως και ειδικά κέντρα για την υποστήριξη όσων πάσχουν από καρκίνο, είτε αυτά είναι παιδιά, είτε είναι ενήλικες, και τους φροντιστές τους, αυτούς που βρίσκονται και στηρίζουν έναν ασθενή, ο οποίος περνάει αυτήν τη δύσκολη περίοδο της θεραπείας.

Και τα Κέντρα Ημέρας Υποστήριξης Ψυχικής Υγείας Εργαζομένων είναι επίσης στην ημερήσια διάταξη – ήδη έχουμε δημιουργήσει τρία σε όλη την Ελλάδα και θα δημιουργήσουμε περισσότερα.

– Τι είναι αυτά τα κέντρα;

Απευθύνονται σε εργαζόμενους, οποίοι έχουν προβλήματα στην εργασία τους. Π.χ. η εργασία τούς δημιουργεί αγχώδη διαταραχή ή μπορεί στον εργασιακό χώρο να υπάρχουν περιστατικά bullying. Και η ίδια η κατάθλιψη έχει αποδειχτεί παγκοσμίως ότι είναι η αιτία για την οποία χάνεται ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της παραγωγικότητας των ανθρώπων που εργάζονται. Άρα, αν κάποιος δράσει προληπτικά και δώσει υποστήριξη για την κατάθλιψη στα Κέντρα Ημέρας για τους εργαζόμενους, μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητά τους. Και οι επιχειρήσεις, αν θέλετε, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο να υποστηρίξουν τους εργαζομένους, αλλά κυρίως το κράτος πρέπει να εξασφαλίσει την υποστήριξη των ανθρώπων που εργάζονται για να έχει ανθρώπους υγιείς, χαρούμενους, που θα μπορούν να συμμετάσχουν περισσότερο σε αυτό που λέμε ανάπτυξη της χώρας.

Άρα, στον προγραμματισμό μας είναι η δημιουργία αυτών των περαιτέρω δομών, η ενίσχυση σε 311 κέντρα υγείας, όπως σας είπα και προηγουμένως, με ειδικούς, και ψυχολόγους, αλλά και ειδικούς θεραπευτές, και λογοθεραπευτές, καθώς και η δημιουργία περισσότερων κινητών μονάδων, για να υποστηρίζουν τους ασθενείς ή αυτούς που το έχουν ανάγκη, σε όλη τη χώρα. Είμαστε μια νησιωτική χώρα και είναι προφανές ότι δεν μπορεί να φτάσει τα μικρά χωριά η υπηρεσία της ψυχικής υγείας. Είμαστε επίσης και μία χώρα που γηράσκει, με πολλούς κατοίκους, οι οποίοι μένουν σε απομονωμένα χωριά. Πρέπει, λοιπόν, σε συνεργασία πάντοτε με την αυτοδιοίκηση, να μπορείς να βρεις αυτούς τους ανθρώπους εκεί που κατοικούν, για να τους παρακολουθείς.

– Η ψυχοθεραπεία παρέχεται αυτή τη στιγμή στη χώρα μας μόνο σε ιδιωτικό επίπεδο. Υπάρχει κάποια πρόβλεψη για δωρεάν παροχή; Υπάρχει κάποια χώρα στο εξωτερικό την οποία παρακολουθείτε στο θέμα της ψυχικής υγείας και θέλετε να την κοπιάρετε ή να πάρετε κάποια καλά στοιχεία;

Το μελετάμε, και λέω το μελετάμε, γιατί ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει ορίσει το τι απαιτείται για να θεωρηθεί κάποιος ψυχοθεραπευτής – μόνο η Αυστρία το έχει κάνει. Είναι ζητούμενο, λοιπόν, της επόμενης κυβέρνησης στη χώρα μας να ορίσει το ποιος μπορεί να είναι ψυχοθεραπευτής, ούτως ώστε να δούμε αν υπάρχει και η δυνατότητα αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ τέτοιων συνεδριών και για πόσο διάστημα. Για την ώρα δεν αποζημιώνονται αυτές οι υπηρεσίες. Ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει τις υπηρεσίες που σας είπα προηγουμένως. Δηλαδή είναι δωρεάν τα Κέντρα Ημέρας και η λειτουργία της Εθνικής Γραμμής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306.

– Για τη χρήση των Κέντρων Ημέρας θα πρέπει να έχει κανείς κάποια διαγνωσμένη ψυχική νόσο;

Θα πρέπει να σου γίνει μια παραπομπή και στη συνέχεια να πας και να πάρεις αυτή την υποστήριξη. Μπορείς να κλείσεις όμως και χωρίς παραπομπή το ραντεβού σου για να πας σε ένα τέτοιο κέντρο. Εκεί που πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε παραπομπή είναι στις υπηρεσίες των οικοτροφείων για ψυχικά ασθενείς και στα οικοτροφεία για την άνοια και το Αλτσχάιμερ – κάθε υγειονομική περιφέρεια καθοδηγεί σχετικά με το ποιοι θα χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες αυτές.

– Άρα στα Κέντρα Ημέρας πηγαίνει κανείς χωρίς παραπομπή, μπορεί να πάει οποιοσδήποτε;

Χωρίς παραπομπή, ναι.

– Η Αυστρία τι ακριβώς έχει πετύχει; Υπάρχει κάποια άλλη χώρα, η οποία τα πηγαίνει καλά στην ψυχική υγεία;

Η Αυστρία έχει ορίσει το ποιος μπορεί να είναι ψυχοθεραπευτής – μελετάμε τις καλές τους πρακτικές. Επειδή είχαμε συνεργασία και με τη Γερμανία αλλά και με την Αγγλία, η οποία έχει προηγμένες υπηρεσίες, μπορώ να σας πω ότι πλέον, μετά από τα τρία τελευταία χρόνια, είμαστε μπροστά στην ψυζική υγεία, μαζί με τα άλλα κράτη. Έχουμε συνεργαστεί και με τη Γαλλία και με την Ιταλία – μέσα στην πανδημία πρωτοπόροι ήταν η Ιταλία και η Γαλλία μαζί με την Ελλάδα –στο ίδιο επίπεδο–, μάλιστα κάναμε και δύο συνέδρια για την ψυχική υγεία.

– Σε τι πράγμα ήταν πρωτοπόρα η Ελλάδα;

Στις νέες υπηρεσίες, οι οποίες πρέπει να υπάρξουν για την ψυχική υγεία. Μάλιστα η χώρα μας ήταν η πρώτη χώρα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ευρώπη, ο οποίος απαρτίζεται από 53 κράτη-μέλη, που έφερε στην Ελλάδα τα 53 αυτά κράτη-μέλη με τους εκπροσώπους τους (υπουργούς υγείας ή γενικούς γραμματείς), τον Ιούλιο του 2021 και εκδόθηκε η διακήρυξη της Συνόδου των Αθηνών για την ψυχική υγεία.

Σύμφωνα με αυτήν, τα 53 κράτη-μέλη συμφωνούμε ότι η ψυχική υγεία πρέπει να μπει στα συστήματα υγείας όλων των κρατών-μελών με αυξημένους πόρους, και πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, γιατί τα επόμενα χρόνια οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας θα βρίσκονται στο επίκεντρο.

Ως γηράσκοντα κράτη, θα χρειαστούμε για τα επόμενα χρόνια πολλές υπηρεσίες για την άνοια και το Αλτσχάιμερ, και για τους φροντιστές των ανθρώπων που ασχολούνται με την υποστήριξή τους.

Αυτό που θέλω επίσης να υπογραμμίσω, είναι ότι αυτό που μας έχει διδάξει η πανδημία, και στην ψυχική υγεία, είναι ότι πρέπει να υπάρξει συνεργασία. Κι όταν λέμε συνεργασία, μιλάμε για τη συνεργασία με τους δήμους και τις κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων κατά τόπους, οι οποίοι είναι οι πρώτοι που γνωρίζουν –ειδικά σε μέρη μικρά και απομακρυσμένα– ποιοι είναι αυτοί που χρειάζονται άμεση υποστήριξη στην ψυχική τους υγεία. Η συνεργασία, λοιπόν, μαζί τους είναι απαραίτητη και για την αποστολή κινητών μονάδων.

Σημαντική είναι και η αποασυλοποίηση, δηλαδή πέραν των έξι ψυχιατρείων που έχουν ήδη κλείσει, να κρατήσουμε τα δύο ή τρία μεγάλα νοσοκομεία τα οποία είναι απαραίτητα, όπως υπάρχουν σε κάθε χώρα, αλλά να δημιουργήσουμε περισσότερες δομές, όπως είπαμε προηγουμένως, στην κοινότητα.

– Πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί η αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου;

Με το να μπορούμε να μιλήσουμε καταρχάς για τα ζητήματα ψυχικής υγείας. Από τον προηγούμενο χρόνο, εγκαταστήσαμε στα σχολεία 3.200 ψυχολόγους, άρα ήδη το «έχω ένα ψυχικό πρόβλημα», οι νέοι πλέον δεν το βλέπουν σαν ταμπού, και αναζητούν τέτοιες υπηρεσίες.

Το να μπορούμε να προσλάβουμε περισσότερους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είναι σημαντικό, αλλά πέραν αυτού και η πρόσβαση όλων σε υπηρεσίες είναι πολύ σημαντική. Για την αντιμετώπιση του στίγματος πρέπει να υπάρχει ενημέρωση όλης της κοινωνίας με δράσεις ευαισθητοποίησης. Εμείς έχουμε προβλέψει στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης χρηματοδοτούμενα προγράμματα ψυχικής υγείας, στα οποία ενημερώνεται και η σχολική κοινότητα, αλλά και, βεβαίως, οι ενώσεις των γονέων, ώστε να μπορούν να μιλάνε ανοιχτά για ένα ψυχικό πρόβλημα και να μην το κρύβουν κάτω από το χαλί.

Σε αυτό βοηθάει και η δωρεάν Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης, το 10306, γιατί εκεί μπορείς να βρεις υποστήριξη ή και να καταγγείλεις κάποιο ζήτημα ψυχικής υγείας που υπάρχει. Για μένα το σημαντικό είναι όπως είπα, με νομοθετικές ρυθμίσεις να δημιουργούμε συνεργασίες. Μάλιστα, πέρα από τη συνεργασία που μπορεί να κάνει το Υπουργείο Υγείας με τους δήμους, έχουμε προβλέψει και συνεργασία του Υπουργείου Υγείας με την Εκκλησία, με δομές της Εκκλησίας, γιατί και αυτή συμβάλλει στην καταπολέμηση και του στίγματος και στην υποστήριξη συμπολιτών μας, που είναι οι πιο ευάλωτοι. Γιατί, κακά τα ψέματα, ένας ψυχικά ασθενής είναι ο πιο ευάλωτος και έχει άμεση ανάγκη υποστήριξης από όπου κι αν τη βρει.

Η Ζωή Ράπτη είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με ειδίκευση στα θέματα Περιβάλλοντος και Χωροταξίας. Εξελέγη Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στο Βόρειο Τομέα της Β΄ Αθηνών τον Ιούλιο 2019. Τον Αύγουστο του 2020 ορκίστηκε Υφυπουργός Υγείας με αρμοδιότητες την Ψυχική Υγεία και τις Εξαρτήσεις. Στις εκλογές της 21ης Μαίου εξελέγει βουλευτής στον Βόρειο Β1 τομέα Αθηνών. Στις εκλογές της 25ης Ιουνίου είναι υποψήφια βουλευτής με τη ΝΔ στην ίδια εκλογική περιφέρεια.