Η ΧΩΡΑ ΜΕ ΤΟΝ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΔΕΙΚΤΗ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟ ΑΠΕΧΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Πώς τα πάμε στην Ελλάδα από ευτυχία; Τι ρόλο παίζει αυτός ο δείκτης στην ευημερία της χώρας μας και κάθε χώρας; Η σχετική ετήσια έκθεση για το 2023 μάς βρίσκει πολύ πιο κάτω από την κορυφή, όπου για έκτη συνεχή χρονιά φιγουράρει μια χώρα της Σκανδιναβίας.

Τον Ιούνιο του 2012, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καθιέρωσε την 20η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ευτυχίας. Στο σχετικό ψήφισμα καλούσε τις χώρες-μέλη να αναγνωρίσουν «τη σημασία της ευτυχίας και του well-being ως οικουμενικούς στόχους και επιδιώξεις στις ζωές των ανθρώπων όλου του κόσμου», λαμβάνοντάς το υπόψη στη θέσπιση των πολιτικών τους. Με άλλα λόγια, να κρίνουν την επιτυχία της χώρας τους με βάση την ευτυχία των κατοίκων της.

Στην Ελλάδα τότε χορεύαμε ανελέητα στον ρυθμό της κρίσης, και δεν θυμάμαι αν δώσαμε σημασία στη συγκεκριμένη είδηση ή αν πέρασε τελείως στα ψιλά. Και να την είχαμε αντιληφθεί, μάλλον σαν τρολιά θα το εισπράξαμε, αφού το δίσεκτο 2012 η χώρα μας μέτρησε δύο μνημόνια, δύο εκλογές και ισάριθμες κυβερνήσεις, με την τιμή της βενζίνης να υπερβαίνει τα δύο ευρώ το λίτρο!

Πού κρύβεται η ευτυχία

Εκείνη τη χρονιά κυκλοφόρησε και το πρώτο World Happiness Report, μια ετήσια έκδοση με δεδομένα από όλο τον κόσμο. «Ζούμε σε μια εποχή μεγάλων αντιθέσεων», έγραφε στην εισαγωγή ο Jeffrey D. Sachs, διευθυντής στο Earth Institute του Columbia University. «Ο κόσμος απολαμβάνει αφάνταστα προηγμένες τεχνολογίες, ωστόσο τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι υποσιτίζονται καθημερινά. Η παγκόσμια οικονομία ωθείται σε νέα ύψη παραγωγικότητας μέσα από συνεχή τεχνολογικά και οργανωτικά επιτεύγματα, ωστόσο στην πορεία καταστρέφει ανελέητα το φυσικό περιβάλλον».

Πιτσιρίκια στην χώρα που βρέθηκε στην κορυφή της ετήσιας λίστα για την ευτυχία στον κόσμο. © Jussi Hellsten

«Αυτές οι αντιφάσεις δεν θα προκαλούσαν έκπληξη στους μεγαλύτερους σοφούς της ανθρωπότητας, όπως ο Αριστοτέλης και ο Βούδας», πρόσθετε. «Οι σοφοί δίδασκαν την ανθρωπότητα, ξανά και ξανά, ότι το υλικό κέρδος από μόνο του δεν θα ικανοποιήσει τα βαθύτερες ανάγκες μας. Τα υλικά αγαθά πρέπει να αξιοποιούνται για την ικανοποίηση αυτών των ανθρώπινων αναγκών, και κυρίως για να προωθήσουν το τέλος της ταλαιπωρίας, την κοινωνική δικαιοσύνη και την κατάκτηση της ευτυχίας. Είναι μια πραγματική πρόκληση σε κάθε μέρος του κόσμου».

Οι βασικές παράμετροι της ευτυχίας

Για να καταρτιστεί η ετήσια Αναφορά Παγκόσμιας Ευτυχίας, λαμβάνονται δεδομένα σχετικά με έξι βασικές παραμέτρους:

1. Εισόδημα: Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, που προκύπτει διαιρώντας το συνολικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν μιας χώρας με τον πληθυσμό της.
2. Υγεία: Εδώ δεν μιλάμε απλώς για το προσδόκιμο ζωής, αλλά για το προσδόκιμο υγιούς ζωής, τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο. Όπως σημειώνεται στην αναφορά, η ψυχική υγεία είναι καθοριστικός παράγοντας ευημερίας και παράγοντας κινδύνου για τη σωματική υγεία και τη μακροζωία. Επίσης, η ψυχική υγεία επηρεάζει και υπαγορεύει ατομικές αποφάσεις, συμπεριφορές και αποδόσεις.
3. Κοινωνικό πλαίσιο στήριξης: Το να έχεις υποστήριξη από τον κοινωνικό σου περίγυρο, συγγενείς ή φίλους στους οποίους μπορείς να βασιστείς αν έχεις κάποιο πρόβλημα.
4. Ελευθερία να κάνεις επιλογές: Το βασικό ερώτημα είναι αν είσαι ικανοποιημένος ή όχι από τον βαθμό ελευθερίας που έχεις στο να παίρνεις αποφάσεις για τη ζωή σου, και αυτό βέβαια περιλαμβάνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την έλλειψη διακρίσεων.
5. Γενναιοδωρία: Ο βαθμός στον οποίο συμβάλλουμε σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Έχει παρατηρηθεί ότι η προσφορά είναι σαφής ένδειξη θετικών κοινωνικών σχέσεων και ένας από τους τρόπους που χτίζουμε δεσμούς με τους άλλους.
6. Η αντίληψη της διαφθοράς: Τα βασικά ερωτήματα είναι αν η διαφθορά είναι διάχυτη σε μια κυβέρνηση ή όχι, όπως και στις επιχειρήσεις.

Hiking στο εθνικό πάρκο Koli, στη Φινλανδία. © Harri Tarvainen

Η χώρα της Δυστοπίας

Η Δυστοπία στο World Hapiness Report είναι μια φανταστική χώρα με τους λιγότερο ευτυχισμένους κατοίκους του κόσμου. Με τους χαμηλότερους δείκτες στις έξι βασικές παραμέτρους, βρίσκεται στον αντίποδα της ουτοπίας και χρησιμοποιείται ως σημείο αναφοράς για όλες τις πραγματικές χώρες.

Η χώρα που βρέθηκε πιο κοντά στη Δυστοπία σύμφωνα με την έκθεση του 2023 είναι το Αφγανιστάν, με τους χαμηλότερους δείκτες σε σύνολο 137 χωρών. Στην προτελευταία θέση ήταν ο Λίβανος, ενώ την τελευταία πεντάδα συμπληρώνουν τρεις αφρικανικές χώρες: η Σιέρα Λεόνε, η Ζιμπάμπουε και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Η πιο ευτυχισμένη χώρα του κόσμου

Η χώρα με τον υψηλότερο δείκτη ευτυχίας για το 2023 είναι –για έκτη συνεχή χρονιά– η Φινλανδία. Ακολουθούν η Δανία, η Ισλανδία, το Ισραήλ και η Ολλανδία.

Σάουνα μέσα στον πάγο. © Visit Finland

Ο Φινλανδικός Οργανισμός Τουρισμού προφανώς εκμεταλλεύεται το γεγονός για να κάνει το σχετικό πρόμο, επισημαίνοντας ότι η χώρα βρίσκεται στην κορυφή από το 2018 χάρη σε τέσσερα στοιχεία:

1. Στενή σχέση με τη φύση: Το περίφημο «σκανδιναβικό μοντέλο» βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε μια χώρα που μετράει 187.000 λίμνες, ενώ καλύπτεται κατά 75% από δάση. Πέρα από 41 εθνικά πάρκα, οι κάτοικοι απολαμβάνουν ένα προνόμιο θεσμικά νομοθετημένο: Έχουν δικαίωμα να κυκλοφορούν στη φύση και να απολαμβάνουν φυσικές δραστηριότητες σε οποιαδήποτε περιοχή, ακόμα και αν είναι ιδιόκτητη!
2. Απλός τρόπος ζωής: Οι αγαπημένες δραστηριότητες των Φινλανδών είναι, λέει, πολύ απλές, με πιο χαρακτηριστική τη σάουνα, μια συνήθεια που συμβάλλει όχι μόνο στην ευεξία αλλά και στην ευτυχία τους.
3. Δέσμευση στην αειφορία: Αυτό περιλαμβάνει από την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των παραδόσεων, μέχρι την παραγωγή ειδών καθημερινής χρήσης.
4. Η αγάπη για εποχικά προϊόντα που ευδοκιμούν στη χώρα: Η φινλανδική διατροφή αξιοποιεί στο έπακρο φυσικά προϊόντα, όπως –χαρακτηριστικά αναφέρουν– τα μούρα, τα μανιτάρια και τα βότανα.

Λίμνη στη Φινλανδία. © Visit Finland

Η ευτυχία στην Ελλάδα

Πόσο απέχει η Ελλάδα από το να είναι μια «Φινλανδία του Νότου»; Πολύ, είναι η απάντηση. Όχι ότι δεν τη συναγωνίζεται σε φυσική ομορφιά και νόστιμα τοπικά προϊόντα. Όχι ότι δεν έχει το περίφημο «στήριγμα της οικογένειας» (που και τοξική να είναι, ένα πιάτο φαΐ και το υστέρημα από τη σύνταξη θα το δώσει στα παιδιά της). Αλλά στους άλλους δείκτες όσο να πεις χωλαίνει.

Από τις 137 χώρες του κόσμου που αξιολογούνται στην ετήσια Αναφορά Παγκόσμιας Ευτυχίας, η Ελλάδα βρίσκεται στην 58η θέση, πάνω από τη μέση μεν, αλλά αρκετά κοντά σε αυτήν. Η «δικιά μας» Κύπρος είναι σε καλύτερη μοίρα, στην 46η θέση, ενώ ας πούμε η Γαλλία –που τώρα φλέγεται λόγω μεταρρυθμίσεων και διεκδικήσεων– είναι στην 21η.

Νομίζω πως αν κάνει καθένας μας τη δική του προσωπική «μέτρηση» πάνω στις 6 βασικές παραμέτρους που καθορίζουν σύμφωνα με την έκθεση την ευτυχία, δεν θα διαφωνήσει με τη «μετριότατη» (αν όχι χαμηλή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα) κατάταξή μας.

Μόνο μην περιμένεις η ευτυχία να είναι ψηλά στα «θα» των επερχόμενων εκλογών. Ό,τι και να μας τάξουν όλοι για εισοδήματα, καλύψεις υγείας και άλλες κοινωνικές παροχές, η λέξη ευτυχία δεν νομίζω ότι θα ακουστεί σε καμιά προεκλογική ομιλία και πολύς κόσμος θα κάνει τον σταυρό του παρακαλώντας να μην είναι του χρόνου τα πράγματα χειρότερα.