Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΕΠΑΝΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης προσπαθούν να δημιουργήσουν αυθεντικές ψηφιακές αναπαραστάσεις ανθρώπων που δεν είναι πλέον στη ζωή, ώστε να καταστήσουν την απώλειά τους όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη για τους αγαπημένους τους. Ποια ηθικά ζητήματα, όμως, προκύπτουν;

Όλες οι ειδήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει στις ζωές μας. Τα κορυφαία επιτεύγματα της προηγούμενης χρονιάς το αποδεικνύουν περίτρανα. Επιπλέον, πρόσφατα διαβάσαμε ότι μια τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να αντικαταστήσει το παραδοσιακό αλκοτέστ. Στο OW δημιουργήσαμε ακόμη και ένα ψηφιακό έργο τέχνης μέσα από μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης, δίνοντας σε αυτή τις λέξεις-κλειδιά «Now, Slow, Flow».

Κάπως έτσι, κατανοούμε και αποδεχόμαστε ότι η τεχνητή νοημοσύνη, το λεγόμενο AI, έχει παρεισφρήσει πλέον σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Όλα δείχνουν ότι ίσως μπορέσει να σηματοδοτήσει μια βαθιά αλλαγή ακόμα και στη σχέση που έχουμε με την έννοια του θανάτου και τους ανθρώπους που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή.

Τι αλλαγές μπορεί να φέρει η τεχνητή νοημοσύνη

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι ένα από τα σκληρά και αναπόφευκτα γεγονότα με το οποίο όλοι έχουμε έρθει ή θα κληθούμε να έρθουμε αντιμέτωποι. Το ερώτημα για το αν μπορούμε να είμαστε ξανά ευτυχισμένοι μετά από μια απώλεια έχει απαντηθεί από τους ειδικούς ψυχολόγους. Από τη μεριά της η τεχνολογία έρχεται να προσφέρει κάτι άλλο: τη δυνατότητα να καταπραΰνουμε τον πόνο που προκαλείται από την απώλεια, καθιστώντας τους εκλιπόντες αγαπημένους μας «αθάνατους» στη μνήμη.

Ειδικότερα, ορισμένες εταιρείες έχουν ήδη αρχίσει να αναπτύσσουν τεχνολογίες για τη δημιουργία αυθεντικών αναπαραστάσεων ανθρώπων που δεν βρίσκονται στη ζωή. Αυτές μπορεί να έχουν ηχητική ή οπτικοακουστική μορφή, με ενσωματωμένο ακόμα και το στοιχείο της διάδρασης. Ουσιαστικά, αρκετές από τις εφαρμογές που έχουν δημιουργηθεί μέχρι στιγμής προσφέρουν τη δυνατότητα συγκέντρωσης και αποθήκευσης των αναμνήσεων ενός ατόμου, έτσι ώστε να προσφέρονται στους απογόνους αυτού ως υπενθύμιση της ζωής του.

iStock

Από τη θεωρία στην πράξη

Όπως διαβάζουμε στο Telegraph, δύο υπηρεσίες έχουν κάνει τα πρώτα τους βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ειδικότερα, μπαίνοντας στην ιστοσελίδα της εφαρμογής HereAfter AI, καταλαβαίνει κανείς πώς λειτουργεί: ένας εικονικός συνεντευκτής προτρέπει τους χρήστες να ηχογραφούν τον εαυτό τους μιλώντας για τη ζωή τους. Αυτές οι ηχογραφήσεις οργανώνονται για να δημιουργήσουν ένα «Life Story Avatar», μια αναπαράσταση του χρήστη που «ζει» σε ψηφιακή μορφή και μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις. Σκοπός της εφαρμογής είναι να μπορούν, για παράδειγμα, οι μακρινοί απόγονοι ενός ανθρώπου να μάθουν πληροφορίες για τη ζωή αυτού, τις οποίες δεν θα μπορούσαν να γνωρίζουν με άλλον τρόπο.

Μια άλλη υπηρεσία, το StoryFile, πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, καταγράφοντας τις αναμνήσεις σε βίντεο, επιτρέποντας στους απογόνους ανθρώπων να έχουν μια μορφή «προσωπικής συνομιλίας» μαζί τους ενώ οι ίδιοι έχουν φύγει από τη ζωή.

Τρομακτική ή φυσιολογική εξέλιξη του είδους μας;

Αν όλα αυτά σας ακούγονται δυστοπικά, εξωπραγματικά ή σας προκαλούν τον φόβο της ανατροπής των ισορροπιών της ανθρώπινης ύπαρξης στο μέλλον, δεν είστε οι μόνοι. Πρόκειται για ένα μεγάλο ζήτημα με ηθικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες προεκτάσεις.

Ωστόσο, η Elaine Kasket, συγγραφέας του βιβλίου για τον θάνατο στην ψηφιακή εποχή «All the Ghosts in the Machine», φαίνεται να θεωρεί όλες αυτές τις εξελίξεις απλά ως «συνέχιση της υπάρχουσας συμπεριφοράς». «Οι άνθρωποι ανέκαθεν συμμετείχαν σε διάφορα είδη τελετουργιών όπου γίνονται πράγματα με τα αντικείμενα του αποθανόντος, όπου διατηρούνται ορισμένα είδη περιουσιακών στοιχείων», εξηγεί. «Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια τεχνολογική εκδοχή αυτών των αναλογικών, φυσικών τελετουργιών», προσθέτει.

Η Stefanie Schillmöller, ειδικός στις τάσεις γύρω από τον θάνατο, φαίνεται να έχει παρόμοια άποψη. «Υπάρχει μια θεωρία που ονομάζεται "συνεχιζόμενοι δεσμοί" ('continuing bonds'), η οποία λέει ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να έχουμε ένα είδος σχέσης με τον αποθανόντα, να τον θυμόμαστε, να έχουμε έναν εσωτερικό διάλογο. Μπορεί να χάνουμε το πρόσωπο, αλλά δεν χάνουμε αυτή τη σχέση».

Αν υποθέσουμε ότι η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε σήμερα, όπως τα smartphones, μας επιτρέπει να επαναπροσδιορίζουμε τα συναισθήματά μας σχετικά με τη θλίψη για την απώλεια, μέσα από τα τεράστια οπτικοακουστικά δεδομένα που συγκεντρώνουμε καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας, τότε η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να απλά να το πάει ένα βήμα παραπέρα. Είναι, όμως, τόσο απλό;

iStock

Τα τεράστια ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση της AI

Οι παραπάνω εφαρμογές δημιουργούν μια σειρά από ηθικά ζητήματα που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη. Υπάρχει κάποιο όριο στη χρήση αυτών των τεχνολογιών όταν χρησιμοποιούνται σε ευαίσθητα ζητήματα, όπως αυτό του θανάτου; Πόσο «ζωντανές» μπορούν να γίνουν οι αναπαραστάσεις των εκλιπόντων; Μήπως η χρήση της τεχνολογίας για την αντιμετώπιση της θλίψης και του πένθους μπορεί να δημιουργήσει άλλα απρόβλεπτα προβλήματα, όπως ψυχολογικά, πρακτικά, οικονομικά, ακόμη και περιβαλλοντικά; Και στην τελική, πόσο βιώσιμο είναι όλο αυτό;

Τα παραπάνω ερωτήματα αναζητούν άμεσα απαντήσεις, όχι απαραίτητα για να δώσουν ώθηση ή φρένο στις εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης αλλά για να αποτρέψουν τουλάχιστον τα χειρότερα.