Η ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΜΕ ΒΑΡΙΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 2023

Η αφγανή Μαριάμ διηγείται στο OW την ιστορία της αδερφής της, Μελτέμ –η οποία έχει 85% αναπηρία– στην προσπάθειά της να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια.

Tα ειδικά εξεταστικά κέντρα θα έλεγες πως διαχωρίζονται από τα «σκέτα» εξεταστικά κέντρα, γιατί πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, αυτά που απευθύνονται σε ανθρώπους με αναπηρία έχουν προσωπικό στις επιτροπές που έχει ολοκληρώσει τη σχετική εκπαίδευση. Σωστά; Στην ελληνική πραγματικότητα, τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται.

Ακολουθεί η ιστορία που αφηγήθηκε στο OW η Μαριάμ, για την ημέρα που συνόδευσε τη –διαγνωσμένη με εγκεφαλική παράλυση και σπαστική τετραπληγία– αδελφή της, Μελτέμ, σε εξετάσεις για το πιστοποιητικό επάρκειας γνώσεων για Πολιτογράφηση.

Για να σου δώσω λόγους να συνεχίσεις να διαβάζεις, να σου πω ότι στο εξεταστικό κέντρο που χρειάστηκε να πάνε, δεν υπήρχε πρόσβαση για ΑμεΑ και τα μέλη της επιτροπής προσδιορίστηκαν ως «απλοί επιστήμονες άνθρωποι. Δεν ξέρουμε πώς να πλησιάζουμε τέτοια άτομα. Δεν είμαστε ειδικοί παιδαγωγοί».

Κατά τον πρόεδρο εν τω μεταξύ του κέντρου «το ύψιστο δικαίωμα ενός Έλληνα πολίτη είναι να συμμετέχει στα κοινά και να ψηφίζει, ώστε να καθορίζει τις τύχες αυτού του κράτους. Η αδελφή σας αντιμετωπίζει άλλου είδους προβλήματα. Δεν θα τη θεραπεύσει η ιθαγένεια».

Ας δούμε λοιπόν, πώς τερματίστηκε η ασέβεια εις βάρος της υγείας της Μελτέμ και τι λείπει για να γίνει η ζωή αυτών των ανθρώπων λίγο πιο εύκολη.

Το ταξίδι από το Αφγανιστάν και η διάγνωση για την αναπηρία που έγινε στη Ρόδο

«Η επταμελής οικογένειά μου ξεκίνησε από το Αφγανιστάν το 2000. Είχαμε συγγενείς σε διάφορες χώρες. Μετά από μια μικρή στάση στην Τουρκία, φτάσαμε στην Ελλάδα στις αρχές του 2002.

Για την ακρίβεια, φτάσαμε στη Ρόδο. Εκεί μας κράτησαν σε ένα δωμάτιο για 10 ημέρες. Σε αυτό το διάστημα, οι γονείς μου πήγαιναν την μικρότερη αδελφή μου στο νοσοκομείο για εξετάσεις.

Ο λόγος που φύγαμε από τη χώρα μας ήταν ο πόλεμος. Την απόφαση την πήραμε με το που γεννήθηκε η μικρότερη αδελφή μου, Μελτέμ.

Η κατάστασή της δεν ήταν καλή από όταν ήταν βρέφος. Δεν μπορούσε να "κρατήσει" το κεφάλι της, να κουνήσει τα χέρια και τα πόδια. Οι γονείς μου πίστευαν πως όλα οφείλονταν στο ότι δεν τρεφόταν σωστά και της έλειπαν βιταμίνες.

Ήταν 2 ετών όταν φτάσαμε στη Ρόδο. Εδώ στην Ελλάδα διαγνώστηκε με εγκεφαλική παράλυση, σπαστική τετραπληγία, πιθανώς από νεογνική μηνιγγίτιδα.

Μας είπαν πως επειδή όταν γεννήθηκε δεν κόπηκε ο ομφάλιος λώρος, πέρασαν μικρόβια και κατέστρεψαν τα νευρικά κύτταρα που δίνουν τις εντολές για την ανάπτυξη.

Επειδή η κατάσταση της ήταν σοβαρή, μας έβαλαν στο πρώτο καράβι για την Αθήνα, ώστε να τη δουν πιο έμπειροι γιατροί και να ξεκινήσει θεραπεία. Έως τότε πιστεύαμε πως αυτό που έχει είναι ιάσιμο.

Πήγαμε στο "Παίδων", όπου έμεινε για 15 ημέρες και υποβλήθηκε σε όλες τις εξετάσεις. Της έγραψαν και τις πρώτες φυσικοθεραπείες για αποκατάσταση. Είχαμε την ελπίδα πως θα γίνει καλά με αυτές. Τότε ο πατέρας μου μας είπε πως "Εδώ είναι η χώρα μας. Εδώ θα μεγαλώσουμε, εδώ θα γεράσουμε". Αμέσως άρχισε να δουλεύει σε εταιρία, όπου εργάζεται έως σήμερα.

Όλα τα άλλα παιδιά, πλην της Μελτέμ, πήγαμε σε ελληνικό σχολείο και αποφοιτήσαμε από ελληνικά πανεπιστήμια.

Κανείς δεν μας είπε ποτέ πως υπάρχουν ειδικά σχολεία και για την αδελφή μου.

Το μάθαμε από δικηγόρους όταν ήταν πια 17 χρόνων. Πήγαμε σε ένα στο Αιγάλεω. Μας εξήγησαν ότι ήταν αδύνατο να τη βάλουν στο λύκειο, χωρίς να έχει περάσει καν από δημοτικό.

Το 2012 όταν ολοκληρώσαμε τα 10 χρόνια νόμιμης διαμονής στη χώρα, πήραμε την ιθαγένεια ως φοιτητές, με τον νόμο Ραγκούση. Οι γονείς μου πήραν άδεια παραμονής ως μέλη οικογένειας Έλληνα πολίτη, που έχει διάρκεια 10 χρόνια. Η Μελτέμ είχε τότε άδεια διαμονής διάρκειας 5 χρόνων, επειδή ήταν κάτω των 18 και προστατευόμενο μέλος της οικογένειας.

Όταν ενηλικιώθηκε, η άδεια άλλαξε σε "άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους", με διάρκεια 2 χρόνων.

Δεν είχε επηρεαστεί το νοητικό της επίπεδο σε ό,τι αφορά την επικοινωνία. Έχει νοητική στέρηση, αλλά αντιλαμβάνεται ερεθίσματα, τι είναι καλό ή κακό. Μιλάει, εκφράζεται, επικοινωνεί, αλλά δεν μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί.

Προσπάθησε να μάθει τα γράμματα, με λογοθεραπείες και προσωπική δουλειά που κάναμε μαζί της στο σπίτι, αλλά δεν μπορεί να τα συγκρατήσει στη μνήμη της και άρα δεν μπορεί να διαβάσει.

Η κατάσταση της δεν της επιτρέπει να γράψει. Δεν μπορεί καν, να πάρει το κουτάλι και να το πάει από το πιάτο στο στόμα της, εξαιτίας της σπαστικότητάς της».

«Γιατί να πάρει ιθαγένεια ένας άνθρωπος με αναπηρία;»

«Γιατί από τα 2 της χρόνια η Μελτέμ ζει στην Ελλάδα. Οι πρώτες λέξεις που είπε ήταν ελληνικές. Επί 20 χρόνια η χώρα αυτή είναι το σπίτι της.

Η Μελτέμ ανήκει στη λεγόμενη δεύτερη γενιά παιδιών από οικογένεια μεταναστών. Άρα τη δικαιούται.

Επίσης, χρειάζεται την ιθαγένεια, για να εξασφαλίσει μια πιο αξιοπρεπή καθημερινότητα και να  μην ταλαιπωρείται συνεχώς ενώ έχει την αδυναμία που έχει.

Για την ανανέωση της διετούς άδειας, πρέπει να ξανακάνει αίτηση ένα μήνα πριν λήξει η ισχύουσα. Άπαξ και ολοκληρωθεί, το σύστημα αναφέρει πως "παραλήφθηκε και εξετάζεται". Ο χρόνος αναμονής όμως, είναι αρκετά μεγάλος. Και αυτό είναι το πρόβλημα.

«Η ΑΔΕΡΦΗ ΜΟΥ ΖΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ 2 ΕΤΩΝ, ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΕΙΠΕ ΗΤΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ. ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕΙ ΜΙΑ ΠΙΟ ΑΞΙΟΠΡΕΠΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ».

Βάσει της προηγούμενης εμπειρίας μας, αφού θα εξεταστεί, θα μας καλέσουν για βιομετρικά δεδομένα. Θα δώσει δηλαδή, δακτυλικά αποτυπώματα, που από μόνα τους είναι Γολγοθάς, αφού λόγω της σπαστικότητάς της δεν βγαίνουν σωστά στην πρώτη προσπάθεια. Μετά, μας καλούν πάλι να πάμε να τα ξαναδώσει.

Όσο η αίτηση "εξετάζεται" αντιμετωπίζουμε πρόβλημα ασφαλιστικής ικανότητας. Όταν μπαίνω στο σύστημα, εμφανίζεται ως "μη ενεργή".

Αυτό σημαίνει πως ο ΕΟΠΥ μάς ενημερώνει ότι δεν μπορεί να "περάσει" τα παραπεμπτικά της για την ειδική αγωγή, αφού στο σύστημα φαίνεται ανασφάλιστη.

Έτσι, πρέπει να πάμε στον ΕΦΚΑ για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα, με τα αποδεικτικά της απόφασης για σύνταξη και την ηλεκτρονική αίτηση για την άδεια "που εξετάζεται".

Κάθε φορά που μας ειδοποιούν για το όποιο ραντεβού, πρέπει να βρίσκουμε ποιος μπορεί να εξασφαλίσει άδεια από τη δουλειά του για να τη συνοδεύσει.

Αν δεν πάμε, δεν θα περάσουν τα παραπεμπτικά και δεν θα συνεχιστούν οι φυσικοθεραπείες της.

Ένας άλλος περιορισμός που έχει η Μελτέμ είναι ότι δεν μπορεί να ταξιδέψει με τη βεβαίωση. Το 2018 πέθανε η γιαγιά μας και πέραν του ότι δεν μπορούσε να έλθει να την "αποχαιρετήσει", όλα τα άλλα μέλη της οικογένειας πηγαίναμε και ερχόμασταν, ώστε να μην είναι ποτέ μόνη στο σπίτι, καθώς αυτό είναι αδύνατο.

Σε ό,τι αφορά το ποσοστό ασθένειας, το οποίο πρέπει να εγκρίνουν οι γιατροί, το ΙΚΑ είχε εκδώσει το 2012 απόφαση που θεωρείται γνωστοποίηση. Αναφέρει πως "αυτό το άτομο έχει εφ' όρου ζωής 85% αναπηρία και θα συνεχίζεται χωρίς έλεγχο χρονικών προϋποθέσεων".

Πάντα ελπίζαμε πως μια ημέρα θα πάρει ελληνική ιθαγένεια, καθώς μεγάλωσε σε αυτήν τη χώρα. Το 2019 είχε ψηφιστεί μια διάταξη που δεν προχώρησε. Σε αυτήν αναφερόταν πως τα παιδιά που έχουν το πρόβλημα της αδελφής μου και δεν έχουν πάει σχολείο, θα μπορούν να κάνουν αίτηση μόνο με τις γνωματεύσεις των γιατρών.

Ζώντας αυτά τα προβλήματα, προσπαθήσαμε να βρούμε μια λύση. Έτσι, ανακαλύψαμε πως υπάρχουν εξετάσεις πολιτογράφησης».

Οι –όχι και τόσο κατατοπιστικές– οδηγίες για τους ανθρώπους με αναπηρία άνω του 67%

«Είδαμε ότι υπάρχει κατηγορία για ποσοστά αναπηρίας άνω του 67%.

Από όσα διαβάσαμε καταλάβαμε πως οι εξετάσεις γίνονται προφορικά, σε ειδικά εξεταστικά κέντρα και με περιορισμένη ύλη. Για επιπλέον πληροφορίες, τηλεφωνήσαμε στη Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας στις 31/1.

Ενημερώσαμε πως η Μελτέμ έχει εγκεφαλική παράλυση, τετραπληγία και ότι δεν μπορεί να απομνημονεύσει. Ρωτήσαμε τι μπορούμε να κάνουμε. Μας απάντησαν “οι προϋποθέσεις είναι αυτές που έχετε διαβάσει”.

Ζητήσαμε να μάθουμε αν υπάρχει άλλη λύση, γιατί λόγω άγχους, υπήρχε το ενδεχόμενο να μην μπορέσει να απαντήσει ενώπιον της τριμελούς επιτροπής.

Είχαμε ήδη διαπιστώσει πως ενώ απαντούσε σε εμάς όσα προσπαθούσαμε να της μάθουμε, όταν φέρναμε μια φίλη μας για να κάνει τις ερωτήσεις, αδυνατούσε. Λόγω του στρες, η ομιλία της γινόταν δυστονική.

Η κυρία από τη Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας απάντησε πως δεν υπάρχει άλλη επιλογή "Γι' αυτό είναι και περιορισμένη η ύλη".

Και αν δεν μπορεί να τη συγκρατήσει; "Ας προσπαθήσει. Ισχύει ό,τι διαβάσατε στο site. Αν υπήρχε κάτι άλλο, θα αναφερόταν".

Θα μπορούσαμε να πάμε τα χαρτιά της, ώστε να καταλάβουν την περίπτωση της; "Είναι αυτόνομη η επιτροπή. Δεν ξέρω αν γίνεται αυτό που λέτε. Είναι όλα κατανοητά, αλλά οι προϋποθέσεις είναι αυτές που βλέπετε".

Στην ερώτηση αν επιτρέπεται συνοδός, μας απάντησε "δεν ξέρω. Το μόνο που μπορείτε να κάνετε, είναι μια προσπάθεια".

Εξηγήσαμε πως φοβόμαστε ότι θα της προκληθεί τραύμα και για αυτό ρωτούσαμε ό,τι ρωτούσαμε. "Τι να σας πω; Δεν ξέρω. Προσπαθήστε".

Πιστεύοντας πως η εξέταση θα γίνει από επιτροπή με εμπειρία από ΑΜΕΑ και σε κατάλληλο περιβάλλον, κάναμε αίτηση συμμετοχής στις 3/2 και στις 19/3 είχαμε ραντεβού στο ειδικό εξεταστικό κέντρο Β’ Εργαστηριακό Κέντρο Γ’ Αθήνας, στο Αιγάλεω. Κυριακή στις 7 το πρωί ήμασταν στην πύλη».

«Αφήστε εδώ το αμαξίδιο»

«Δεν υπήρχε πρόσβαση για αμαξίδια. Σηκώσαμε με την άλλη μου αδελφή, τη Ναζ, το αμαξίδιο και το ανεβάσαμε στο πεζοδρόμιο. Όταν μπήκαμε στο κέντρο, επικρατούσε πανικός. Φώναζαν όλοι, συνθήκη που είναι τρομακτική για άτομα με θέματα όπως αυτά που έχει η Μελτέμ.

Εν μέσω χάους έγινε ο έλεγχος των στοιχείων. Η κυρία που τον έκανε, όταν τον ολοκλήρωσε, μας είπε "Αφήστε το αμαξίδιο. Θα το αναλάβει ο κύριος που είναι συνοδός του κέντρου". Όχι το κορίτσι. Το αμαξίδιο. Ήταν σαν να μην έβλεπε καν τον άνθρωπο που καθόταν στο αμαξίδιο. Μας ενημέρωσε ότι θα μας το παραδώσουν με τη λήξη της εξέτασης.

Κανείς δεν έσκυψε να συστηθεί και να της εξηγήσει τι γινόταν, ώστε να μην τρομάξει και να μην αγχωθεί. Το κάναμε εμείς. Της είπα πως αν χρειαστεί κάτι, να μη διστάσει να με ζητήσει. Στο σημείο αυτό, οι κυρίες του κέντρου μάς έβγαλαν έξω. Αφήσαμε τη Μελτέμ με τον συνοδό στις 7.10. Έως τις 8.00 δεν τη βλέπαμε. Ζήτησα από έναν αστυνομικό που ήταν στον χώρο, να ρωτήσει αν είναι καλά. Με καθησύχασε πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Αυτό συνεχίστηκε έως τις 11.00.

Στο μεσοδιάστημα, παρακάλεσα έναν άνθρωπο να την πλησιάσει για να τη ρωτήσει αν διψούσε. Είχα ένα μπουκάλι στο αμαξίδιο. Μου είπε πως θα το κάνει. Κατά τις 11.00 την είδαμε μέσα από μια τζαμαρία. Ήταν αναστατωμένη. Κάτι προσπαθούσε να μας πει. Δεν μας άφησαν να πάμε κοντά της.

Μας ζήτησαν να πάμε στην άλλη έξοδο, όπου την έφερε μια κυρία. Η αδελφή μου είχε δει αυτήν τη γυναίκα να καθαρίζει την τουαλέτα του κέντρου.

Η Μελτέμ έκλαιγε ασταμάτητα με λυγμούς. Ρωτήσαμε την κυρία που μας την έφερε τι είχε συμβεί. Μας απάντησε "δεν ξέρω" και της ζητήσαμε να ρωτήσει αυτούς που ξέρουν».

Τα «καλλιστεία» που δεν ήθελε η επιτροπή, αλλά τα έκανε η ίδια

«Η αδερφή μου, η Ναζ, μπήκε στο κέντρο και ζήτησε να μιλήσει με κάποιον υπεύθυνο. Εμφανίστηκε ο πρόεδρος του εξεταστικού κέντρου.

Ρώτησε τη Μελτέμ τι είχε συμβεί. Απάντησε ότι μια κυρία από την επιτροπή της είχε πει "Δεν ξέρεις να διαβάζεις. Δεν καταλαβαίνουμε. Δεν χρειάζεται να συνεχίσουμε", πριν σχολιάσει "Τι ήρθε να κάνει; Να συζητήσουμε; Ας καλέσουμε έναν συνοδό να τη βγάλει έξω".

Ο πρόεδρος είπε πως ήταν αδύνατο να έχει ειπωθεί κάτι τέτοιο και ότι αν όντως είχε ειπωθεί, ζητά συγγνώμη.

Ζητήσαμε να φέρει την κυρία που μίλησε κατ’ αυτόν τον τρόπο στη Μελτέμ. Εκείνη αρνήθηκε τα πάντα, πριν προσθέσει ότι κατά παράκληση της διαδικασίας τής είχαν διαβάσει τις ερωτήσεις, στις οποίες δεν είχε απαντήσει η αδελφή μου.

Η Ναζ ρώτησε ποιος έδινε σε αυτήν την κυρία το δικαίωμα να διακόψει την εξέταση και να σχολιάσει αρνητικά τον εξεταζόμενο μπροστά του. "Ποιος το λέει αυτό; Είμαστε τρία μέλη", απάντησε. Άρα έλεγε ψέματα η αδελφή μας; "Δεν ξέρω αν λέει ψέματα, αλλά είμαστε 3".

Ζητήσαμε να βγουν και τα τρία μέλη, ώστε να δείξει η αδελφή μου ποιος έκανε το σχόλιο και η κυρία που είχαμε μπροστά μας, άλλαξε θέμα.

Μετά μας είπε "Δεν κάνουμε καλλιστεία εδώ. Ας κάνετε ό,τι ενέργεια θέλετε. Εμείς είμαστε τρεις και θα κάνουμε κι εμείς τις ενέργειας μας, γιατί είμαστε άνθρωποι με παιδεία". Έπειτα, γύρισε την πλάτη κι έφυγε.

Το ύφος και η επιθετικότητα που "έβγαλε" αυτή η γυναίκα μάς έβαλε σε υποψίες πως κάτι είχε συμβεί που προσπαθούσε να κρύψει.

Ο πρόεδρος σχολίασε "Πώς περιμένατε να ανταποκριθεί η αδελφή σας, όταν δεν ξέρει να διαβάζει και να γράφει;". Του απαντήσαμε ότι δεν είχε καν την ευκαιρία να εξεταστεί σε όλες τις ερωτήσεις.

"Κάθε εξεταζόμενος έχει ένα χαρτί μπροστά του και λέει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις που διαβάζει", διευκρίνισε ο πρόεδρος. Τον ρώτησα αν αυτό είναι αξιοκρατικό, για ένα παιδί με κινητικά προβλήματα, βγάζοντας στην άκρη τη νοητική υστέρηση. Επισήμανα ότι η ανακοίνωση για τις εξετάσεις δεν έλεγε καν πως ο εξεταζόμενος πρέπει να ξέρει να διαβάζει. Τον ρώτησα γιατί όταν έδωσε τα θέματα στην αίθουσα, την πήγε μπροστά στην επιτροπή, αν ως πρόεδρος γνώριζε αυτήν την προϋπόθεση.

Γιατί η επιτροπή βγήκε από τον ρόλο και τις οδηγίες του υπουργείου και –δήθεν παρανομώντας– τής διάβασαν τις ερωτήσεις; Για να τη χλευάσουν; Για να διαλύσουν την ψυχολογία της;

Ζητήσαμε αντίγραφο του πρακτικού. Μας είπαν πως θα ήταν έτοιμο στις 14.00. Κάποια στιγμή, μας φώναξε ο πρόεδρος και ζήτησε να πάμε μέσα στο κέντρο με τη Μελτέμ.

Απέναντι μας είδαμε ομάδα 5 ανθρώπων, ενώ νωρίτερα μας είχε πει η κυρία της επιτροπής πως δεν κάνουν καλλιστεία. Σε εμάς έκαναν πασαρέλα. Επί της ουσίας, μας έκαναν bullying. Δεν κάναμε συζήτηση. Δεν μας άφησαν ποτέ να ολοκληρώσουμε έστω μια πρόταση. Δεν ήθελαν να συνεννοηθούμε.

Η Μελτέμ έδειξε τον άνθρωπο που τη σχολίασε. Ήταν το πιο ηλικιωμένο μέλος της επιτροπής. Τους ρώτησα αν είχαν το δικαίωμα να τελειώνουν κατά το δοκούν την εξέταση και να κάνουν αρνητικά σχόλια.

Επέμεναν πως η αδελφή μου δεν ξέρει να διαβάζει. Ρώτησα "Tότε, γιατί τη βάλατε μέσα στην αίθουσα;", πριν ο πρόεδρος με διακόψει για να πει "Tελείωσε η συζήτηση. Έχει δικαίωμα η επιτροπή να αποφασίσει πότε θα τελειώσει μια εξέταση".

Η κυρία που είχε δείξει η Μελτέμ πρόσθεσε "Θέλω να τελειώσει εδώ αυτό που γίνεται, γιατί πλήττει εμένα". Μετά όλοι μαζί είπαν "Δηλαδή, τώρα τι θα γίνει; Θα βρει τον μπελά της η επιτροπή;" με την κυρία που είχε κάνει το σχόλιο να τονίζει ότι "Είμαστε απλοί επιστήμονες άνθρωποι. Δεν ξέρουμε πώς να πλησιάζουμε τέτοια άτομα. Δεν είμαστε ειδικοί παιδαγωγοί. Κακώς λοιπόν, ήρθε το παιδί εδώ". Στο Ειδικό Εξεταστικό Κέντρο.

"Σε κάθε περίπτωση, έπρεπε να της μιλήσουν έτσι;" Βέβαια όλοι αρνήθηκαν αυτό που έλεγε η αδελφή μου και επανέλαβαν "Μπορείτε να φύγετε"».

Το δικαίωμα της ψήφου χαρακτηρίστηκε ως το υπέρτατο αγαθό του Έλληνα πολίτη

«Μείναμε με τον πρόεδρο που μας είπε πως μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε ("Και νομικά να κινηθείτε, δεν θα δικαιωθείτε, καθώς ο νόμος είναι συγκεκριμένος"), πριν του πω ότι θα απαιτήσουμε στο εξής να γίνεται οπτικοακουστική καταγραφή της εξέτασης, ώστε να μην έχει η επιτροπή το θράσος να κάνει ό,τι θέλει ενώ διαχειρίζεται ευάλωτους ανθρώπους.

Μας ρώτησε "Τι θα κερδίσει η αδελφή σας από την ιθαγένεια;". Του είπαμε όσα θα κάνουν πιο εύκολη τη ζωή της και τον ακούσαμε να λέει τα εξής: "Το ύψιστο δικαίωμα ενός Έλληνα πολίτη είναι να συμμετέχει στα κοινά και να ψηφίζει, ώστε να καθορίζει τις τύχες αυτού του κράτους. Η αδελφή σας αντιμετωπίζει άλλου είδους προβλήματα. Δεν θα τη θεραπεύσει η ιθαγένεια. Είναι βασανιστικό για αυτά τα παιδιά να μπαίνουν σε αυτήν τη διαδικασία. Για εμένα το πιο σωστό θα ήταν να αλλάξει η νομοθεσία. Δεν ξέρω αν αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να παίρνουν ιθαγένεια ή όχι. Ενδεχομένως να πρέπει, αλλά σας είπα και πρωτύτερα τι σημαίνει πραγματικά αυτό. Δεν είναι μόνο η ασφαλιστική ικανότητα. Αν αυτό το παιδί θα έπρεπε να πάει να ψηφίσει, πώς θα πήγαινε;".

Του απάντησα "Όπως πάει και στον ΕΟΠΥ ή όπου αλλού ή μέσω δικαστικού συμπαραστάτη.  Δεν είχε κάτι να πει"».

Τελικά, το πρακτικό δεν το πήραν ποτέ ("Μας είπαν πως μίλησαν με το υπουργείο και τους τόνισαν ότι δεν μπορούν να δώσουν τίποτα") και όταν ρώτησαν την αδελφή τους αν ήθελε να δώσει άλλη φορά εξετάσεις, τους απάντησε "Δεν θέλω να δω ποτέ ξανά κανέναν τους".

«Της πήρε 3 ημέρες να συνέλθει. Τα βράδια δεν κοιμόταν. Έτρεμε, ίδρωνε. Τους είχαμε πει δέκα φορές να μη φωνάζουν γιατί αναστάτωναν την αδελφή μας, αλλά δεν νοιάστηκαν». Όπως γενικά δεν νοιάστηκαν.

Στο κέντρο τα κορίτσια είδαν και έναν πατέρα που το παιδί του είχε 97% αναπηρία. Τον ρώτησαν προς τι η ταλαιπωρία. Απάντησε "Θα έρθουμε άλλη μια φορά και μετά θα κινηθώ δικαστικώς".

Ένας άλλος πατέρας ήταν από την Κω και είχε εμφανιστεί ως δικαστικός παραστάτης. Δεν του επέτρεψαν όμως, την είσοδο με το παιδί του. Στη βεβαίωση που του έδωσαν, έγραφε πως βάσει της κείμενης νομοθεσίας δεν μπορούσε να παραβρεθεί, μολονότι το κορίτσι του δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί ούτε στο ελάχιστο μόνο του".

Και όλα αυτά, επαναλαμβάνω πως συνέβησαν σε Ειδικό Κέντρο εξετάσεων.

Τι μπορεί να γίνει για τη Μελτέμ – και την κάθε Μελτέμ

Απευθυνθήκαμε στον οργανισμό Generation 2.0 RED, που ασχολείται με υποθέσεις κτήσης Ελληνικής Ιθαγένειας, για διευκρινίσεις σχετικά με το νομικό πλαίσιο και τη διαδικασία σχετικά με τα ΑμεΑ.

Όπως μας είπε η νομική σύμβουλος του Οργανισμού, Σωτηρία Χήρα, «Καταρχάς, ο Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας δίνει στα παιδιά με βαριά αναπηρία, άνω του 80%, που έχουν γεννηθεί ή μεγαλώσει στη χώρα, τη δυνατότητα να αιτηθούν για ιθαγένεια, χωρίς βεβαιώσεις σπουδών αλλά με πιστοποιητικά παροχής υπηρεσιών εξειδικευμένης περίθαλψης και παρεμβάσεων ψυχοκοινωνικής ή θεραπευτικής αποκατάστασης για 9 τουλάχιστον έτη (όπως ορίστηκε με την παρ. 2 του άρθρου 31 του Ν. 4604/2019).

Παρ’ όλα αυτά, έχουν περάσει ήδη 4 χρόνια από τη θεσμοθέτηση αυτής της διάταξης και δεν έχει εκδοθεί ακόμη κοινή υπουργική απόφαση που θα ορίζει τις λεπτομέρειες για αυτά τα πιστοποιητικά.

Για την ιστορία, το 2020 το Υπουργείο Εσωτερικών επιχείρησε να καταργήσει αυτή τη διάταξη, αλλά μετά τις αντιδράσεις από φορείς της κοινωνίας των πολιτών το πήρε πίσω και τελικά ανέστειλε μόνο τη σχετική υπουργική απόφαση που είχε εκδοθεί το 2019, σε συνέχεια του Ν.4604.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;

Ότι από το 2019 έως και σήμερα, η διάταξη αυτή του νόμου παραμένει κενό γράμμα και τα παιδιά με βαριές αναπηρίες βρίσκονται στον αέρα, χωρίς καμία δυνατότητα να λάβουν ελληνική ιθαγένεια.

Για να καλυφθεί με δίκαιο τρόπο το πολύχρονο αυτό κενό θα πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα η διάταξη και μάλιστα αναδρομικά και για παιδιά που έχουν ήδη ενηλικιωθεί.

Θα πρέπει δηλαδή να υπάρξουν οι απαραίτητες μεταβατικές διατάξεις όπως έγινε και με τον Ν. 4332/2015 για τους νέους δεύτερης γενιάς»

Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία πολιτογράφησης, αυτή άλλαξε το 2021

Πλέον πραγματοποιούνται γραπτές εξετάσεις. Προφορικές μπορούν να δώσουν μόνο τα άτομα άνω των 62 ετών και τα άτομα με σωματική αναπηρία άνω του 67%.

Στη νέα διαδικασία εντοπίζονται, σύμφωνα με την κα Χήρα, μια σειρά από ζητήματα:

1. Άτομα που έχουν μόνο ψυχική ή νοητική αναπηρία δεν έχουν δικαίωμα σε προφορικές εξετάσεις και επί της ουσίας αποκλείονται από την εξέταση.
2. Οι εξετάσεις ενώ είναι προφορικές είναι αρκετά δύσκολες, καθώς τα θέματα είναι κοινά με τις γραπτές από την Τράπεζα Θεμάτων. Απλώς εδώ, η ύλη είναι ελαφρώς μειωμένη.
3. Ενώ πρόκειται για προφορικές εξετάσεις –όπως αναφέρεται σε όλες τις δημόσιες ανακοινώσεις του Υπουργείου–, προφανώς έχουν δοθεί εσωτερικές οδηγίες προς τους εξεταστές να υποδεικνύουν στους εξεταζόμενους να διαβάζουν οι ίδιοι τα θέματα και όχι να τους θέτουν απευθείας τις ερωτήσεις. Αυτή η σύσταση, η οποία δεν είναι γνωστή εξαρχής στους υποψηφίους, αποκλείει de facto όποιον δεν γνωρίζει ανάγνωση.
4. Ενώ σε κάθε εξεταστική συστήνονται ειδικά εξεταστικά κέντρα, δεν γνωρίζουμε κατά πόσο τελικά η εκάστοτε εξεταστική επιτροπή απαρτίζεται από εξεταστές με ειδίκευση σε ζητήματα ΑμεΑ (π.χ. εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής) ή αν πραγματοποιείται κάποια σχετική εκπαίδευση πιο πριν, προϋποθέσεις αυτονόητες κατά τη γνώμη μας, για να υπάρχουν οι απαραίτητες εγγυήσεις ίσης μεταχείρισης κατά την εξέταση ΑμεΑ.
5. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον νόμο του 2019 υπήρχε διάταξη που απάλλασσε τα ΑμεΑ με ψυχική αναπηρία άνω του 67%, από τη διαδικασία της εξέτασης, εάν προσκόμιζαν σχετική ιατρική γνωμάτευση για την αδυναμία εξέτασης. Επιπροσθέτως, τα άτομα που τελούσαν σε δικαστική συμπαράσταση μπορούσαν να καταθέτουν αίτηση πολιτογράφησης δια του συμπαραστάτη τους. Αυτές οι διατάξεις δεν πρόλαβαν να εφαρμοστούν ποτέ καθώς καταργήθηκαν το 2020, αποκλείοντας έτσι de facto άτομα με βαριά αναπηρία από τη διαδικασία πολιτογράφησης.