ΓΙΑΤΙ Η ΜΙΣΗ ΕΛΛΑΔΑ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΟ SOLASTALGIA

Ένα διάχυτο αίσθημα θλίψης απλώνεται πάνω από μία χώρα που ακόμα μετρά πληγές από ανεπανόρθωτες φυσικές καταστροφές. Ονομάζεται solastalgia και απαιτεί προσοχή.

Την ώρα που οι Θεσσαλείς πασχίζουν να σταθούν ξανά στα πόδια τους έπειτα από τις καταστροφικές πλημμύρες του Σεπτεμβρίου 2023 και οι κάτοικοι του Έβρου, της Κέρκυρας, της Ρόδου, της ανατολικής Αττικής και πολλών ακόμα περιοχών θρηνούν ακόμα την αδιανόητη περιβαλλοντική καταστροφή έπειτα από τις πυρκαγιές του ίδιου καλοκαιριού, είναι πολλοί αυτοί που μιλούν για τις επιπτώσεις της καταστροφής του περιβάλλοντος στην υγεία μας. Λίγοι, όμως, ασχολούνται με τον ψυχικό αντίκτυπο αυτών των περιβαλλοντικών αλλαγών, ο οποίος μπορεί μελλοντικά να αποδειχθεί εξίσου σοβαρός: Ονομάζεται solastalgia.

Ο όρος επινοήθηκε το 2003 από τον Αυστραλό φιλόσοφο Glenn Albrecht, σε μια προσπάθειά του να περιγράψει πώς ένιωσαν οι κάτοικοι της Νέας Νότιας Ουαλίας για τις τεράστιες εκτάσεις της περιοχής τους που καταστράφηκαν από την εξόρυξη άνθρακα. Σχηματίζεται από την λατινική λέξη sōlācium (=ανακούφιση) και την ελληνική ρίζα -algia (=άλγος) και πρόκειται για μια κατασκευασμένη λέξη, έναν νεολογισμό, που περιγράφει τη θλίψη που νιώθουμε για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντός μας, για την απώλεια της παρηγορητικής μας εστίας (της φύσης ως δεύτερο σπίτι μας). Θυμίζει λίγο τη «νοσταλγία», με τη διαφορά ότι στη «σολασταλγία» συνεχίζεις να ζεις στον τόπο που νοσταλγείς.

Με την πάροδο των ετών ο όρος solastalgia αναγνωρίστηκε ευρύτερα, τόσο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας όσο και από την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος. Tα συμπτώματα της κατάστασης αυτής περιγράφονται αναλυτικά σε ιατρικά sites, ενώ ακόμα και λίστες τραγουδιών έχουν δημιουργηθεί στις μουσικές πλατφόρμες, για να βοηθηθούν τα άτομα που υποφέρουν από αυτήν.

AP Photo Achilleas Chiras

Πώς νιώθει ένα άτομο με solastalgia

Σύμφωνα με τον Albrecht, όταν μια περιοχή έχει βρεθεί στο επίκεντρο μιας σοβαρής φυσικής καταστροφής, δεν είναι μόνο τα σπίτια, οι δουλειές και η καθημερινότητα των ανθρώπων που διαταράσσεται. Οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν ένα τεράστιο αίσθημα απώλειας, όχι μόνο υλικών μα και λιγότερο ορατών αγαθών, και αυτό μπορεί να τους προκαλέσει έντονα συναισθήματα ανασφάλειας, ακόμα και κατάθλιψη.

Σύμφωνα με το VeryWellMind, ένα οικοσύστημα υπό απειλή μπορεί να προκαλέσει χρόνια αγωνία στα άτομα που ζουν σε αυτό. Καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν solastalgia είναι:

• Οι πυρκαγιές
• Οι πλημμύρες
• Η ξηρασία
• Η αποψίλωση
• Η εξόρυξη
• Το νέφος
• Τα ακραία καιρικά φαινόμενα

AP Photo Emilio Morenatti

Τα συμπτώματα της solastalgia

Η κατάσταση αυτή περιλαμβάνει μια σειρά από συμπτώματα που συναντά κανείς σε διάφορες ψυχικές διαταραχές. Επιπλέον, εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο στον καθένα. Σε κάποιους ανθρώπους τα συμπτώματα αυτά είναι επίμονα, εξουθενωτικά και χρόνια, ενώ για άλλους είναι πιο ήπια και έτσι τα διαχειρίζονται πιο αποτελεσματικά. Τυπικά συμπτώματα της solastalgia περιλαμβάνουν:

• Άγχος
• Θυμό
• Κατάθλιψη
• Απόγνωση
• Δυσφορία
• Εξάντληση και προβλήματα ύπνου
• Αναστάτωση
• Αίσθημα ανασφάλειας και ανικανότητας
• Θλίψη
• Ενοχή
• Απελπισία
• Απώλεια όρεξης
• Απώλεια ταυτότητας
• Νευρικότητα
• Αυτοκτονικό ιδεασμό

Πώς γίνεται η διάγνωση

Γιατροί, θεραπευτές και επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να διαγνώσουν την «σολασταλγία», εκτιμώντας τόσο το ιατρικό ιστορικό όσο και την περιβαλλοντική συνθήκη που μπορεί να προκάλεσε αυτή την κατάσταση. Άτομα με προϋπάρχουσες καταστάσεις, είτε ψυχικές (π.χ. κατάθλιψη) είτε σωματικές (π.χ. άσθμα) μπορεί να είναι πιο επιρρεπή.

Φαντάσου έναν άνθρωπο με άσθμα σε μια περιοχή που ενώ άλλοτε ήταν καταπράσινη από δέντρα και φυτά, πλέον είναι κατακαμένη. Αυτός ο άνθρωπος, γνωρίζοντας ότι εκεί είναι το σπίτι του και δεν μπορεί να φύγει, μπορεί να αναπτύξει, πέρα από αισθήματα απελπισίας, ακόμα και δύσπνοια από αυτή την υπαρκτή κατάσταση.

AP Photo Felipe Dana

Ωστόσο, συμπτώματα μπορεί να εμφανίσουν και άνθρωποι που δεν επλήγησαν άμεσα από κάποια φυσική καταστροφή, μα και έμμεσα, γνωρίζοντας ότι έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τις διάφορες εκφάνσεις της κλιματικής αλλαγής.

Εξίσου επιρρεπείς είναι και οι άνθρωποι όταν αναμένουν ένα επικίνδυνο φυσικό φαινόμενο, π.χ. έναν μεγάλο σεισμό.

AP Photo Luca Bruno

Πώς αντιμετωπίζεται η solastalgia

Καθώς πρόκειται για μια κατάσταση που για το ευρύ κοινό στην Ελλάδα είναι σχεδόν άγνωστη, λίγοι είναι οι άνθρωποι που ενώ έχουν συμπτώματα όπως τα παραπάνω θα αναζητήσουν βοήθεια. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν μπορούν να βοηθήσουν. Για παράδειγμα, ένας ψυχαναλυτής που επιστρατεύει τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές ενός ανθρώπου αλληλοσυνδέονται, μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης και του άγχους.

Και ναι, μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις μια τόσο μεγάλη απώλεια, όπως αυτή του φυσικού μας περιβάλλοντος, αλλά το να αποφασίσεις να περάσεις στη «δράση» αποδεδειγμένα βοηθά:

1. Προσπάθησε να βρίσκεσαι στη φύση με κάθε ευκαιρία, για να θυμάσαι ότι δεν έχουν χαθεί τα πάντα.
2. Αν ζεις σε περιοχή που έχει πληγεί άμεσα από κάποια φυσική καταστροφή, αναζήτησε τρόπους με τους οποίους μπορείς να βοηθήσεις τόσο τους συνανθρώπους σου όσο και το ίδιο το περιβάλλον, συμμετέχοντας σε προγράμματα επανόρθωσης ζημιών, αναδάσωσης κ.λ.π.
3. Φύτεψε ένα δέντρο στον κήπο σου (ή και περισσότερα), μερικά λουλούδια στη ζαρντινιέρα σου, γέμισε το σπίτι σου με γλάστρες και φυτά. Αν της δώσουμε την ευκαιρία, η φύση θα βρει τον τρόπο να ανακάμψει.