ΓΙΑΤΙ Η ΑΜΕΡΙΚΗ ΘΕΛΕΙ ΤΟΣΟ ΠΟΛΥ ΤΗ ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑ;

Η ιδέα ότι ένας Πρόεδρος της Αμερικής απλά αποφασίζει να αγοράσει μια χώρα ακούγεται εξωφρενική, ωστόσο αυτή δεν είναι η πρώτη φορά...

Η επανεκλογή Τραμπ στην Αμερική μοιάζει βγαλμένη από μυθιστόρημα του Όργουελ και κάθε μέρα που περνά μια νέα δήλωση του αρχηγού των Ρεπουμπλικάνων, του πρώτου καταδικασμένου Προέδρου στην ιστορία των Η.Π.Α. με τους ανεξήγητα πολλούς θαυμαστές ανά τον κόσμο, με κάνει να απορώ: Αλήθεια, αυτός ο άνθρωπος κυβερνά τον κόσμο; «Πιστεύω θα αποκτήσουμε τη Γροιλανδία» ήταν ένα από τα πολλά που ανακοίνωσε μετά την ορκωμοσία του, για να προσθέσει πως οι 57.000 κάτοικοι του νησιού «θέλουν να είναι μαζί μας».

Συνέχισε διευκρινίζοντας ότι θα ήταν μια «πολύ μη-φιλική πράξη» αν η Δανία, τμήμα της οποίας αποτελεί από το 1721 η Γροιλανδία, δεν επιτρέψει κάτι τέτοιο να συμβεί, επειδή «πρόκειται για την ελευθερία του κόσμου».

Μετά τα πρώτα «whaaat???» θεώρησα χρέος μου να το ψάξω λίγο παραπάνω, γιατί δεν μπορεί, παρά τη γενικότερη παράνοια που πιστεύω πως χαρακτηρίζει αυτόν τον άνθρωπο, κάτι θα έχει η Γροιλανδία για να τη θέλει τόσο πολύ, αγνοώντας επιδεικτικά τις έντονες αντιδράσεις του Δανού πρωθυπουργού και τις –λιγότερο έντονες– αντιδράσεις του Γροιλανδού. Πάμε, λοιπόν, ένα ταξίδι στην ιστορία και τη γεωμορφολογία του αυτοδιοικούμενου παγωμένου νησιού των λιγότερο από 57.000 κατοίκων για να καταλάβουμε.

AP Photo Mark Schiefelbein

Γιατί ο Τραμπ θέλει να αγοράσει τη Γροιλανδία (και όχι μόνο)

Σύμφωνα με την ιστορία της Αρκτικής, αν η Αμερική αγόραζε την Γροιλανδία στο πλαίσιο της επεκτατικής της πολιτικής, αυτό θα σήμαινε πως θα μπορούσε να αντιταχθεί στις φιλοδοξίες Ρωσίας και Κίνας να κυριαρχήσουν σε μία κρίσιμη στρατηγικά περιοχή. Η «όρεξη» της Αμερικής για την περιοχή έχει ανοίξει από το 1867, όταν η Ρωσία της πούλησε την Αλάσκα για 7,2 εκατομμύρια δολάρια. Ήταν τότε που η Αμερική απέκτησε πρόσβαση στον Ειρηνικό και έβαλε φρένο στη βρετανική δραστηριότητα, σε μία στρατηγικά και οικονομικά σημαντική περιοχή.

Επί προεδρίας Johnson, λοιπόν, «έπεσε» για πρώτη φορά η ιδέα να αποκτηθεί η Γροιλανδία (και η Ισλανδία), από τους Δανούς αυτή τη φορά, που είχαν αποδεκατιστεί μετά την ήττα τους κατά τον δεύτερο Δανο-Πρωσσικό πόλεμο, το 1864. Το πλάνο ήταν να αποκτήσει η Αμερική τα νησιά που κατείχε η Δανία στην Καραϊβική μέχρι το 1917, για να τα χρησιμοποιεί ως ναυτικές βάσεις. Παρά τις σχετικές διαπραγματεύσεις, το Κογκρέσο απέρριψε την ιδέα.

AP Photo

Στρατηγική γεωπολιτική θέση και πολύτιμοι ορυκτοί πόροι

Μερικά χρόνια μετά, το 1910, επί προεδρίας William Howard Taft, το ενδιαφέρον ξύπνησε ξανά. Αυτή τη φορά ζητούμενο δεν ήταν μόνο η γεωπολιτική θέση της Γροιλανδίας μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, αλλά και οι πόροι της, με ορυκτά που αποδεικνύονταν πολύτιμα στην αναπτυσσόμενη βιομηχανία στρατιωτικού εξοπλισμού. Οι δύο πλευρές ξεκίνησαν τις σχετικές συζητήσεις για οριστική αγορά του νησιού ή ανταλλαγή του με εδάφη των ΗΠΑ στις Φιλιππίνες, αλλά ο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμος ήταν πλέον πολύ κοντά και η προσοχή όλων στράφηκε εκεί.

Με το τέλος του Πολέμου ενδιαφέρον για την περιοχή απέκτησε και η νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση, η οποία επεδίωξε να κατοχυρώσει την παρουσία της στην Αρκτική αγοράζοντας δικαιώματα εξόρυξης στο αρχιπέλαγος του Σβάλμπαρντ (ανάμεσα στη Νορβηγία και τον Β. Πόλο). Με τα χρόνια οι Σοβιετικοί αγόρασαν από Δανούς και Σουηδούς όλο και περισσότερα εδάφη, παρέχοντας έτσι άνθρακα στις βόρειες κοινότητες της ΕΣΣΔ και αποκτώντας μια τρομερά σημαντική θέση εν όψει του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη συνέχεια, βέβαια, ήθελαν και οι Γερμανοί μερίδιο από τη συγκεκριμένη πίτα.

Μάλιστα, όσο στα υπεδάφη της Γροιλανδίας οι μεταλλωρύχοι ανακάλυπταν όλο και περισσότερο κρυόλιθο, ένα σπάνιο ορυκτό σημαντικό για την παραγωγή στρατιωτικών αεροσκαφών σε ΗΠΑ και Καναδά, το νησί γινόταν όλο και πιο ελκυστικό για τους πάντες. Όταν η Δανία βρέθηκε υπό την κατοχή της Γερμανίας, τα πράγματα για τους Αμερικανούς δυσκόλεψαν. Η Αμερική έπρεπε να δράσει διπλωματικά, οπότε η κυβέρνηση Ρούσβελτ υπέγραψε συμφωνία με τον Δανό Πρέσβη στην Ουάσιγκτον ότι θα υπερασπιζόταν τη Γροιλανδία, χτίζοντας εκεί ένα ευρύ φάσμα στρατιωτικών βάσεων και υποδομών. Ο Πρέσβης, όμως, είχε λειτουργήσει χωρίς την έγκριση της υπό κατοχή δανέζικης κυβέρνησης, που τον ανακάλεσε για την πρωτοβουλία του. Η σημασία της Γροιλανδίας ως βάσης για να μπορέσει η Αμερική να νικήσει τους Γερμανούς είχε γίνει σαφής. Επιπλέον, με το πρωτόκολλο «Article X» που είχε ήδη υπογραφεί, η Αμερική είχε πλέον το δικαίωμα στρατιωτικής παρουσίας στη Γροιλανδία για όσο κρινόταν απαραίτητο.

AP Photo Mstyslav Chernov

Στα χρόνια που ακολούθησαν, Αμερική και Δανία ανανέωναν κάθε τόσο τους «όρκους αγάπης» τους, που επέτρεπαν στις ΗΠΑ να διατηρούν στρατιωτικές επιχειρήσεις, υπηρεσίες πληροφορίων και ακτοφυλακή στη Γροιλανδία. Το 2004, μάλιστα, διασφαλίστηκε ότι οι ΗΠΑ μπορούν να διατηρούν εκεί ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης, να χρησιμοποιούν τον αεροδιάδρομο μήκους δύο μιλίων στο νησί και να αξιοποιούν το βορειότερο –πιο βαθύ στον κόσμο– λιμάνι Pituffick.

Η ιστορία δείχνει, λοιπόν, πως η συγκεκριμένη περιοχή υπήρξε πάντα προς διάθεση για όποιον πάσχιζε να πάρει το πάνω χέρι στην εκάστοτε στρατιωτική διένεξη. Όταν οι εσωτερικές πολιτικές των ιδιοκτητών του νησιού ευθυγραμμίζονταν με αυτές του κάθε φιλόδοξου αγοραστή, η πώληση τμημάτων του ήταν εύκολη. Σε αντίθετη περίπτωση, απλά η ανώτερη στρατιωτική δύναμη εισέβαλλε και καταλάμβανε εδάφη, όπως έκαναν οι Γερμανοί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

AP Photo Chris Szagola

Τι γίνεται με τη Γροιλανδία σήμερα;

Ο Τραμπ φαίνεται αποφασισμένος να την αποκτήσει και ο στόχος του αυτός μοιάζει να στηρίζεται εγχώρια, χάρη στην κυριαρχία του στο κόμμα των Ρεπουμπλικάνων και τις ανησυχίες για την παγκόσμια ασφάλεια που του θέτουν η Μόσχα και το Πεκίνο.

Και πώς να μη θέλει; Στα κοιτάσματα της Γροιλανδίας σήμερα περιλαμβάνονται σπάνια και πολύτιμα μέταλλα, όπως το νεοδύμιο, το δυσπρόσιο και το σκάνδιο, τρομερά απαραίτητα όλα για την κατασκευή εξαρτημάτων σε υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων και ανεμογεννήτριες, καθώς και για την τεχνολογία που σχετίζεται με τον αμυντικό τομέα.

ΣΤΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΡΟΙΛΑΝΔΙΑΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΟΡΥΚΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑ.

Ανάμεσα στα κοιτάσματα βρίσκεται και το Kvanefjeld, το οποίο περιέχει σημαντικά αποθέματα ουρανίου απαραίτητα για πυρηνικές εφαρμογές. Γι’ αυτό και ο Τραμπ επιμένει ότι η Γροιλανδία είναι απαραίτητη στις ΗΠΑ για σκοπούς «εθνικής ασφάλειας».

Μέχρι στιγμής, την πρωτοκαθεδρία σε όλη αυτή την παραγωγή έχει η Κίνα, η οποία επεξεργάζεται περίπου το 90% των εξορυσσόμενων σπάνιων γαιών. Μάλιστα, σύμφωνα με το WorldEnergyNews.gr: «Το Πεκίνο όχι μόνο κήρυξε τα στοιχεία σπάνιων γαιών ιδιοκτησία του κράτους, αλλά τον Οκτώβριο του 2024 απαγόρευσε την εξαγωγή τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται για την εξόρυξή τους».

Θα πετύχει τον σκοπό του ο Τραμπ; Θα είναι αυτή η «τρίτη και φαρμακερή» που ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός θα πάρει αυτό που θέλει; Γεγονός είναι ότι σε αντίθεση με το παρελθόν, αυτή τη φορά ούτε οι Δανοί ούτε οι Γροιλανδοί (που έχουν συνάψει συμβόλαια με την Κίνα) δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να τον εξυπηρετήσουν. Συνεπώς, η «λύση» θα πρέπει να δοθεί μέσω της διπλωματικής οδού. Ωστόσο, έτσι όπως εξελίσσονται τα power politics ανά τον κόσμο, τίποτα πλέον δεν αποκλείεται.

Πληροφορίες για το άρθρο προήλθαν από άρθρο του ιστορικού James Patton Rogers στο TIME και από το WorldEnergyNews.gr.