ΕΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΕΞΗΓΕΙ ΓΙΑΤΙ ΧΤΥΠΑΜΕ ΠΑΛΑΜΑΚΙΑ

Γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να χτυπάνε παλαμάκια; Τι θέλησαν να εκφράσουν με αυτό; Ένας επιστήμονας απαντά με βάση τις έρευνες αλλά και την ιστορία.

Τώρα το καλοκαίρι το ακούμε στις συναυλίες. Στις παραστάσεις στα ανοιχτά θέατρα αλλά και στην Επίδαυρο. Ανεξάρτητα από την εποχή, χειμώνα και καλοκαίρι, το χειροκρότημα είναι παρόν στις ζωές μας. Γιατί όμως οι άνθρωποι άρχισαν να χτυπούν τις παλάμες τους για να δείξουν την εκτίμησή τους; Είναι κάτι που κάνουν και τα ζώα; Από πού προέρχεται ιστορικά; Γιατί χτυπάμε παλαμάκια στα θεάματα;

Γιατί χτυπάμε τα χέρια μας μεταξύ τους και όχι τα χέρια μας στα πόδια μας; Γιατί δε χτυπάμε τα δάχτυλα μας; Ή δε σφυρίζουμε; Τελικά τι έχει να πει η επιστήμη και η ιστορία για όλα αυτά;

Όπως αναφέρει ο ψυχολόγος Alan Crawley σε σχετική έρευνα που έκανε το 2023 για το θέμα, πρώτοι άρχισαν να χτυπούν παλαμάκια οι Homo sapiens. Οι πρόγονοί μας μπορεί να μην είχαν θεάματα, αλλά επειδή δεν είχαν προφορικό λόγο σύντομα ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον θόρυβο από το χτύπημα των χεριών τους για να προειδοποιήσουν για την παρουσία άγριων ζώων ή για να εκφοβίσουν τους αντιπάλους τους.

Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένα πρωτεύοντα θηλαστικά όπως οι χιμπαντζήδες χρησιμοποιούν τα παλαμάκια για να κατευθύνουν την προσοχή των άλλων μελών της ομάδας τους ή για να επικοινωνούν όταν βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση ο ένας από τον άλλο. Όσο για το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, οι άγριες γκρίζες φώκιες χτυπούν παλαμάκια ενώ βρίσκονται κάτω από το νερό, για να επιδείξουν δύναμη και κυριαρχία στους συντρόφους τους.

Το χειροκρότημα στα θεάματα

Δεν είναι σαφές το πότε για πρώτη φορά οι άνθρωποι άρχισαν να χτυπούν παλαμάκια για να δείξουν την επιδοκιμασία τους για μια παράσταση. Το χειροκρότημα σαν έκφραση επιβράβευσης στο θέατρο αλλά και στην εκφώνηση λόγων βρέθηκε στο απόγειο του στην Αρχαία Ρώμη. Για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες το χειροκρότημα ήταν ό,τι είναι οι δημοσκοπήσεις και τα likes στα social media σήμερα: Μια μετρήσιμη ένδειξη της δημοτικότητας τους. Κάποιοι όπως ο Νέρωνας πλήρωναν για να τους χειροκροτούν αλλά και o Jean Daurat, Γάλλος ποιητής του 16ου αιώνα προσέφερε δωρεάν εισιτήρια στο κοινό με αντάλλαγμα ένα δυνατό χειροκρότημα.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Χειροκρότημα χάριν ευκολίας;

Αν και μελέτες δείχνουν ότι μέχρι τα τέλη του πρώτου έτους της ζωής τους τα μωρά δεν είναι αρκετά συντονισμένα για να μπορούν να χτυπάνε παλαμάκια, τα παιδιά μπορούν εύκολα να το κάνουν. Αυτό μπορεί να εξηγεί την επικράτησή του χειροκροτήματος σε διάφορους πολιτισμούς, γιατί με μια πολύ απλή κίνηση και μικρή προσπάθεια μπορεί κάποιος να προκαλέσει δυνατό θόρυβο.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Crawley, «το χειροκρότημα είναι το μη φωνητικό σήμα με την υψηλότερη ακουστική ένταση. Θα μπορούσατε να χτυπήσετε το χέρι σας σε κάποιο άλλο σημείο του σώματός σας, όπως στον μηρό σας, αλλά η αναλογία θορύβου προς προσπάθεια θα είναι μικρότερη. Επιπλέον, το χειροκρότημα είναι πιο αποδεκτό κοινωνικά από το να ουρλιάζεις, να κορνάρεις ή να φωνάζεις, αλλά και πιο ευέλικτο. Μπορεί να κυμαίνεται μέχρι το ενθουσιώδες μπράβο στην όπερα, μπορεί να είναι ευγενικό και ελαφρύ ή ενθουσιώδες και παρατεταμένο.

Υπάρχουν στιγμές και περιβάλλοντα στα οποία το χειροκρότημα απαγορεύεται, όπως για παράδειγμα στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων, αλλά και στις παύσεις ενός κομματιού κλασικής μουσικής. Ακόμα, στιγμές που το χειροκρότημα γίνεται δήλωση όπως έγινε στην περίπτωση του συλλογικού οργανωμένου χειροκροτήματος σε συγκεκριμένες ώρες της μέρας την περίοδο της πανδημίας για να επιβραβεύσει κυρίως τους γιατρούς και τους νοσηλευτές, αλλά και όσους εργάζονταν στις δύσκολες συνθήκες.

Οι άνθρωποι συνεχίζουν να χτυπάνε παλαμάκια ανά τους αιώνες ανανεώνοντας και εμπλουτίζοντας την σημασία του χειροκροτήματος, που συνεχίζει να προκαλεί την περιέργεια και να τραβά την προσοχή.