ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΝΑ ΖΗΤΑΝΕ ΣΥΓΓΝΩΜΗ;

Αν και οι σύγχρονες παιδαγωγικές απόψεις θα απαντούσαν με ευκολία «ναι, είναι λάθος», μια προσεκτικότερη ματιά στα ίδια τα παιδιά μας, μας κάνει να επανεξατάσουμε το θέμα. Η παιδική συγγνώμη είναι αμφιλεγόμενη και υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι' αυτό.

Οι απόψεις για το θέμα της παιδικής συγγνώμης διίστανται. Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετοί υποστηρικτές της εξ απαλών ονύχων εκμάθησης καλών τρόπων, αρκετοί «διαβασμένοι», σύγχρονοι γονείς είναι αντίθετοι.

Για εκείνους, το χαρακτηριστικό γνώρισμα της σωστής διαπαιδαγώγησης είναι ο σεβασμός που δείχνουν για τα συναισθήματα των παιδιών τους.

Γιατί δεν πρέπει να μάθουμε τα παιδιά να ζητάνε συγγνώμη;

Σύμφωνα με τα επιχειρήματά τους, ο εξαναγκασμός ενός παιδιού να πει συγγνώμη, είναι άχρηστος, επειδή θα παράξει μια κενή συγγνώμη. Είναι επίσης περιττός, καθώς υπάρχουν άλλοι, καλύτεροι τρόποι για να διδάξουμε στα παιδιά να επανορθώσουν ουσιαστικά, με τις πράξεις τους δηλαδή.

Και, τέλος, είναι επιβλαβής, επειδή θα εκπαιδεύσει τα παιδιά να λένε ψέματα ή να ζητούν συγγνώμη μόνο ως τυπική διαδικασία για να ξεφύγουν από την τιμωρία. Έτσι, στην πραγματικότητα θα γίνουν λιγότερο ευγενικοί ενήλικες, θα αποξενωθούν από τα συναισθήματά τους και -το χειρότερο- θα νιώθουν τόσο ντροπιασμένοι, ώστε δεν θα καταφέρουν ποτέ να ζητήσουν μια ειλικρινή συγγνώμη.

Όλα αυτά δεν είναι λάθος. Βασίζονται στην επιστημονική αλήθεια ότι τα παιδιά, τα πρώτα χρόνια της ζωής τους δεν έχουν καλλιεργημένη την ενσυναίσθηση.

iStock

Τι ρόλο παίζει η ενσυναίσθηση;

Μια άλλη λοιπόν υπο-ομάδα γονέων υποστηρίζει ότι αν προσπαθήσουμε να καλλιεργήσουμε από νωρίς την ενσυναίσθηση στα παιδιά, με τους τρόπους που η δική τους διανοητική και συναισθηματική ανάπτυξη επιτρέπει, θα μπορέσουμε να τα διδάξουμε μια ουσιαστική και αποτελεσματική συγγνώμη.

Ούτε αυτό είναι λάθος, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ πιο λεπτή και τα παιδιά δεν είναι όλα ίδια. «Τα συναισθήματα των παιδιών είναι ολισθηρά και απρόβλεπτα. Όταν προσπαθούμε να τα ελέγξουμε, συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πολύ λιγότερη επιρροή από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε», γράφει η συγγραφέας και ομιλήτρια, Stephanie Murray, στο The Atlantic.

Τι εμποδίζει τα παιδιά να ζητήσουν συγγνώμη;

Και έχει δίκιο. Τα δικά της παιδιά, όπως έχει διαπιστώσει, δυσκολεύονται να ζητούν συχνά συγγνώμη, όχι λόγω της απουσίας τύψεων, αλλά λόγω της παρουσίας άλλων έντονων συναισθημάτων. Μερικές φορές, η ίδια η ενοχή φαίνεται να είναι το εμπόδιο. Τα παιδιά αισθάνονται άσχημα γι' αυτό που έχουν κάνει και θέλουν να εξαφανιστούν στην αγκαλιά των γονιών τους, αντί να τραβήξουν την προσοχή των άλλων στο σφάλμα.

Πότε και πώς έχει νόημα να διδάξουμε τη συγγνώμη;

Θέλει λοιπόν μεγάλη προσοχή αλλά και παρατήρηση των παιδικών συμπεριφορών από κάθε γονέα ξεχωριστά. Η Murray υποστηρίζει ότι ένας έξυπνος και αποτελεσματικός τρόπος είναι να δείξουμε στα παιδιά ότι η συγγνώμη μπορεί να ανακουφίσει καταρχάς τα ίδια, καθώς θα τα κάνει πιο αγαπητά σε εκείνους που έχουν «βλάψει».

«Στα παιδιά από 4 ετών και πάνω, που αρχίζουν σταδιακά να κατανοούν τη θέση του άλλου, μπορούμε να εξηγήσουμε ότι η συγγνώμη βοηθάει πολύ τις σχέσεις μας. Όταν λέμε συγγνώμη, εφόσον έχουμε κάνει κάτι λάθος, ο άλλος νιώθει καλύτερα. Αλλά κι εμείς νιώθουμε καλύτερα, όταν μας ζητούν συγγνώμη», αναφέρει η παιδοψυχολόγος Έλλη Γιαννοπούλου.

Χρήσιμα tips από μια παιδοψυχολόγο

Σύμφωνα με την ίδια, μερικοί τρόποι για να διδάξουμε τη συγγνώμη με τον τρόπο που θα ταιριάξει στο δικό μας παιδί, είναι:

• Να ακούνε εμάς να λέμε «συγγνώμη» και να τους ζητάμε συγγνώμη εξηγώντας τον λόγο από τη βρεφική ακόμη ηλικία. Για παράδειγμα, το μωρό ή το νήπιο μπορεί να δείξει δυσφορία καθώς του φοράμε την μπλούζα. Εμείς τότε μπορούμε να πούμε «συγγνώμη αν σε πόνεσα τώρα που σου βάζω την μπλούζα».
• Να μην εκβιάζουμε τη συγγνώμη επιτακτικά, μαλώνοντάς τα και σίγουρα όχι μπροστά σε τρίτους.
• Να πληροφορούμε τα παιδιά πως, όταν κάνουμε κάτι που δεν επιτρέπεται ή που είναι ενοχλητικό, κάποιες φορές δεν φτάνει μόνο να ζητάμε συγγνώμη, αλλά πρέπει να εξηγούμε και τον λόγο. Για παράδειγμα, «συγγνώμη που πήρα το παιχνίδι σου χωρίς να σε ρωτήσω».
• Για να κατανοήσουμε τις αληθινές ανάγκες κοινωνικοποίησης του παιδιού μας πρέπει να «ακούσουμε» το παιδί και να κατανοήσουμε όσα μας δείχνει με τη συμπεριφορά του. Αν παρατηρήσουμε ότι το παιδί λέει πολύ συχνά «εγώ φταίω», ή ότι μιλάει αρνητικά για τον εαυτό του, «είμαι κακό παιδί, είμαι άχρηστος» κ.λπ., πρέπει να επανεξετάσουμε τη δική μας συμπεριφορά.