ΕΙΔΑΜΕ ΤΙΣ ΥΠΕΡΟΧΕΣ ΑΡΚΟΥΔΕΣ ΠΟΥ ΦΡΟΝΤΙΖΕΙ Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ ΣΤΟ ΝΥΜΦΑΙΟ
Η επίσκεψη στο Κέντρο Προστασίας Αρκούδας που έχει δημιουργήσει στο Νυμφαίο η οργάνωση Αρκτούρος είναι μια εμπειρία που αξίζει να ζήσουν μικροί και μεγάλοι!
Ταξιδεύοντας στην Δυτική Μακεδονία, ένα από τα πρώτα πράγματα που μου έκανε εντύπωση ήταν οι πινακίδες στον δρόμο που προειδοποιούν τους οδηγούς να ελαττώσουν ταχύτητα λόγω των διελεύσεων αρκούδων. Στο πρώτο μου ταξίδι με προορισμό τη Φλώρινα, οι πινακίδες που γράφουν «Ζούμε μαζί» με έκαναν αρχικά να γουρλώσω τα μάτια με δέος και να μειώσω αυτομάτως ταχύτητα, ενώ μετά συνειδητοποίησα πόσο ερμητικά κλεισμένη είμαι στην αστική φούσκα μου ως παιδί της μεγαλούπολης. Όπως λέει φίλος και συμφοιτητής από τα Γιαννιτσά, «Φαντάσου να μην έχεις δει ποτέ σου πρόβατο, φαντάσου ότι είσαι από την Αθήνα»!
Ζώντας στην Αθήνα, το πιο άγριο ζώο που έχω συναντήσει από κοντά παίζει να είναι μια τεραστίων διαστάσεων χελώνα στον κήπο μου. Οπότε, καταλαβαίνετε ότι το ενδεχόμενο να βρεθώ ανά πάσα στιγμή τετ α τετ με μια άγρια αρκούδα ήταν για μένα το ίδιο πιθανό με το να με επισκεφθούν εξωγήινοι. Και εξίσου συναρπαστικό.
Τα καλά νέα –αν και μια κρυφή ελπίδα την είχα– ήταν ότι δεν βρέθηκα αντιμέτωπη με την άγρια ζωή της Δυτικής Μακεδονίας, τουλάχιστον όχι στην ελεύθερη βερσιόν της, ούτε σε εκείνο το ταξίδι ούτε σε κάποιο από τα επόμενα.
Οι πινακίδες αυτές τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία των νομών Καστοριάς, Φλώρινας, Κοζάνης και Γρεβενών με πρωτοβουλία και συγχρηματοδότηση του Αρκτούρου και της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
Ο Αρκτούρος, η γνωστή μη κυβερνητική και μη κερδοσκοπική περιβαλλοντική οργάνωση, ιδρύθηκε το 1992 με στόχο την προστασία της άγριας πανίδας και του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τα καταφύγιά του –λύκου και λύγκα στις Αγραπιδιές και αρκούδας στο Νυμφαίο– είναι από τα απόλυτα must see στην περιοχή και το πρώτο μου τσεκ στη μακριά λίστα με τα μέρη που πρέπει να επισκεφθώ στην Δυτική Μακεδονία.
Να πω εδώ ότι ξεκινώντας για την επίσκεψη μου στο καταφύγιο της αρκούδας, τα συναισθήματά μου ήταν ανάμεικτα. Το οξύμωρο της κατάστασης περιπλανιόταν στο μυαλό μου: Πώς προστατεύουμε τα άγρια ζώα ενώ ταυτόχρονα τα κρατάμε αιχμάλωτα, χρησιμοποιώντας τα ως εκθέματα για τα μάτια των τουριστών; Ποια η διαφορά με τους ζωολογικούς κήπους και τα τσίρκα που ο Αρκτούρος μάχεται τόσο εντατικά να εξαλείψει; Μεγάλη, όπως αποδείχτηκε.
Άφιξη στο Νυμφαίο
Με αυτές τις σκέψεις να στροβιλίζονται στο κεφάλι μου και μια κάποια επιφυλακτικότητα έφτασα στο Νυμφαίο. Προς στιγμήν σάστισα. Το χωριό, στα 1.350 μέτρα υψόμετρο, όσο κλισέ κι αν ακούγεται, είναι σαν βγαλμένο από παραμύθι. Χτισμένο μέσα σε ένα δάσος οξιάς, το χωριό των 132 μόνιμων κατοίκων είναι πραγματικά αποκάλυψη, με τα πετρόκτιστα αρχοντικά με στέγες από γαλβανισμένη λαμαρίνα (σχεδιασμένες έτσι, ώστε να μην κρατούν το χιόνι) και τα λιθόστρωτα μονοπάτια.
Η διέλευση αυτοκινήτων μέσα από το χωριό –ευτυχώς– δεν επιτρέπεται, οπότε άφησα το δικό μου στο πάρκινγκ έξω από τον οικισμό και ξεκίνησα με τα πόδια τη διαδρομή προς τον Αρκτούρο. Το κέντρο προστασίας αρκούδας βρίσκεται σε απόσταση περίπου ενάμισι χιλιομέτρου από τον χώρο στάθμευσης. Μια απολαυστική διαδρομή, που σε πηγαίνει μέσα από το χωριό δίνοντας σου την ευκαιρία να θαυμάζεις τα καλοδιατηρημένα πέτρινα κτίσματα και τα πλακόστρωτα καλντερίμια. Μέσα στο χωριό βρίσκεται και το κέντρο ενημέρωσης για την καφέ αρκούδα, στο ιστορικό κτίριο της Νικείου Σχολής.
Στο Κέντρο Προστασίας Αρκούδας του Αρκτούρου
Στην άλλη άκρη του χωριού ξεκινά το ακόμα πιο εντυπωσιακό μονοπάτι προς τον Αρκτούρο. Το μονοπάτι για το κέντρο προστασίας της αρκούδας περνάει μέσα από το δάσος οξιάς, ένα φυσικό τοπίο μοναδικού κάλλους στις κορυφογραμμές του όρους Βίτσι, που είναι από μόνο του λόγος για να επισκεφθείς το καταφύγιο.
Το Κέντρο προστασίας Αρκούδας μαζεύει πλήθος επισκεπτών καθημερινά. Σε μια ειδικά περιφραγμένη έκταση 50 στρεμμάτων, ο Αρκτούρος φιλοξενεί 20 αρκούδες που έχουν διασωθεί από καταστάσεις αιχμαλωσίας ή κακοποίησης, ή που έχουν βρεθεί τραυματισμένες.
Πριν από την ξενάγηση στον χώρο όπου ζουν οι αρκούδες, η ομάδα του Αρκτούρου μάς έκανε μια σύντομη αλλά περιεκτική ενημέρωση γύρω από τις δράσεις του για την προστασία της Καφέ Αρκούδας. Από την πρώτη στιγμή έγινε απόλυτα ξεκάθαρο ότι στο κέντρο προστασίας αρκούδας –όπως και στο κέντρο προστασίας λύκου-λύγκα– δεν φιλοξενούνται ζώα που ζούσαν ελεύθερα, παρά μόνο ζώα που έχουν διασωθεί. Επειδή αυτά τα ζώα είχαν γεννηθεί και ζούσαν σε συνθήκες αιχμαλωσίας, έχοντας αλληλεπίδραση με τον άνθρωπο, είναι αδύνατον να επανενταχθούν στο φυσικό τους περιβάλλον.
Δυστυχώς, τα ζώα αυτά δεν έχουν εκπαιδευτεί για να αναζητούν και να κυνηγούν την τροφή τους, συνεπώς δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν εκτός καταφυγίου. Έτσι, στο κέντρο προστασίας, εκτός από το οριοθετημένο φυσικό τους περιβάλλον, οι αρκούδες έχουν την κατάλληλη διατροφή, την κτηνιατρική περίθαλψη και τις συνθήκες διαβίωσης που εξασφαλίζουν την ευζωία τους.
Παράλληλα, τα ζώα είναι στειρωμένα, ώστε να μην συνεχίζεται η κατάσταση αιχμαλωσίας σε επόμενες γενιές. Μια αρκούδα που δεν έχει διδαχθεί η ίδια τους βασικούς μηχανισμούς επιβίωσης, αν γινόταν μητέρα δεν θα μπορούσε με τη σειρά της να εκπαιδεύσει το μικρό της.
Η οργάνωση έχει συμβάλει αποφασιστικά στην κατάργηση του φαινομένου της αρκούδας-χορεύτριας στην Ελλάδα (τη βάρβαρη αυτή συνήθεια που με βασανισμό του ζώου ο αρκουδιάρης το «εκπαίδευε» να χορεύει υπό τους ήχους του ντεφιού), στην απαγόρευση λειτουργίας τσίρκων με ζώα και στην καταπολέμηση της αιχμαλωσίας άγριων ζώων. Παράλληλα, ο Αρκτούρος περιθάλπει ζώα που έχουν βρεθεί τραυματισμένα στον ειδικό χώρο επανένταξης, ένα περιφραγμένο φυσικό δάσος έκτασης 10 στρεμμάτων, όπου η επιστημονική ομάδα αναλαμβάνει την κτηνιατρική φροντίδα, περίθαλψη και τελικά την επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον όταν αυτό είναι εφικτό.
Οι αρκούδες στο φυσικό τους περιβάλλον ζουν περίπου 15-25 χρόνια, ενώ οι φιλοξενούμενες του Αρκτούρου μπορεί να φτάσουν και τα 35-40 χρόνια λόγω της ανθρώπινης φροντίδας, της άμεσης πρόσβασης σε τροφή και της παροχής ιατρικής περίθαλψης. Στο ερώτημα που τριγύριζε στο μυαλό όλων, τι κάνουμε αν συναντήσουμε αρκούδα κατά τη διάρκεια μια πεζοπορίας μας στο βουνό, οι υπεύθυνοι μας συμβούλεψαν όταν βρισκόμαστε σε περιοχή με αρκούδες να μιλάμε δυνατά ή να ακούμε δυνατά μουσική, ώστε να μας αντιληφθούν και να απομακρυνθούν.
Όπως μας εξήγησαν, εκείνες φοβούνται περισσότερο από εμάς και επιτίθενται μόνο αν αισθανθούν ότι απειλούνται. Αν πάλι βρεθούμε ξαφνικά τετ α τετ με μια γλυκιά αρκουδίτσα, θα πρέπει να απομακρυνθούμε με ηρεμία και αργό βήμα χωρίς πανικό. Yeah, right…
Το καλό με τις αρκούδες είναι ότι –όταν δεν βρίσκονται σε χειμερία νάρκη, οπότε το κέντρο δεν είναι επισκέψιμο – σίγουρα θα εμφανιστούν. Στις δύο μου επισκέψεις στον Αρκτούρο είδα τουλάχιστον 6-7 αρκούδες οι οποίες απολαμβάναν το παιχνίδι μεταξύ τους, έτρεχαν πάνω κάτω στο βουνό, αράζαν κάτω από τα δέντρα, έμπαιναν σε λιμνούλες με νερό ή απλά κινούνταν πέρα δώθε υπό το γεμάτο δέος βλέμμα των επισκεπτών. Δυστυχώς, όπως μας ενημέρωσαν οι υπεύθυνοι του Αρκτούρου, κάποιες από τις αρκούδες κάνουν ένα εμμονικό πέρα δώθε σε μια απόσταση δύο-τριών μέτρων, κατάλοιπο από την εποχή που ζούσαν αιχμάλωτες σε πολύ περιορισμένα κλουβιά.
Η όλη εμπειρία είναι σίγουρα κάτι που πρέπει να ζήσουν μικροί και μεγάλοι. Οι αρχικοί μου προβληματισμοί σε σχέση με το κατά πόσο «ηθικό» και σύμφωνο με τη φιλοσοφία του Αρκτούρου είναι το να γίνονται τα ζώα εκθέματα σίγουρα δεν διαγράφηκαν από το μυαλό μου, σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και να ενισχύθηκαν. Για παράδειγμα, βρέθηκα στο καταφύγιο της αρκούδας το τριήμερο της Πρωτομαγιάς, που ο αριθμός των επισκεπτών να είναι αρκετά μεγάλος και ήταν αναπόφευκτη η έντονη οχλαγωγία ακριβώς έξω από την περιφραγμένη έκταση όπου βρίσκονται τα ζώα.
Παρόλο που οι ταμπέλες του Αρκτούρου και οι ίδιοι οι υπεύθυνοι συνιστούσαν ησυχία, καθώς ο θόρυβος προφανώς ενοχλεί τα ζώα, δυστυχώς είναι δύσκολο να αποβάλλουμε κάποια από τα χούγια μας ως λαός. Ίσως μία πιο ελεγχόμενη διέλευση επισκεπτών, με προκρατήσεις συγκεκριμένων θέσεων, να περιόριζε κάπως το πρόβλημα.
Ωστόσο, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει το τεράστιο έργο που έχει προσφέρει ο Αρκτούρος για τη διάσωση της άγριας ζωής και φυσικά αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την υποστήριξη και την αγάπη των πολιτών. Με τα προγράμματα υιοθεσίας ζώων, με δωρεές και με τα έσοδα από τα εισιτήρια και την πώληση αναμνηστικών ειδών από το eshop ή τα καταστήματα στα κέντρα.
Ίσως η λύση για ακόμα μία φορά να είναι η εκπαίδευση, κάτι στο οποίο ο Αρκτούρος σίγουρα επενδύει πολύ. Να μάθουμε να «Ζούμε μαζί», να σεβόμαστε τα όρια της άγριας ζωής, να συνυπάρχουμε ειρηνικά, να συνειδητοποιήσουμε ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι απαραίτητα και για τη δική μας ευημερία.
Με την ευχή αλλάζοντας ο άνθρωπος στάση ζωής ο Αρκτούρος να πάψει να υφίστανται ως οργανισμός, γιατί δεν θα υπάρχει πλέον ανάγκη.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
