ΔΙΝΕΙΣ ΣΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΟΥ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ;

Πώς το παιχνίδι ρόλων μπορεί να βοηθήσει το παιδί σου να διαχειριστεί τις δυσκολίες που θα προκύψουν στην πραγματικότητα; Μάθε γιατί η φαντασία είναι σημαντική για την ανάπτυξη της κοινωνικής νόησης στην παιδική ηλικία, και πώς να την καλλιεργήσεις.

Πόσο συχνά παίζει το παιδί σου παιχνίδια μίμησης και ρόλων; Χτίζει ιστορίες και χαρακτήρες μέσα από παραμύθια και αφηγήσεις; Σου εκφράζει τις χιλιάδες απορίες που του προξενούν τα ερεθίσματα από τον έξω κόσμο; Του διαβάζεις μαγικά παραμύθια αφήνοντάς το να αναζητήσει μόνο του πιθανές λύσεις στα προβλήματα του;

Η έρευνα σχετικά με την παιδική ηλικία ανέκαθεν έδινε έμφαση στο παιχνίδι προσποίησης ως κρίσιμο μέρος της μάθησης και της ανάπτυξης, έναν τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μπορούν να αγγίξουν άμεσα τις ιδέες και να τις κατανοήσουν. Μέσα από παιχνίδια φαντασίας αλλά και διαδικασίες με τις οποίες καλλιεργείται η δημιουργική σκέψη, το παιδί εκτιμά την πολυπλοκότητα και κατ’ επέκταση την ποικιλομορφία, μαθαίνοντας να γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ πραγματικών κόσμων και εκείνων που είναι εντελώς καινούργιοι.

Τι είναι η φαντασία και ποιος ο ρόλος της;

Η φαντασία είναι μια γνωστική διαδικασία που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία νέων ιδεών από τις παλιές, η ικανότητα δηλαδή ανασυνδυασμού της υπάρχουσας γνώσης σε αναπαραστάσεις εναλλακτικών της πραγματικότητας. Σχετικές έρευνες αναφέρουν διάφορες λειτουργίες της φαντασίας, μεταξύ άλλων την ικανότητα να δημιουργούμε εικόνες ή άλλες αντιληπτικές πληροφορίες χωρίς να βλέπουμε ή να βιώνουμε το ίδιο το πράγμα (π.χ. όταν μπορούμε να φανταστούμε έναν χαρακτήρα βιβλίου), ή την ικανότητα να σχηματίζουμε πεποιθήσεις χωρίς άμεσες αισθητηριακές αποδείξεις (π.χ. όταν έχουμε θρησκευτικές και πνευματικές πεποιθήσεις). Μια άλλη είναι η ικανότητα να δημιουργούμε έργα τέχνης που εκφράζουν κάτι βαθύτερο σχετικά με την πραγματικότητα.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η πλούσια φαντασία των παιδιών βασίζεται τελικά στην ίδια την πραγματικότητα και η προτροπή να φανταστούν δεν αλλάζει την κρίση τους για αυτή. Τα αποτελέσματα και οι δυνατότητες που φαντάζονται σπάνια αποκλίνουν από τις καθημερινές κανονικότητες που έχουν παρατηρήσει και θυμούνται. Η φαντασία τους που είναι βασισμένη στην πραγματικότητα είναι εμφανής σε ποικίλα πλαίσια: οραματισμός του μέλλοντος, παιχνίδια προσποίησης, κρίσεις για το τι είναι δυνατό, διδακτικός ρόλος των πειραμάτων σκέψης, κατασκευή εργαλείων, παραστατική ζωγραφική. Η καλλιέργεια της φαντασίας των παιδιών στοχεύει στο να αφήσουν μελλοντικά την τιάρα της βασίλισσας και την κάπα του σούπερ-ήρωα, και να στραφούν σε πιο ρεαλιστικές επιδιώξεις.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Πώς η φαντασία θα ωφελήσει το παιδί σου να ανταποκρίνεται στα προβλήματα της καθημερινότητας;

Συνολικά, τα στοιχεία των ερευνών δείχνουν ότι η φαντασία των παιδιών τα βοηθά να προβλέπουν την πραγματικότητα και τις κοντινές εναλλακτικές της. Η φαντασία των πολλών πιθανοτήτων για το γιατί ή το πώς οι ενέργειες κάποιου μπορεί να είναι διαφορετικές μπορεί να οδηγήσει σε νέες γνώσεις σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά, μετριάζοντας ενδεχομένως την προκατάληψη. Το παιδί εξελίσσει με αυτό τον τρόπο την εμπειρία του αυτοελέγχου, το να μην κάνει πράγματα που θέλει να κάνεις. Είναι κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, όπως δείχνουν οι έρευνες, καθώς μπορεί να αλλάξει το μυαλό των παιδιών σχετικά με τον εσωτερικό κόσμο των αντικρουόμενων κινήτρων.

Η δύναμη της φαντασίας, λοιπόν, μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο για δημιουργικούς λόγους, όσο και για καθημερινές σκέψεις που αφορούν εναλλακτικές λύσεις στην τρέχουσα πραγματικότητα. Όταν τα παιδιά ενθαρρύνονται να εξετάζουν εναλλακτικές δυνατότητες πέρα από τις διαθέσιμες, μπορεί να γίνουν δεκτικά στη μάθηση νέων πραγμάτων. Ταυτόχρονα, μπορούν να μάθουν να επιλύουν προβλήματα στη στιγμή και να συμμετέχουν επίσης στον ευρύτερο σκοπό του πολιτισμού: να ονειρεύονται και να δημιουργούν καλύτερους κόσμους, και να εξελίσσονται.

Τρόποι για να καλλιεργήσεις τη δημιουργικότητα του παιδιού σου

1. Ανοιχτού τύπου ερωτήσεις

Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες, καλό είναι να τα ενθαρρύνετε να σκεφτούν ανοιχτά. Να ρωτήσετε τη γνώμη τους για το ποιες πιστεύουν ότι μπορεί να είναι οι πιθανές λύσεις, ποιος μπορεί να βοηθήσει ή πώς αισθάνονται γι’ αυτό. Αν δεν τους δώσετε κατευθείαν την απάντηση αλλά τα καθοδηγήσετε να διαχειριστούν μόνα τους τα προβλήματα, τους δίνετε τη δυνατότητα να αποφασίσουν εκείνα ποια μπορεί να είναι η λύση. Έτσι, οξύνετε την κριτική τους σκέψη και συμβάλλετε στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους. Παράλληλα, προσπαθήστε να τα ενθαρρύνετε να σας πουν ιστορίες και ρωτήστε τα πώς η φαντασία τους επηρεάζει όσα γνωρίζουν.

2. Μοιραστείτε τα όνειρα σας μαζί τους

Αντίστοιχα, φροντίστε να αποτελείτε πρότυπο για τα παιδιά σας, για να μάθουν από εσάς. Δείξτε τους πώς να εξασκούν τη συνήθεια της φαντασίας με το να αναρωτιέστε δυνατά και να μοιράζεστε τις σκέψεις σας καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη. Έτσι, τα παιδιά θα καταλάβουν τη διαδικασία του συλλογισμού και τα βήματα που μπορεί να ακολουθήσει η σκέψη τους.

3. Τελετουργίες δημιουργικότητας

Κάντε τις καλλιτεχνικές και δημιουργικές εμπειρίες τακτικό μέρος του οικογενειακού σας προγράμματος. Εξασφαλίστε ότι τα παιδιά βλέπουν την εξάσκηση της φαντασίας ως το ίδιο πολύτιμη με πολλά άλλα πράγματα που εξασκούμε, π.χ. τα μαθηματικά.