ΑΝ ΑΓΟΡΑΖΕΙΣ ΤΩΡΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΕΛΑΤΟ, ΕΧΩ ΚΑΤΙ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ

Το έλατο που θα στολίσεις, τεχνητό ή φυσικό, εκτός από τη λάμψη και τη χαρά αφήνει το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Υποψιάζεσαι ποια επιλογή είναι η καλύτερη για τον πλανήτη; Το WWF Ελλάς και το Χαροκόπειο Πανεπιστημίου έχουν τη σωστή απάντηση.

Το «έλατο» που στολίζουμε στο σπίτι μας για τις γιορτές των Χριστουγέννων το αγοράσαμε πέρυσι ελπίζοντας ότι θα μακροημερεύσει όπως το προηγούμενο, που είχε κλείσει είκοσι χρόνια ζωής. Μοιάζει φυσικό αλλά δεν έχει μυρωδιά δάσους. Πώς άλλωστε; Διέσχισε ωκεανούς κλεισμένο σε ένα χαρτόκουτο για να φτάσει από την άλλη άκρη του κόσμου (την Κίνα, θαρρώ).

Από την Ασία στην Ευρώπη μια καραβιά δρόμος, σε κοντέινερ με εκατομμύρια άλλα «έλατα» που θα στολιστούν, θα ξεστολιστούν, θα ανεβούν σε πατάρια ή θα κατεβούν σε αποθήκες. Και είναι κακό όλο αυτό;

Ένα έλατο ψυχορραγεί στην πόλη

Το θλιβερό θέαμα του μισοξεραμένου δέντρου που κείτεται στο πεζοδρόμιο, με τον σανιδένιο σταυρό ακόμη καρφωμένο στον κορμό του, ήταν και παραμένει ο λόγος που ποτέ στο πατρικό –και πλέον και στο δικό μου– σπίτι δεν στολίσαμε φυσικό έλατο. Θυμάμαι ακόμη την έκθεση που γράψαμε παραμονές Χριστουγέννων στην έκτη δημοτικού. Πενήντα δύο παιδιά τότε, σε εκείνη την στολισμένη χριστουγεννιάτικα τάξη με θέα τη Φωκίωνος Νέγρη, και όλα αποτυπώσαμε το ίδιο συναίσθημα: «Για λίγες μέρες χαράς θυσιάζουμε ένα δέντρο». Τότε, βέβαια, ανθούσε η παράνομη υλοτομία και στην πλειοψηφία τους τα μικρά εκείνα μοσχομυριστά έλατα ήταν «κλοπιμαία» προϊόντα.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ / EUROKINISSI

Κι εμείς που νιώθαμε οικογενειακώς ευαισθησία για τη «φύση» –έτσι αναφερόμασταν τότε στο περιβάλλον– περήφανα ξεσκονίζαμε το πλαστικό μας δεντράκι που με τα χρόνια «φυλλορροούσε» ωσάν αληθινό, ώσπου έμεινε με γυμνά κλαδιά, που χρειάζονταν όλο και περισσότερα στολίδια για να καλυφθούν. Όταν πια δεν έμεναν ούτε κλαδιά καλά-καλά για να στερεώσουμε φώτα, γιρλάντες και μπάλες γυάλινες και εύθραυστες, το πετάξαμε με ήσυχη τη συνείδησή μας. Δεν ήταν «αληθινό» για να πεθάνει. Το απαθανατίσαμε άλλωστε τόσες φορές με εκείνη την Kodak automatic…

Ω, έλατο!

Είχα ατσαλωμένη την επιλογή του συνθετικού δέντρου βλέποντας τα μιας χρήσης «κουφάρια» της χαράς πάνω σε κάδους σκουπιδιών. Ώσπου πήρα «γράμμα» από τη Βίκυ Σταύρακα του WWF Ελλάς και είδα με άλλο μάτι τους κυρίους που ξεροσταλιάζουν στο κρύο παρέα με μια φουφού πωλώντας αληθινά ελατάκια.  Αντιγράφω για όλους εσάς που νομίζατε ότι διατηρώντας με νύχια και με δόντια το πλαστικό σας πράσινο, άσπρο, ασημί ή χρυσαφί σας δέντρο δεν αφαιρείτε μια ζωή:

«Η επιλογή του φυσικού δέντρου προκαλεί τις μισές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ως προς την κατανάλωση φυσικών πόρων, σε σχέση με το τεχνητό. Το φυσικό ελατό είναι επίσης δύο φορές καλύτερο ως προς τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και τρεις φορές καλύτερο ως προς τις επιπτώσεις για το φυσικό οικοσύστημα. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι τυχαία. Για να απαντηθεί το ερώτημα εφαρμόστηκε η μέθοδος της περιβαλλοντικής αξιολόγησης του κύκλου ζωής των δύο δέντρων από ερευνητική ομάδα του μεταπτυχιακού προγράμματος “Βιώσιμη ανάπτυξη” του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου».

ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ/EUROKINISSI

Διαβάζοντας περισσότερα στην ιστοσελίδα του WWF Ελλάς, μαθαίνω ότι η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στη συγκεκριμένη μελέτη αφορά ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός φυσικού και ενός τεχνητού δέντρου ύψους δύο περίπου μέτρων, το οποίο θα στολιστεί σε σπίτι στην περιοχή της Αθήνας. Η παραδοχή που έγινε ήταν ότι ένα τεχνητό δέντρο έχει χρόνο ζωής μια δεκαετία και επομένως για τα δέκα αυτά χρόνια απαιτούνται είτε δέκα φυσικά έλατα ή ένα τεχνητό.

Κρίσιμη «λεπτομέρεια»: Τα χριστουγεννιάτικα έλατα στην Ελλάδα προέρχονται από φυτείες σε ορεινές περιοχές, όπως για παράδειγμα τον Ταξιάρχη Χαλκιδικής και το Περτούλι στα Τρίκαλα. Για δώδεκα χρόνια ζουν στη φύση και όταν ο κύκλος της ζωής τους τελειώνει –σε κάποια Επιφάνεια ή στου Άη Γιαννιού– καταλήγουν ως στερεά απόβλητα.

Πάμε τώρα στις βασικές παραδοχές που έγιναν για το τεχνητό δέντρο: Κατασκευάζεται στην Κίνα, έχει διάρκεια ζωής 10 χρόνια και ζυγίζει 4.350 γραμμάρια εκ των οποίων τα 3.290 είναι σιδηρούχο μέταλλο (ο «κορμός» και τα «κλαδιά» του τεχνητού δέντρου) ενώ τα υπόλοιπα 1060 γραμμάρια είναι πολυμερές PVC (τα «φύλλα» του δέντρου). Επιπλέον, η συσκευασία του δέντρου είναι από χαρτόνι και ζυγίζει 1650 γραμμάρια. Το δέντρο μεταφέρεται με πλοίο από τη Σαγκάη της Κίνας στο λιμάνι του Πειραιά. Στο τέλος της ζωής του, μετά από 10 χρόνια, το δέντρο οδηγείται και αυτό στο χώρο υγειονομικής ταφής.

Έλατο με τη βούλα

Δεν υποστηρίζω τη θυσία ενός αληθινού ζωντανού δέντρου που κυριολεκτικά αναπνέει –και μαζί του αναπνέουμε κι εμείς– για να γίνει μέρος του χριστουγεννιάτικου στολισμού, παρότι το δέντρο αυτό φύεται γι’ αυτόν τον σκοπό. Μου θυμίζει ίσως τη γραμμή παραγωγής αρνιών προς εαρινή σφαγή με τον ερχομό της Πασχαλιάς. Όμως, τα έσοδα από την πώληση των ελάτων στηρίζουν παραδασόβιους πληθυσμούς, που έχουν επιλέξει να παραμείνουν στα ελληνικά βουνά και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν άλλη πηγή εισοδήματος. Χωρίς τις φυτείες αυτές δηλαδή τα μέρη ερημώνουν, με ό,τι σημαίνει αυτό για την κοινωνία και το περιβάλλον.

ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ/EUROKINISSI

Τι πρέπει να γνωρίζουμε αν μπούμε τελικά ως καταναλωτές σε αυτή την αλυσίδα; Πώς κατά τη διάρκεια της υλοτόμησης των συγκεκριμένων χριστουγεννιάτικων ελάτων παρίσταται δασικός υπάλληλος και προμηθεύει τους καλλιεργητές με μολυβοσφραγίδα η οποία δένεται σε κάθε υλοτομημένο έλατο. Αυτή η σφραγίδα αποδεικνύει την προέλευση των ελάτων από καλλιέργειες και όχι από παράνομη υλοτόμηση. Είναι σημαντικό να την αναζητούμε, πέρα από το να φροντίζουμε να μη μαραθεί πριν της ώρας του.

Ένα έλατο ριζώνει στην Κυψέλη

Στις ριπές των αναμνήσεων που μας κυκλώνουν όταν πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, σφηνώνει μια ιστορία για γέλια και για κλάματα: Στις απαρχές των οικολογικών μου ανησυχιών με ενθουσίαζε η ιδέα ενός φυσικού χριστουγεννιάτικου δέντρου που δεν θα πεταχτεί στα σκουπίδια χρυσοσκονισμένο, αλλά θα μείνει ζωντανό έστω σε ένα μπαλκόνι κεντρικής αθηναϊκής οδού.

Έφηβη και μικροκαμωμένη τότε, κουβάλησα μία μεγάλη γλάστρα με έλατο από το στέκι ενός πλανόδιου στο Πάρκο ως το σπίτι μου, δεκάδες στενά παραπέρα, για να το δω να μεγαλώνει μαζί μου, να στολίζεται και να ξεστολίζεται και μια μέρα να φυτευτεί στο σπίτι της Πεντέλης που ήταν τότε στα μπετά. Μα αυτό μέρα με τη μέρα ξεραινόταν… Άνθρακες ο θησαυρός: Ένα κλαδί φυτεμένο ήταν, μια μπλόφα για τους πρώιμους οικολόγους του 1987.

Σε κάθε περίπτωση, αυτή είναι ίσως η πιο ορθή περιβαλλοντικά λύση: Ένα δέντρο με ρίζες και κλαδιά. Φυτεμένο σε γλάστρα ή σε κήπο. Κι αν δεν είναι έλατο, μικρό το κακό. Ένας φίλος καλός στόλισε μια γέρικη ελιά και η λάμψη της περίσσεψε στη γειτονιά του.