ΕΝΑΣ ΓΟΝΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟΣ ΑΘΕΛΑ ΤΟΥ – 6 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΤΟ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ

Πόσο χειριστικοί μπορούν να γίνουν οι γονείς, έστω και άθελά τους; Οι παρακάτω συμπεριφορές μπορεί να σε κάνουν να αναρωτηθείς τι είδους γονιός είσαι. Καλό είναι όμως να έχεις ένα φίλτρο κριτικής και αυτοπροστασίας, συμβουλεύει Ελληνίδα ψυχοθεραπεύτρια.

Με την αλματώδη ανάπτυξη του parenting, πολλά έχουμε μάθει και πολλά έχουμε αλλάξει –ή προσπαθούμε φιλότιμα– σε σχέση με την ανατροφή των παιδιών μας. Μερικές φορές υπερβάλλουμε, προσπαθώντας να γίνουμε τέλειοι γονείς, άλλες υπεραναλύουμε τα πράγματα και κάποιες χάνουμε το όριο μεταξύ ελαστικότητας και παρατήρησης.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες γονεϊκές συμπεριφορές –όπως το ξύλο, η τιμωρία και οι έντονοι διαπληκτισμοί– που θεωρούνται αναποτελεσματικές και τραυματικές για τα παιδιά. Οι παιδοψυχολόγοι και οι parent coaches συμβουλεύουν να ακολουθούμε πιο ήπιες προσεγγίσεις για να βάλουμε τα όρια που σίγουρα χρειάζονται τα παιδιά, αλλά και για να έχουμε μια υγιή σχέση μαζί τους.

Ποιες συμπεριφορές δεν είναι αποδεκτές ανάμεσα σε ενήλικες;

Σε αυτή την κατεύθυνση μπορεί κανείς να παρατηρήσει και άλλες συμπεριφορές, που ενώ τις έχουμε συνηθίσει και τις έχουμε υιοθετήσει άκριτα, μπορεί να είναι χειριστικές για τα παιδιά μας. Η Dr. Manahil Riaz, ψυχοθεραπεύτρια με εμπειρία στις οικογενειακές σχέσεις και έδρα το Χιούστον των ΗΠΑ, αναφέρεται σε 6 από αυτές, τονίζοντας ότι αν τις βλέπαμε ανάμεσα σε ενήλικες, θα τις απορρίπταμε σίγουρα ως απαράδεκτες.

1. Συναισθηματική κακοποίηση

Προσβολές, φωνές, gaslighting, ταπεινώσεις και απειλές είναι συμπεριφορές που δεν θα ανεχόμασταν από έναν ενήλικα, μπορεί όμως να τις έχουμε απέναντι στα παιδιά μας με αφορμή διάφορα περιστατικά.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

2. Απομόνωση ως τιμωρία

Το «καρεκλάκι της σκέψης», το «πήγαινε στο δωμάτιό σου», η απαγόρευση του παιχνιδιού με φίλους και άλλα πολλά ως τρόποι συμμόρφωσης αποτελούν κακοποιητικές συμπεριφορές που τελικά δεν παραδειγματίζουν αλλά απομονώνουν το παιδί. Υπήρχε περίπτωση να το δεχτούμε από κάποιον ενήλικα;

3. Οικονομική εκμετάλλευση

Όταν οι γονείς ελέγχουν το ξόδεμα των χρημάτων, εμποδίζουν την πρόσβαση στις οικονομίες, κατάσχουν αντικείμενα των παιδιών και καταπατούν δικαιώματα ως μια μορφή τιμωρίας ή συμμόρφωσης, ασκούν ένα είδος οικονομικής εκμετάλλευσης – με την προϋπόθεση ότι πρόκειται για χρήματα και αντικείμενα που έχουν δοθεί στα παιδιά ως δικά τους. Ο έλεγχος της πρόσβασης σε πόρους και αγαθά, και η κατάχρησή τους για λόγους εξουσίας είναι μια ξεκάθαρα κακοποιητική συμπεριφορά ανάμεσα σε ενήλικες.

4. Καταναγκαστικός έλεγχος

Το να εμποδίζεις κάποιον να πάρει αποφάσεις για λογαριασμό του και να περιορίζεις την αυτονομία του, πράγματα που κάνουν οι γονείς όταν παίρνουν όλες τις αποφάσεις εκείνοι και απαιτούν συμμόρφωση χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των παιδιών, είναι μια ξεκάθαρα χειριστική συμπεριφορά.

5. Ηλεκτρονικός έλεγχος και απαγορεύσεις

Γονείς που μοιράζονται φωτογραφίες και βίντεο των παιδιών, χωρίς να τα ρωτήσουν, παρακολουθούν τα ίχνη τους μέσω εφαρμογών εντοπισμού, διαβάζουν τα μηνύματά τους και περιορίζουν ή απαγορεύουν τη χρήση των social media. Αν τα έκανε αυτά ο σύντροφός τους, πώς θα αισθάνονταν άραγε;

6. Εκφοβισμός

Απειλές που βασίζονται στην τιμωρία και τις απαγορεύσεις και πηγάζουν από μια αυτονόητη γονεϊκή εξουσία ή την ηλικία είναι καθαρός εκφοβισμός.

Γιατί υποβάλλουμε τα παιδιά σε τέτοιες συμπεριφορές

«Αν αναγνωρίζουμε αυτές τις συμπεριφορές ως κακοποιητικές μεταξύ ενηλίκων, γιατί συνεχίζουμε να τις έχουμε απέναντι στα παιδιά μας; Πώς τις δικαιολογούμε; Έχουμε τόσο υποτιμήσει τα παιδιά που θεωρούμε ότι μπορούμε να τους φερόμαστε ως κάτι λιγότερο από ανθρώπινα όντα; Γιατί υπάρχει τέτοια ανισορροπία εξουσίας ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, που θεωρούμε ότι είναι δικαίωμα και ευθύνη μας να κυβερνάμε τις ζωές τους; Αν θέλουμε να θεραπεύσουμε τα τραύματα, ας σπάσουμε τον φαύλο κύκλο και ας αναγνωρίσουμε ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι καταχρηστικές ανεξαρτήτως ηλικίας», σχολιάζει η Dr Riaz.

Είναι όμως στ' αλήθεια έτσι; Μπορεί, ένα παιδί να ελέγχει πλήρως τα χρήματά του ή να παίρνει αποφάσεις που θα επηρεάσουν όλη την οικογένεια; Μπορεί, για παράδειγμα, ένα 6χρονο να αρνηθεί να ακολουθήσει σε ένα ταξίδι και οι γονείς να μην το πιέσουν; Ρωτήσαμε τη Σουζάνα Παπαφάγου, κλινική αναπτυξιακή ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή και ομαδική αναλύτρια, η οποία μας κάλεσε να μην δεχτούμε άκριτα τις παραπάνω συμβουλές.

Χειριστικές συμπεριφορές ή όρια;

«Φυσικά πρόκειται για χειριστικές συμπεριφορές που μπορεί να γίνουν κακοποιητικές, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και τον τρόπο που τις εκδηλώνουμε. Aν, για παράδειγμα, συμπεριφερόμαστε έτσι σε έναν έφηβο, ναι, πρόκειται για χειριστικές συμπεριφορές. Όμως, ας μην το δούμε τόσο μεμονωμένα. Ας αναρωτηθούμε τι σχέση έχουμε εγκαταστήσει μέχρι την εφηβεία με τα παιδιά μας, ώστε να λειτουργούμε με αυτόν τον τρόπο», σχολιάζει η κ. Παπαφάγου.

Μας προσκαλεί επίσης να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να θυμηθούμε πώς είχαμε βιώσει εμείς τέτοιου είδους συμπεριφορές ως παιδιά. Νιώθαμε πολύ τραυματικά όταν οι γονείς μας έπαιρναν αποφάσεις για εμάς ή κρατούσαν από το χαρτζιλίκι μας χρήματα για να τα βάλουν στον κουμπαρά μας;

Λυσάρι καλού γονέα δεν υπάρχει. Ακόμη κι αν στις μέρες μας κυκλοφορούν πολλά βιβλία καθοδήγησης και ειδικοί στο parenting, η θεωρία είναι πάντα διαφορετική από την πράξη. Η κάθε οικογένεια έχει τη δική της δυναμική, που καθορίζεται από τις σχέσεις των μελών της και την προσωπική ιστορία του καθενός. Είναι ανέφικτο να μπούμε όλοι σε μια νόρμα.

Η γονεϊκότητα δεν είναι πεδίο ανταγωνισμού

«Όταν ακούμε τέτοιου είδους συμβουλές, που μπορεί να μας κάνουν να αισθανθούμε ενοχικά, καλό είναι να έχουμε ένα φίλτρο αυτοπροστασίας. Η γονεϊκότητα δεν (πρέπει να) είναι πεδίο ανταγωνισμού κι όταν κάποιος μας κουνάει το δάχτυλο, καλό είναι να αναρωτιόμαστε γιατί έχει αυτή την ανάγκη», εξηγεί η ειδικός. «Όπως για να δυναμώσει το ανοσοποιητικό ενός παιδιού πρέπει να εκτεθεί σε ιώσεις, έτσι για να δυναμώσει η ψυχοσύνθεσή του, χρειάζεται τα όρια. Καθετί που οδηγεί σε υπερβολή ή μας φαίνεται ακραίο, δεν χρειάζεται να το εφαρμόζουμε στη ζωή μας».

Εμείς θα κλείσουμε με μια κουβέντα του Διονύση Σακκά, ψυχίατρου-ψυχοθεραπευτή και προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Συστημικής Θεραπείας Οικογένειας, Ομάδας και Ατόμου: «Πιο εύκολα λέγεται, παρά γίνεται να είσαι ο ιδανικός γονιός. Δεν υπάρχουν τέτοιες συνταγές. Επιπλέον, τα δεδομένα αλλάζουν ταχύτατα. Αυτό που σήμερα θεωρείται σημαντικό, πρέπον ή κατάλληλο θα είναι διαφορετικό μέσα σε λίγα χρόνια, ξεπερασμένο».