ΖΕΤΑ ΔΟΥΚΑ: «ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ»

Η Ζέτα Δούκα είναι ολόκληρη ένα: ο τρόπος που μιλάει, που κινείται, που σε κοιτάζει. Η γλυκιά φωνή με τις απαλές, σταθερές, χειρονομίες και την ευγενική στάση δημιουργούν ένα πλάσμα σαν να χορεύει και μπαλέτο και φλαμένγκο: φωτεινή, αιθέρια, δυνατή και δυναμική. Αδιαπραγμάτευτη και εξαιρετικά ευαίσθητη. Μια γυναίκα που τιμά τη γυναίκα απλά και ουσιαστικά, με κάθε τρόπο.

Ζέτα Δούκα. Γέννημα θρέμμα Αθηναία, από την Καλλιθέα. Οι γονείς από… παντού. Ίσως για αυτό και αυτή η ιδιαίτερη ομορφιά. Ο πατέρας με καταγωγή από τη Σμύρνη που έφτασε εδώ, στον Πειραιά, με την καταστροφή. Η μητέρα από Τήνο και Βαυαρία. Η αγαπημένη της γιαγιά μεγάλωσε στο Τατόι μέσα στα πλούτη και τα έχασε όλα.

Η γιαγιά, η αγαπημένη και καθοριστική στη ζωή της. Η Γεωργία Δούκα, που της χάρισε το όνομα αλλά και τη χάρη και τη δύναμη. Μια γυναίκα που τότε, παλιά πολύ, έτρεχε σχολή χορού και πιάνου και της έμαθε να συναναστρέφεται το σύμπαν με πραγματική διάθεση. Μεγάλη κουβέντα αυτή… Της έμαθε να μην ξεχνά πως ό,τι λάβουμε στη ζωή είναι δανεικό και το επιστρέφουμε με τόκο, και πως ποτέ δεν πρέπει να υποτιμά κανέναν. Είναι εκείνη που την καθοδήγησε στη ζωή αλλά που δυστυχώς την έχασε νωρίς.

Πολλή θάλασσα λοιπόν – και, ως γνωστόν, η θάλασσα κάνει θαύματα. Για τη Ζέτα Δούκα η θάλασσα είναι το στοιχείο που χωρίς αυτό δεν μπορεί να ζήσει. Διαπίστωσε πως ένιωθε μια αλλόκοτη ανησυχία σε περιόδους που την αποχωριζόταν, της έλειπε η γαλήνη που της έδινε ακόμη και μόνο να την κοιτούσε. Μεγαλώνοντας όμως εκτίμησε και το βουνό. Αυτή την άλλη πηγή ζωής. Κι έτσι ορίζει τη θάλασσα σαν «αναρχία, νεανικότητα κι επανάσταση» και το βουνό σαν «ψυχραιμία, σοφία κι ηρεμία».

Η Ζέτα Δούκα ως ηθοποιός

– Μεγαλώνουμε και αλλάζουμε. Γινόμαστε πιο σοφοί, λιγότεροι ανεκτικοί ή πιο επιφυλακτικοί;

Μαθαίνουμε και, παρατηρώντας καλά, τα πράγματα καταλήγουν κάπου και κουμπώνουν στη θέση τους. Κανείς δεν μεγαλώνει μόνος του – μεγαλώνουμε μέσα από την συναναστροφή με άλλους ανθρώπους. Τίποτα δεν υποκαθιστά την ανθρώπινη επαφή και την επαφή με τη φύση και τα ζώα. Δεν μεγαλώνουν μόνο οι αλαζόνες άνθρωποι. Άρα, έχουμε τις προδιαγραφές μας, τις οποίες δεν μπορούμε να εξαντλήσουμε, και τις εμπλουτίζουμε με τη συναναστροφή μας με τα έμβια όντα.

– Πώς ήρθε η υποκριτική στη ζωή σας;

Μέχρι τα 22 μου ήμουν χορεύτρια, με πολύ τραυματισμένα γόνατα, σε βαθμό που σταμάτησα να χορεύω, κάτι που μου κόστισε πολύ. Παράλληλα είχα περάσει στην Ιατρική Θεσσαλονίκης, με την επιθυμία να γίνω βιολόγος. Τελικά, τελείωσα φυσικοθεραπεύτρια. Όταν διορίστηκα στο ΚΑΤ, αποφάσισα ότι δεν μου ταιριάζει αυτή η ζωή και ότι θέλω να κάνω κάτι που να αφορά την τέχνη και μάλιστα την έκθεση πάνω στη σκηνή.

– Πόσο παράξενο μου φαίνεται να μην φοβάται κάποιος να μιλά μπροστά σε κόσμο!

Καθόλου δεν δείλιαζα, ποτέ. Ίσα ίσα, με συγκινούσε πολύ. Δεν νομίζω ότι μπορεί ο ηθοποιός να περιγράψει τι αισθάνεται όταν είναι στη σκηνή. Αυτός ο εσωτερικός διάλογος, τόσο με τον εαυτό σου όσο και με τους συναδέλφους σου και το κοινό, είναι κάτι που αγγίζει πολύ λεπτά σημεία μέσα σου. Αυτό που συντελείται μέσα μας εκείνη τη στιγμή είναι αριστουργηματικό.

– Ισχύει, λοιπόν, και η περίφημη σχέση με το κοινό;

Εκατό τοις εκατό. Όλα είναι ενέργεια. Δεν μπορώ να δω τα μάτια του κοινού, μπορώ όμως να αντιληφθώ μέσα μου την ενέργειά του. Είναι σαν μία ερωτική πράξη, προσπαθείς να κάνεις το καλύτερο που μπορείς, ζητάς από τον άλλον το καλύτερο που μπορεί και υπάρχει ένας διάλογος. Μία ερωτική πράξη, που στο τέλος καταφέρνει να φτάσει σε μια κορύφωση – όχι πάντα την ίδια. Βεβαίως, παίζει ρόλο και το πώς έρχεται το κοινό να δει μία παράσταση… Ξέρετε κάποιοι παλιοί έλεγαν ότι «το κοινό βλέπει την παράσταση που του αξίζει». Εγώ στο θέατρο θέλω να πηγαίνω πάντοτε καλοντυμένη, θέλω να τιμώ τον άλλον.

Οι μεγάλοι σταθμοί

– Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί αυτής της όμορφης πορείας μέχρι τώρα;

Τόσοι πολλοί… Έχω κάνει πολλά και διαφορετικά πράγματα. Έχω βρεθεί στην «Οδύσσεια» στο Εθνικό Θέατρο και στην περιοδεία που κάναμε στην Ιταλία σε συνεργασία με τον Robert Wilson. Εκεί μάλιστα γνώρισα κι έναν τόσο σημαντικό άνθρωπο για τη ζωή μου, τη Μαρία Ναυπλιώτου, και αμέσως δεθήκαμε.

Έχω κάνει όμως και πράγματα πολύ εμπορικά, που όλα μου έμαθαν κάτι παραπάνω για να προχωρήσω.

– Ο διαχωρισμός μεταξύ εμπορικού και μη εμπορικού είναι πολύ έντονος στην Ελλάδα.

Ίσως στο εξωτερικό να είναι πιο απενεχοποιημένα τα πράγματα, να μην βάζουν τόσες ταμπέλες. Mας αρέσει αυτό στην Ελλάδα. Είναι πολύ μεγάλη αυτή η συζήτηση, αλλά η αλήθεια είναι πως και τα λεγόμενα εμπορικά θέατρα και τα λεγόμενα ποιοτικά ανεβάζουν εξαιρετικές ή και όχι παραστάσεις.

– Για την τηλεόραση, τι ισχύει;

Η διαφορά γενικώς στην τηλεόραση είναι ότι επειδή έχει διαφορετικούς ρυθμούς είναι δύσκολο να προετοιμαστείς και να έχεις την ποιότητα που συναντάς στο θέατρο. Οι απαιτήσεις είναι ασφαλώς λιγότερες. Ωστόσο, και εκεί γίνονται πολύ καλές δουλειές. Η δουλειά που ξεχώρισα για την ποιότητά της ήταν τα «Ψέματα», όπου συνεργάστηκα με τον εξαιρετικό Γιώργο Γκικαπέππα.

– Δεν σας ενοχλεί λοιπόν η τηλεοπτική σας περσόνα;

Καθόλου – αυτά τα έχω λύσει μέσα μου. Κάνω τηλεόραση για συγκεκριμένους λόγους, χωρίς να με ενοχλεί ούτε το μέσο ούτε οι άνθρωποι ασφαλώς. Με ενδιαφέρουν οι συνεργάτες πάνω από όλα. Θέατρο κάνω και για καλλιτεχνικούς και για προσωπικούς λόγους. Με αυτό θέλω να πω πως είναι δική μου η ανάγκη και δεν το μεγαλοποιώ – δεν θα πάψει δα να λειτουργεί η ανθρωπότητα, αν πάψω να είμαι ηθοποιός.

– Από ποιον απολαμβάνετε το μπράβο;

Καταρχάς από τη συνείδησή μου. Όταν είμαι καλά μέσα μου και δίνω το καλύτερο που μπορώ, τότε είμαι ήσυχη και απολαμβάνω αυτό που κάνω. Σαφώς μου αρέσει να το ακούω από άτομα που εμπιστεύομαι την κρίση τους και τα έχω επιλέξει στη ζωή μου να είναι δίπλα μου.

– Είστε μια καλή μαθήτρια για έναν σκηνοθέτη;

Είμαι και μου αρέσουν οι περισσότεροι σκηνοθέτες με τους οποίους έχω δουλέψει. Είναι άνθρωποι που, παρόλο που ξέρουν πολύ καλά τι θέλουν, σε ακούν κιόλας και αυτό είναι πολύ σημαντικό, όπως π.χ. ο υπέροχος Μάνος Πετούσης με τον οποίο κάναμε το «Γράμμα σε ένα Παιδί» σε παραγωγή του ΚΘΒΕ.

– Έχετε περάσει της φάση της φήμης και της δημοσιότητας;

Όχι, καθόλου. Δεν μπορούσα να το αντιληφθώ. Το αντιλαμβανόμουν στο πλαίσιο μιας δουλειάς και χαιρόμουν με αυτό, κυρίως γιατί μπορούσα να συναναστρέφομαι περισσότερους ανθρώπους. Είναι κίνητρο το να έρθει ένας άνθρωπος κοντά σου, να σε πλησιάσει για να σου μιλήσει. Η φάση που αντιλήφθηκα ότι κάτι συμβαίνει τελικά ήταν μετά από την πρώτη μου τηλεοπτική επιτυχία με την «Ώρα την Καλή», όταν στο τέλος του 2ου χρόνου είχα 20 προτάσεις για δουλειά.

Οι διατροφικές διαταραχές και η «Ανάσα»

– Να περάσουμε στο θέμα των διαταραχών πρόσληψης τροφής και στην «Ανάσα» για την υποστήριξη των ατόμων που πάσχουν;

Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ψυχικές αρρώστιες και ανήκουν στην κατηγορία των εθισμών. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής, όπως και όλοι οι εθισμοί, σχετίζονται με την αυτοεκτίμηση, με τη γνώμη για τον εαυτό σου, τη δύναμη και τη θέση που πιστεύεις πως έχεις στην κοινωνία. Είναι και κάποια κομμάτια της που σχετίζονται με την αγάπη και άλλα στοιχεία που έπρεπε να έχεις λάβει από πολύ μικρή ηλικία αλλά δεν σου δόθηκαν.

Ο συγκεκριμένος εθισμός, επειδή έχει να κάνει με την τροφή, σχετίζεται με τη μητέρα. Αν θέλεις να θεραπευτείς, πρέπει να το αναγνωρίσεις έγκαιρα και να ζητήσεις τη βοήθεια ειδικών προκειμένου να βρεις από πού πηγάζει και τι είναι αυτό το λανθάνον που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις σου με τους ανθρώπους και σε έκανε να οδηγηθείς εκεί.

Όταν νόσησα εγώ, δεν το είχα βρει – δεν υπήρχε καν αναγνώριση της ανορεξίας πριν από 34 χρόνια. Η μητέρα μου, όταν διαπίστωσε έναν χρόνο μετά ότι είχα αδυνατίσει πολύ και ότι δεν είχα περίοδο, με πήγε σε έναν γυναικολόγο. Ξέρετε, είναι πάρα πολύ εύκολο να το κρύψεις – πρόκειται για ύπουλη αρρώστια. Χρειάζεται επειγόντως ψυχοθεραπεία. Η πρώτη μου επαφή με την ψυχοθεραπεία ήταν στα 19 μου, λόγω ενός άλλου γεγονότος, που όμως μου έδωσε την ευκαιρία να μιλήσω για όλα αυτά. Το θέατρο, επίσης, με βοήθησε πάρα πολύ. Όπως και η δραματοθεραπεία που χρησιμοποιούμε και στην «Ανάσα» στο πλαίσιο της θεραπείας.

– Πώς ξεκινήσατε λοιπόν την «Ανάσα»;

Τυχαία μου ήρθε η σκέψη όταν σε μια συνέντευξη το 2006 με ρώτησαν αν έπασχα ποτέ από ανορεξία ή βουλιμία και απάντησα «ναι». Είδα μετά το μεγάλο ενδιαφέρον του κόσμου γύρω από αυτό και πως δεν υπήρχε κάποιος φορέας για βοήθεια εκτός νοσοκομείου. Οπότε είπα: Θα το κάνω εγώ!

Τον Ιούνιο του 2007 δημιουργήθηκε η «Ανάσα», η μη κερδοσκοπική οργάνωση για την πρόληψη και την ενημέρωση γύρω από τις διαταραχές πρόσληψης τροφής. Τον Οκτώβριο του 2008 δημιουργήσαμε και ένα εξειδικευμένο κέντρο για τη διαχείριση αυτών των ασθενειών, το κέντρο Ημέρας, το οποίο χρηματοδοτείται από τη διεύθυνση ψυχικής υγείας του Υπουργείου Υγείας. Οι υπηρεσίες είναι εντελώς δωρεάν και υπάρχει μία ομάδα εξειδικευμένων γιατρών που ασχολούνται με τη στήριξη αυτών των ανθρώπων.

Μέσα στην πανδημία, η «Ανάσα» δεν έκλεισε ούτε μία μέρα, έκανε τις συνεδρίες της διαδικτυακά, γιατί τότε υπήρξε άλμα εκτόξευσης των νόσων αυτών. Σκεφθείτε ότι η λίστα αναμονής για τα πρώτα διαγνωστικά φτάνει στον 1 με 1,5 μήνα και η λίστα των ανθρώπων για να μπουν σε ροή θεραπείας είναι περίπου στους 2 μήνες. Γι’ αυτό ζητάμε και άλλη χρηματοδότηση, για να δημιουργήσουμε και άλλα κέντρα ημέρας. Το σημαντικότερο για τα θέματα της υγείας είναι η εξειδίκευση των ανθρώπων και για αυτό προσπαθούμε να προσλαμβάνουμε ανθρώπους που είναι εξειδικευμένοι.

Η Ζέτα Δούκα και το #MeToo

– Η στιγμή που σας συναντάμε δεν πρέπει να είναι και η πιο ευχάριστη στη ζωή σας. Οι δικαστικές διαδικασίες διαρκούν ακόμη και δεν θα υπεισέλθουμε. Ωστόσο, πώς αισθάνεσθε;

Είναι αλήθεια πως η φάση στην οποία βρίσκομαι τώρα, αλλά και εδώ και δύο χρόνια, μπορεί να είναι και η δυσκολότερη που μπορώ να θυμηθώ την τελευταία δεκαετία. Μία φάση επανεξέτασης και επαναπροσδιορισμού. Μπήκα σε όλη αυτή τη διαδικασία επειδή δεν γινόταν να κάνω αλλιώς, ήταν ένα άνοιγμα αλήθειας για πράγματα τα οποία δεν μπορούσα αλλιώς να τα εξωτερικεύσω. Δεν μπορούσα πάντως ποτέ να φανταστώ πόσο δύσκολο είναι αυτό το τούνελ που απαιτεί το 100% του εαυτού σου. Υπάρχουν φάσεις που δεν μπορώ να σηκώσω τα πόδια μου, υπάρχουν άλλες που βρίσκω ξανά τη δύναμή μου. Ευτυχώς, οι φάσεις που αναπνέω είναι περισσότερες. Όταν σκέφτεσαι πως κάποιος έχει ζήσει κάτι παρεμφερές, παίρνεις κουράγιο και θέλεις αυτό το κουράγιο να το προσφέρεις και εσύ. Δεν έχω μετανιώσει όμως για τίποτα – θα το έκανα άλλες 100 φορές.

– Είμαστε οι γυναίκες ενωμένες τελικά;

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν θα άλλαζα τίποτα. Γιατί έρχομαι πιο κοντά στη φύση μου μέσω της συναναστροφής μου με άλλες γυναίκες. Οι γυναίκες είμαστε όλες κακοποιημένες. Ζούμε σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον από τη στιγμή που γεννιόμαστε, όπως και οι άντρες ζούνε, επίσης, σε ένα άλλο κακοποιητικό περιβάλλον. Τα πατριαρχικά στερεότυπα πλήττουν όλους τους ανθρώπους.

Με αφορμή αυτή την Παγκόσμια Ημέρα, που εύχομαι να μην χρειάζεται να γιορτάζεται σε λίγα χρόνια, θα μιλήσω μόνο για τις γυναίκες. Τις αγαπάω πάρα πολύ και τις καταλαβαίνω βαθιά. Σε ένα καφέ που πήγαινα συχνά στη Βούλα, ήρθε η κοπέλα της υποδοχής μια μέρα και μου είπε: «Ήσασταν η αφορμή ώστε η μητέρα μου να καταγγείλει την σεξουαλική παρενόχληση που είχε από τον παππού της». Αυτό είναι ένα δώρο ζωής τεράστιο, αλλά για να μπορέσεις να απολαύσεις πρέπει να έχεις και εσύ δύναμη. Η ημέρα αυτή μας υπενθυμίζει όσα ακόμη δεν έχουν γίνει και όλες μαζί μπορούμε να καταφέρουμε.

Ευχαριστούμε το Herodion Hotel για τη φιλοξενία της φωτογράφισης. Μακιγιάζ και Μαλλιά: Γεωργία Φίλιππα