WELLBEING ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ: ΔΕΣ ΤΙ ΥΠΕΡΟΧΟ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΣΘΟΝΙΑ

Τα σχολεία της Εσθονίας επενδύουν στο wellbeing μαθητών και καθηγητών διδάσκοντας πως δεν ζούμε ούτε μόνο για να διαβάζουμε, ούτε μόνο για να δουλεύουμε.

Όταν η χώρα σου βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση στην παγκόσμια κατάταξη του Προγράμματος Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών PISA (το οποίο διερευνά το επίπεδο των μαθητών ανά τον κόσμο ως προς τις ικανότητές τους στα Μαθηματικά, στην Κατανόηση Κειμένου και στις Φυσικές Επιστήμες), ταπεινή μου άποψη είναι ότι το λιγότερο που μπορείς να κάνεις είναι να αναζητήσεις τι κάνουν άλλες χώρες καλύτερα από εσένα.

Και δεν σου λέω να πας μακριά. Να συγκρίνεις, δηλαδή, το πρόγραμμα σπουδών σου με αυτό των ασιατικών χωρών, που εδώ και αιώνες διαπρέπουν στις θετικές επιστήμες. Μείνε στη γειτονιά σου, στην Ευρώπη, και παρατήρησε πώς διδάσκει τους μαθητές της π.χ. η Εσθονία, η κορυφαία ευρωπαϊκή χώρα στην κατάταξη της PΙSA.

Η Εσθονία! Μια χώρα με λιγότερο από 1,5 εκατομμύριο κατοίκους και μια οικονομία όχι πολύ καλύτερη από την ελληνική, κατάφερε να γίνει αξιοζήλευτη εκπαιδευτική δύναμη που έχει πολλά να μας μάθει. Δεν είναι τυχαίο ότι η γραμματέας ζητημάτων εκπαίδευσης του βρετανικού Εργατικού Κόμματος βρέθηκε το 2022 εκεί για να καταγράψει καινοτόμες ιδέες που αξίζει να υιοθετηθούν και στα σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το μυστικό της επιτυχίας στα σχολεία της Εσθονίας

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Guardian, αυτό που κάνει τα σχολεία της Εσθονίας να ξεχωρίζουν είναι η υψηλή μόρφωση των εκπαιδευτικών, η εστίαση τόσο στις κοινωνικές και προσωπικές δεξιότητες όσο και στην ακαδημαϊκή μάθηση, και ένα πρόγραμμα σπουδών αποτελούμενο από ευρύ φάσμα θεμάτων, από τη ρομποτική έως τη μουσική και τις τέχνες.

iStock

Η ρεπόρτερ του Guardian κατά την επίσκεψή της σε ένα τυπικό δημόσιο Γυμνάσιο του Ταλίν βρήκε τους μαθητές Λυκείου να παρακολουθούν την ταινία Blade Runner, στο πλαίσιο του μαθήματος επιστημονικής φαντασίας, και στη συνέχεια να συζητούν για τα αρχέτυπα του Γιουνγκ, την Προσωπικότητα και το Υπερεγώ.

Η Gunda Tire, υπεύθυνη των αξιολογήσεων PISA για το συμβούλιο εκπαίδευσης και νεολαίας της Εσθονίας, της εξήγησε ότι η επιτυχία της χώρας έχει να κάνει και με την ανάμεικτη ιστορία και γεωγραφία της: «Είχαμε τους Σουηδούς, τους Δανούς, τους Ρώσους, τους Γερμανούς… Πολλοί άνθρωποι ήρθαν και έφυγαν. Οι Εσθονοί, λοιπόν, προκειμένου να επιβιώσουν, έπρεπε να είναι έξυπνοι κα να καταλάβουν ότι η εκπαίδευση ήταν αυτό που θα τους πάει μπροστά. Το ίδιο κάναμε και όταν βρισκόμασταν υπό σοβιετική κατοχή».

Μία από τις αδιαμφισβήτητες εκπαιδευτικές αρχές της χώρας είναι η ισότητα:

• Δωρεάν σχολικά γεύματα σε όλους τους μαθητές ανεξαιρέτως.
• Σχεδόν υποχρεωτική φοίτηση στον παιδικό σταθμό –που επιδοτείται αδρά– ώστε όταν τα παιδιά ξεκινούν το σχολείο, στην ηλικία των 7 ετών, να βρίσκονται στο ίδιο μαθησιακό επίπεδο.
• Αυτονομία στα σχολεία να αποφασίζουν μόνα τους το εκπαιδευτικό τους μοντέλο. Υπάρχουν στάνταρ στα οποία πρέπει το κάθε σχολείο να ανταποκριθεί, αλλά ο τρόπος καθενός μπορεί να διαφέρει.

Επιπλέον, τα σχολεία συμβαδίζουν απόλυτα σε τεχνολογικό επίπεδο με την ψηφιακή εποχή. Οι εκπαιδευτικοί έχουν εκπαιδευτεί ώστε τόσο οι ίδιοι όσο και οι μαθητές να διαθέτουν επαρκείς ψηφιακές γνώσεις. Πολλά παιδιά μαθαίνουν προγραμματισμού και ρομποτική, ενώ μεγάλο μέρος της ύλης παραδίδεται στους μαθητές ψηφιακά.

Σύμφωνα με την Tire, συμβαίνει συχνά μαθητές με ενοχλητική συμπεριφορά να απομακρύνονται από το τμήμα και –αντί να τιμωρούνται– να διδάσκονται σε μικρά γκρουπ από κάποιον άλλον εκπαιδευτικό. Επιπλέον, τα περισσότερα σχολεία έχουν μόνιμα έναν ψυχολόγο και έναν σχολικό σύμβουλο.

iStock

Η Tire τονίζει ότι δίνεται μεγάλη βαρύτητα σε δημιουργικά μαθήματα: «Όλοι οι μαθητές πρέπει να παρακολουθήσουν τέχνες και μουσική, καθώς και να μάθουν να μαγειρεύουν, να πλέουν κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η ευεξία τους και αυξάνεται μέσα τους η αίσθηση της ολοκλήρωσης. Αυτό θεωρούμε ότι συμβάλlει σημαντικά στην ενίσχυση της μάθησης γενικότερα. Ακούμε χώρες που λένε “βγάλαμε μερικές ώρες μουσικής για να αυξήσουμε τις ώρες μαθηματικών”. Ποιος είπε, όμως, ότι τα παιδιά δεν μαθαίνουν μαθηματικά και μέσω της μουσικής; Έχετε δει ποτέ μια παρτιτούρα; Τα δημιουργικά μαθήματα καλλιεργούν στα παιδιά την ομαδικότητα και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων».

Προβλήματα εκεί δεν έχουν;

Όσα σχολεία της χώρας στεγάζονται σε παλιά κτίρια ανακαινίζονται χρόνο με τον χρόνο, ώστε να αποκτήσουν πιο ανοιχτούς και φωτεινούς χώρους. Στις αυλές τους τοποθετούνται παιχνίδια, σε κεντρικές αίθουσες βρίσκεις τραπέζια του πινγκ-πονγκ, πιάνο, μεγάλους πάγκους για να απολαμβάνουν όλα τα παιδιά μαζί το κολατσιό τους. Η ατμόσφαιρα είναι φιλική και χαλαρή. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι τα προβλήματα λείπουν.

Όπως λέει ένας διευθυντής Δημοτικού σχολείου στη ρεπόρτερ, «κάθε μέρα θα υπάρξει ένα συμβάν που θα σε αναγκάσει να εξηγήσεις σε κάποιον μαθητή πώς να σέβεται και πώς να συμπεριφέρεται. Ορισμένα παιδιά τα προσέχουμε λίγο παραπάνω και προσπαθούμε να είμαστε σε επικοινωνία με τους γονείς τους. Συνολικά, όμως, οι μαθητές εκτιμούν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. Και πώς όχι; Στη βόλτα της στο εν λόγω σχολείο, η δημοσιογράφος του Guardian αναφέρει πως παρατηρεί μικρούς μαθητές να παίζουν σκάκι σε έναν από τους μεγάλους διαδρόμους, ενώ παραδίπλα υπάρχει μια στίβα μαξιλάρες, αν κάποιος καθηγητής θέλει να παραδώσει το μάθημα εκτός τάξης. Σε μία τάξη, μια ομάδα 9χρονων προσπαθεί να γράψει ομαδικά την περίληψη ενός βιβλίου που μόλις διάβασε, ενώ σε μία άλλη 12χρονοι μαθαίνουν λεξιλόγιο Αγγλικών. Παρόλο που το κάθε τμήμα μπορεί να έχει έως 28 μαθητές, στις ξένες γλώσσες τα τμήματα γίνονται πιο ολιγομελή για να διευκολύνεται η συμμετοχή όλων στο μάθημα.

Ο ίδιος διευθυντής αναφέρει στη ρεπόρτερ πως το βασικό πρόβλημα που εκείνος διαπιστώνει είναι η έλλειψη εκπαιδευτικών. Παρά τα καλά του συστήματος, ο φόρτος εργασίας είναι μεγάλος και υπάρχουν διάφορα εμπόδια όταν πρόκειται να γίνει μία πρόσληψη, π.χ. οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να έχουν μεταπτυχιακό, όμως οι μισθοί δεν είναι ικανοποιητικοί για άτομα με τέτοια προσόντα (φέτος, έπειτα από πολλά χρόνια, οι εκπαιδευτικοί της χώρας κατέβηκαν σε απεργία με αυτό το ζητούμενο).

Η υπουργός Παιδείας της Εσθονίας, Kristina Kallas, απαντά ότι οι αμοιβές των εκπαιδευτικών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα: «Το εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται πάντα υπό πίεση αναφορικά με τους πόρους. Και ειδικά στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο μεγάλα ζητήματα: η οικονομική ύφεση και η απορρόφηση του δημοσιονομικού πλεονάσματος από την άμυνα, καθώς βρισκόμαστε σε μία πολύ επισφαλή κατάσταση». Αναφέρεται φυσικά στον πόλεμο στην Ουκρανία.

iStock

Σε κάθε περίπτωση, πιστεύει και η ίδια πως η επιτυχία του συστήματος είναι ότι «χτίζεται από κάτω προς το πάνω και δεν καθορίζεται από την κυβέρνηση (ποτέ δεν συνέβαινε αυτό). Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι παλαιότερο από το κράτος». Ούτε, όπως υποστηρίζει, υπάρχουν πολιτικοί που να ενδιαφέρονται να παρέμβουν. Η εκπαίδευση αφήνεται στα χέρια των εκπαιδευτικών. Σίγουρα προκύπτουν συχνά διαφωνίες ανάμεσα σε δασκάλους και ακαδημαϊκούς, και μάλιστα σε δημόσιο επίπεδο, όμως η πολιτική δεν παρεμβαίνει.

Και ναι, υπάρχει ένα ακόμα πρόβλημα: Καθώς στη χώρα δεν ακμάζει κάποιο ελίτ σύστημα ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι οικογένειες με υψηλότερο εισόδημα επιδιώκουν να μετακομίζουν στις περιοχές με τα «καλά» δημόσια σχολεία, με αποτέλεσμα συχνά τα παιδιά τους να παίρνουν τις θέσεις άλλων. Λογικό: ορισμένα σχολεία είναι πραγματικά στολίδια, νεόδμητα, κατασκευασμένα σύμφωνα με τον βιοφιλικό σχεδιασμό, με φυσικά υλικά και τεράστιες τζαμαρίες για άπλετο φως. Με εκατοντάδες θέσεις παρκαρίσματος για ποδήλατα, πλούσιες βιβλιοθήκες και μεγάλα δέντρα να μεγαλώνουν ακόμα και σε εσωτερικά αίθρια. Ποιος δεν θα ήθελε να φοιτά δωρεάν σε ένα τέτοιο σχολείο;