TO «ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΩΣ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ» ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΕΨΑΧΝΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΔΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΤΟ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ

Η ψυχοθεραπεύτρια και μαμά, Αλεξάνδρα Σιγάλα, δημιούργησε το κίνημα «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο», καλώντας τους γονείς να μη δίνουν σε μικρά παιδιά κινητά τηλέφωνα. Η ίδια μίλησε στο OW και εξήγησε τι έχει καταφέρει μέχρι σήμερα μ' αυτό.

Η ψυχοθεραπεύτρια και μαμά, Αλεξάνδρα Σιγάλα, ανέλαβε πριν από λίγο καιρό μία πρωτοβουλία που πολλοί γονείς έχουμε σκεφτεί και συζητήσει χρόνια τώρα: Δημιούργησε το κίνημα «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο» μέσω του οποίου καλεί τους γονείς να αποφύγουν να δώσουν στα παιδιά δικό τους κινητό τηλέφωνο, όσο τουλάχιστον βρίσκονται ακόμα στο Δημοτικό.

Τα καλά νέα είναι ότι η ιδέα αυτή αγκαλιάστηκε με θέρμη από πολλά σχολεία της χώρας (κυρίως ιδιωτικά), κάτι που αποδεικνύει ότι οι περισσότεροι αρχίζουμε πλέον να κατανοούμε την αρνητική επίδραση των οθονών και των social media στις ζωές των παιδιών, ειδικά από τόσο μικρή ηλικία.

Η ίδια μίλησε στο OW και εξήγησε γιατί είναι στο χέρι των γονιών να διαμορφώσουν μια κοινωνική νόρμα που αποκλειστικό στόχο θα έχει να προστατεύσει τα παιδιά από τις επιπτώσεις που τα smartphones έχουν στην ψυχική υγεία τους.

Γιατί έχει νόημα να... «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο» πριν δώσουμε κινητό τηλέφωνο σε ένα παιδί

– Τα τελευταία χρόνια, και αφού υπάρχουν πλέον οι σχετικές έρευνες που αποδεικνύουν την αρνητική επίδραση της χρήσης οθονών από μικρές ηλικίες, μοιάζει να υπάρχει μια στροφή -στο εξωτερικό τουλάχιστον- από τους γονείς. Κοινότητες ολόκληρες συμφωνούν να μην αγοράζουν στα παιδιά Δημοτικού συσκευές κινητών ή να μην αποδέχονται τη χρήση social media πριν τα 14. Στην Ελλάδα έρχεται μια αντίστοιχη αλλαγή;

Ναι, παρατηρώ και στην Ελλάδα σημάδια αυτής της αλλαγής, και μάλιστα αρκετά ενθαρρυντικά! Μια ένδειξη είναι η απρόσμενα μεγάλη συμμετοχή στο «Περιμένουμε» και η ταχύτητα με την οποία διαδόθηκε σε πολλά σχολεία της Αθήνας, από γονέα σε γονέα. Επιπλέον, βλέπω ολοένα και περισσότερα σχετικά άρθρα να εμφανίζονται στις εφημερίδες, κάτι που δείχνει ότι το ζήτημα αρχίζει να συζητιέται ευρύτερα στην κοινωνία.

Παρακολουθώ με χαρά και ενδιαφέρον τις πρωτοβουλίες που συζητάει η κυβέρνηση, η οποία είναι ένδειξη ότι το θέμα λαμβάνει σοβαρή προσοχή και σε πολιτικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, από όσα διαβάζω, σχεδιάζεται μια τριπλή στρατηγική για την προστασία των παιδιών κάτω των 15 ετών από την ανεξέλεγκτη πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτή περιλαμβάνει τη δημιουργία της ιστοσελίδας parco.gov.gr για την εκπαίδευση γονέων σε γονικούς ελέγχους, την εφαρμογή Kids Wallet που θα συνδέεται με το μητρώο πολιτών για την πιστοποίηση ηλικίας, και την προώθηση μιας συντονισμένης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την επιβολή περιορισμών από τις μεγάλες πλατφόρμες. Όλα αυτά συνιστούν μια θετική τάση που υποδηλώνει πως, έστω και σταδιακά, οι Έλληνες γονείς αρχίζουν να ευαισθητοποιούνται και να λαμβάνουν μέτρα για να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τους κινδύνους της υπερβολικής και πρώιμης χρήσης της τεχνολογίας.

Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ «ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΩΣ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ» ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΙΚΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ ΜΙΑ ΚΡΙΣΙΜΗ ΜΑΖΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΟΡΜΑ.

– Η ιδέα του «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο» πώς προέκυψε και πώς λειτουργεί; Η πρότασή σου είναι καθόλου συσκευές και καθόλου social media, μέχρι ποια ηλικία;

Η ιδέα του «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο» εμπνέεται από την πρωτοβουλία Wait Until the 8th στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στόχος είναι να καταργηθεί το συνηθισμένο επιχείρημα που συχνά ακούμε οι γονείς: «Γιατί να είμαι το μόνο παιδί που δεν έχει smartphone/social media;» Οι γονείς, παρότι γνωρίζουμε τους κινδύνους, συχνά υποκύπτουμε «με βαριά καρδιά» σε αυτό το επιχείρημα γιατί δεν θέλουμε να απομονώσουμε το παιδί μας από την κοινωνική δραστηριότητα του σχολείου του.

Το «Περιμένουμε ως το Γυμνάσιο» ενθαρρύνει τους γονείς να καθυστερήσουν την παροχή smartphones και την πρόσβαση στα social media τουλάχιστον μέχρι το Γυμνάσιο, γιατί τουλάχιστον το 30% των γονιών των συμμαθητών έχουν συμφωνήσει να κάνουν το ίδιο. Η λογική βασίζεται στην ομαδική δέσμευση: αν το 30% της τάξης ενός παιδιού δεσμευτεί να καθυστερήσει τη χρήση smartphones και social media, τότε τα παιδιά που συμμετέχουν δεν θα νιώθουν «δακτυλοδεικτούμενα» ή απομονωμένα. Το ποσοστό του 30% δεν είναι τυχαίο· είναι το κατώφλι που σύμφωνα με έρευνες αρκεί για να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα που διαμορφώνει μια κοινή κοινωνική νόρμα.

Η δική μου πρόταση (που δεν είναι δική μου, αλλά βασίζεται στις συστάσεις ερευνητών όπως ο Jonathan Haidt, οι οποίοι έχουν μελετήσει ενδελεχώς τις επιπτώσεις της τεχνολογίας στην ψυχική υγεία των νέων) είναι μόνο κινητά απλής χρήσης και καθόλου social media ως το Λύκειο. Ο Haidt, συγκεκριμένα, στο βιβλίο του “The Anxious Generation” (το οποίο συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όλους τους γονείς) προτείνει τη χρήση μόνο απλών τηλεφώνων τουλάχιστον έως την ηλικία των 14 ετών (στην Ελλάδα, Γ’ Γυμνασίου). Όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προτείνει να καθυστερήσουν τουλάχιστον έως τα 16 χρόνια (στην Ελλάδα, Β’ Λυκείου). Αυτό το πλαίσιο βασίζεται στην ιδέα ότι τα παιδιά χρειάζονται χρόνο για να αναπτύξουν τις κοινωνικές και συναισθηματικές τους δεξιότητες χωρίς την πίεση και την επιρροή των κοινωνικών μέσων, που μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία.

iStock

– Τι feedback παίρνεις από τους γονείς για την πρωτοβουλία αυτή; Έχεις παραδείγματα που να έχει υλοποιηθεί;

Με έχει πραγματικά συγκινήσει η αγάπη με την οποία οι γονείς έχουν αγκαλιάσει το «Περιμένουμε», έχω λάβει αμέτρητα μηνύματα που λένε κάποια παράφραση του: «Ευχαριστώ για αυτό που κάνεις για τα παιδιά μας». Το αγαπημένο μου είναι όταν γονείς μου λένε: «Το παιδί μου με έχει τρελάνει να του πάρω smartphone, κι εγώ απαντώ ότι δεν μπορώ να του πάρω γιατί έχω υπογράψει το "Περιμένουμε", άρα δεν μπορώ να είμαι ασυνεπής προς τους άλλους γονείς με τους οποίους έχουμε συμφωνήσει να περιμένουμε τουλάχιστον ως το Γυμνάσιο». Αυτή ακριβώς είναι η ουσία της πρωτοβουλίας: να κανονικοποιηθεί η παιδική και προεφηβική ηλικία χωρίς smartphones και social media, δημιουργώντας μια κοινή δέσμευση που υποστηρίζεται από την κοινωνική δυναμική της ομάδας.

Παραδείγματα υλοποίησης ήδη υπάρχουν. Στην ιστοσελίδα του perimenoume.gr, μπορεί κανείς να δει μια λίστα με τα σχολεία που συμμετέχουν. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο στόχος του 30% έχει κατά πολύ ξεπεραστεί, γεγονός που μας γεμίζει αισιοδοξία ότι η πρωτοβουλία θα εφαρμοστεί. Αυτό αποδεικνύει πως, όταν οι γονείς συνεργαζόμαστε και αλληλοϋποστηριζόμαστε, είναι εφικτό να δημιουργηθεί ένα πιο υγιές περιβάλλον για τα παιδιά μας.

– Ακούω συνεχώς γονείς παιδιών στο Γυμνάσιο να παραπονιούνται ότι τώρα που τα παιδιά τους έχουν ήδη κινητό και social media δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να τα «ξεκολλήσουν» από αυτά; Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση;

Είναι αλήθεια ότι άπαξ και τα παιδιά αποκτήσουν smartphones και πρόσβαση στα social media, η αλλαγή των συνηθειών τους γίνεται δύσκολη. Ωστόσο, υπάρχουν μέτρα που μπορούν να μας βοηθήσουν ως γονείς να θέσουμε πιο υγιή όρια. Ένα σημαντικό πρώτο βήμα είναι η χρήση γονικών ελέγχων (parental controls) για τον περιορισμό του χρόνου που περνούν τα παιδιά στις συσκευές τους. Παράλληλα, θα πρότεινα τα εξής πρακτικά βήματα:

• Δημιουργία «No-Phone Zones»: Ορίζουμε περιοχές στο σπίτι, όπως το τραπέζι του φαγητού ή τα υπνοδωμάτια, όπου απαγορεύεται η χρήση συσκευών. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την οικογενειακή σύνδεση και να μειώσει την εξάρτηση από την τεχνολογία.
• Οικογενειακός σταθμός φόρτισης: Κρατάμε όλες τις συσκευές σε έναν κεντρικό χώρο κατά τη διάρκεια της νύχτας για να αποφεύγεται η χρήση πριν τον ύπνο.
• Ορισμός «ώρας ύπνου» για τις συσκευές: Καθιερώνουμε μια συγκεκριμένη ώρα που όλες οι συσκευές κλείνουν, τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο.
• Στήριξη μέσω κοινότητας: Μιλάμε με άλλους γονείς και συμφωνούμε σε κοινές πολιτικές για τις συσκευές, ώστε να μην νιώθουν τα παιδιά μας ότι αποκλείονται.
• Απλούστερες συσκευές: Εάν είναι εφικτό, ενθαρρύνουμε τη χρήση πιο βασικών συσκευών αντί για smartphones, ώστε να περιοριστούν οι περισπασμοί.

Τελευταίο, αλλά σίγουρα όχι λιγότερο σημαντικό, παραδειγματίζουμε τα παιδιά μας με τη δική μας συμπεριφορά - αν μας δουν να κάνουμε πιο περιορισμένη χρήση οθονών, είναι πιο πιθανό να ακολουθήσουν (υπάρχει μία φανταστική φράση του Robert Fulghum που χρησιμοποιώ συχνά, «να μην ανησυχείς ότι τα παιδιά σου δεν σε ακούν, να ανησυχείς ότι πάντα σε βλέπουν!»). Είναι σημαντικό να δώσουμε χρόνο στην οικογένειά μας να προσαρμοστεί.

iStock

– Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο πολύ, οι σύγχρονοι γονείς, να πούμε «όχι» σε οτιδήποτε μας ζητούν τα παιδιά; Γιατί περιμένουμε από κάποιον άλλον να βάλει το όριο;

Οι σύγχρονοι γονείς, συχνά δυσκολευόμαστε να πούμε «όχι» στα παιδιά μας για πολλούς λόγους, οι οποίοι συνδέονται τόσο με κοινωνικές αλλαγές στην μορφή της οικογένειας όσο και με δικές μας ανασφάλειες. Αρχικά, ζούμε σε μια εποχή που έχουμε την πίεση ότι πρέπει να είμαστε «τέλειοι» γονείς, προσφέροντας στα παιδιά μας τα πάντα και αποφεύγοντας κάθε πιθανότητα να τα δυσαρεστήσουμε. Φοβόμαστε ότι το «όχι» μπορεί να πληγώσει τη σχέση μας μαζί τους ή να τα κάνει να νιώσουν αποκλεισμένα από την ομάδα των συνομηλίκων τους. Αυτή η αίσθηση μας οδηγεί στο να ικανοποιούμε τις επιθυμίες τους ακόμα και όταν μακροπρόθεσμα δεν είναι καλές για εκείνα.

ΤΑ ΟΡΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ, ΕΙΝΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ.

Επιπλέον, συχνά νιώθουμε μόνοι στο ρόλο μας ως γονείς. Στο παρελθόν υπήρχε μια ευρύτερη κοινότητα –οικογένεια, γείτονες– που μας βοηθούσε στη διαμόρφωση και τήρηση των ορίων. Σήμερα, η απουσία αυτής της συλλογικότητας μάς κάνει να διστάζουμε να πάρουμε αποφάσεις που μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση ή να διαφέρουν από τις ευρύτερες κοινωνικές προσδοκίες. Μια άλλη βαθύτερη αιτία είναι ότι ταυτιζόμαστε υπερβολικά με τα παιδιά μας. Το να πούμε «όχι» μπορεί να το βιώνουμε σαν να τα απογοητεύουμε ή ακόμα και σαν προσωπική αποτυχία. Συχνά, επίσης, δυσκολευόμαστε να αντέξουμε την σύγκρουση ή τη δυσαρέσκεια που μπορεί να προκαλέσει το όριο.

Τέλος, οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και η τεχνολογία προσθέτουν μια ακόμα δυσκολία: όταν είμαστε εξαντλημένοι ή απορροφημένοι από τις δικές μας υποχρεώσεις και οθόνες, είναι ευκολότερο να πούμε «ναι» παρά να μπούμε στη διαδικασία να εξηγήσουμε και να επιμείνουμε στο «όχι». Χρειάζεται να θυμίζουμε στον εαυτό μας ότι τα όρια δεν είναι τιμωρία· είναι φροντίδα. Όταν βάζουμε όρια, δείχνουμε στα παιδιά μας ότι τα αγαπάμε αρκετά ώστε να τα  προστατεύσουμε, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί να αντέξουμε την προσωρινή τους δυσφορία. Μέσα από συνεργασίες με άλλους γονείς και πρωτοβουλίες όπως το «Περιμένουμε», μπορούμε να νιώσουμε μεγαλύτερη σιγουριά και να βοηθηθούμε στο να εφαρμόσουμε αυτά τα όρια με συνέπεια και αγάπη.