ΤΟ ΕΜΣΤ ΥΠΟΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΜΕ 4 ΝΕΕΣ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Το ΕΜΣΤ φιλοξενεί 4 νέες εκθέσεις που διερευνούν τη σύνθετη σχέση ζώων και ανθρώπων και τον ρόλο τους στην πλανητική ευημερία.

Στο βιβλίο του “Why Look at Animals”, ο John Berger θέτει το ζήτημα της μη-ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία ειδικά από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, βρέθηκε παραγκωνισμένη και υποτιμημένη σε ένα απλό θέαμα. Η φύση γίνεται βορά της υπερκατανάλωσης. Τα ζώα, τα οποία άλλοτε κατείχαν κεντρική θέση στη ζωή μας, σημείο αναφοράς της ύπαρξής μας, μοιάζουν στις μέρες μας απλά να επιβιώνουν στα ζωολογικά πάρκα ως ζωντανά μνημεία μιας άδικα χαμένης εποχής ή να υποτάσσονται στις επιθυμίες για κυριαρχία και απόλαυση. Και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) εμπνέεται τόσο έντονα τη φετινή άνοιξη από τις ιδέες αυτές του Berger, ώστε γεμίζει αίθουσες και ορόφους με δύο ατομικές και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εκθέσεις που θα σε αναγκάσουν να επαναπροσδιορίσεις τη θέση σου στη γη.

Πώς γίνεται να θεωρούμε ότι είμαστε το ευφυέστερο είδος του πλανήτη και ταυτόχρονα αυτό που τον καταστρέφει τόσο άγρια και τόσο συστηματικά εδώ και εκατοντάδες χρόνια; Αυτό είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα που η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Γρέγου, μας καλεί να κρατήσουμε στο μυαλό μας, καθώς στη δημοσιογραφική παρουσίαση της έκθεσης περιδιαβαίνουμε τη νέα καλειδοσκοπική τοιχογραφία 30 μέτρων του Kasper Bosmans «Το θολό βλέμμα» (2025) στο ισόγειο του μουσείου, η οποία εξετάζει ακριβώς αυτή την εργαλειοποίηση των ζώων από τους ανθρώπους.

Άποψη εγκατάστασης από το έργο του Kasper Bosmans, The Fuzzy Gaze / Το Θολό Βλέμμα, 2025. Παραγωγή ΕΜΣΤ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν

Ο προβληματισμός εντείνεται ενώ μεταφερόμαστε στην κλειστή αίθουσα του ισογείου και στην πρώτη ατομική έκθεση του Sammy Baloji στην Ελλάδα με τίτλο «Απόηχοι της Ιστορίας, σκιές της προόδου», η οποία αποτελεί μια έντονη κριτική ματιά στο θέμα της αποικιακής κληρονομιάς και της εκμετάλλευσης των πόρων.

Ανεβαίνοντας στον 2ο όροφο του ΕΜΣΤ η υποβλητική και εμβυθιστική ατομική έκθεση της Τζάνις Ράφα «Εμείς που Προδώσαμε τα Άλογα» βιώνεται ως γροθιά στο στομάχι, καθώς διερευνά θέματα ελέγχου, οικειότητας αλλά και εκμετάλλευσης των αλόγων καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους. Ενώ μια καταπληκτική εγκατάσταση με έργα από μετάξι της Emma Talbot με τίτλο «Human/Nature» (2025) μάς προσκαλεί να φανταστούμε ένα καλύτερο μέλλον με πιο αρμονικές σχέσεις ανθρώπων και φύσης.

Γιατί να βρεθείς στο EMΣΤ τους επόμενους μήνες

1. Για να παρακολουθήσεις την πρώτη ατομική έκθεση σε ελληνικό μουσείο της Janis Rafa «We Betrayed the Horses / Εμείς που προδώσαμε τα άλογα»

• Από 4 Απριλίου έως 5 Οκτωβρίου 2025
• Στον 2ο όροφο
• Σε επιμέλεια Δάφνης Βιτάλης

H Janis Rafa κατάφερε να μεταμορφώσει δύο από τους εκθεσιακούς χώρους στον 2ο όροφο του μουσείου σε μια υποβλητική εγκατάσταση που παραπέμπει σε... ιπποστάσιο, εντός της οποίας ο επισκέπτης συναντά γλυπτικά έργα, έργα με κείμενο, καθώς και ένα νέο φιλμ που έχει γυριστεί στις άδειες εγκαταστάσεις ενός ιππόδρομου, στο οποίο προβάλλεται αρχειακό υλικό κινούμενης εικόνας από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Δεν είναι απλά η αίσθησή μου ότι ο χώρος αποπνέει σαδιστική ατμόσφαιρα: αλυσίδες, χαλινάρια, καπίστρια, λουριά απλωμένα πάνω σε μαύρα γυαλιστερά πλακάκια, σέλες φτιαγμένες στο σχήμα του αλόγου, όλα έχουν σκοπό να το τιθασεύσουν και να το δαμάσουν, με τρόπο που θα προσφέρει στον αναβάτη ευχαρίστηση και μια αίσθηση ισχύος. Και το άλογο πού είναι σε όλη αυτή τη διαδικασία;

Άποψη εγκατάστασης από την ατομική έκθεση της Janis Rafa: We Betrayed the Horses / Εμείς που προδώσαμε τα άλογα, 2025. Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν.

Παρόλο που τη Rafa απασχολεί ιδιαίτερα η εικόνα του αλόγου, το οποίο επανέρχεται στο έργο της με ένα διαφορετικό πρίσμα, στην πράξη είναι απόν. Τη θέση του έχει πάρει το επιτελεσμένο (performed) άλογο, όπως το ονομάζει η ίδια. Πρόκειται για έναν όρο που παραπέμπει σε μια ανθρώπινη κατασκευή που καμία σχέση δεν έχει με τα φυσικά ένστικτα και τις επιθυμίες του ζώου, το οποίο αντιμετωπίζεται απλά ως εργαλείο για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών και απολαύσεων.

Μέσα από τα έργα της, λοιπόν, η καλλιτέχνης καυτηριάζει τον έμφυλο, μα και ελιτίστικο χαρακτήρα της ιππασίας και υπογραμμίζει ότι η πανάρχαια, γοητευτική μεν σχέση ανθρώπου-αλόγου είναι στην ουσία της κακόβουλη και σαδιστική.

Άποψη εγκατάστασης από την ατομική έκθεση του Sammy Baloji: Echoes of Progress, Shadows of History / Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου, 2025. Παραγωγή ΕΜΣΤ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Imane Farès, Παρίσι. Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν.

2. Για να μάθεις για την αποικιοκρατία και βιομηχανική εκμετάλλευση της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό από τον Sammy Baloji μέσα από το έργο του «Echoes of Progress, Shadows of History / Απόηχοι της ιστορίας, σκιές της προόδου»

• Από τις 3 Απριλίου έως τις 2 Νοεμβρίου 2025
• Στον εκθεσιακό χώρο του ισογείου
• Σε επιμέλεια Ιόλης Τζανετάκη

Με την πρώτη ατομική του έκθεση στην Ελλάδα, ο διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης καλεί να αναγνωρίσουμε αυτό που επί είκοσι και πλέον χρόνια διερευνά: τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ πολιτισμικής ταυτότητας, ιστορίας της αποικιοκρατίας και βιομηχανικής εκμετάλλευσης στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Το έργο του εστιάζει στην πολιτισμική, αρχιτεκτονική και βιομηχανική κληρονομιά της διαφιλονικούμενης και πλούσιας σε ορυκτά μέταλλα, επαρχίας της Κατάνγκα (στα νοτιοανατολικά της χώρας), εξετάζοντας κριτικά τον αντίκτυπο της βελγικής αποικιοκρατίας. Ήταν ο Βέλγος βασιλιάς Λεοπόλδος που υιοθέτησε αυτό το όραμα το 1876 και το πραγματοποίησε αναίσχυντα μερικά χρόνια μετά, ακολουθώντας το μοντέλο των Ολλανδών στην Ιάβα, της Ινδονησίας: αυτό της καταναγκαστικής εργασίας. Απαίτησε, λοιπόν, μεταξύ άλλων, από τον πληθυσμό να δουλεύει σκληρά για τη συγκομιδή φυσικού λατέξ (ο χυμός του δέντρου καουτσούκ), χαυλιοδόντων από ελέφαντες, αλλά και για την παροχή των απαραίτητων προμηθειών στους αποικιοκράτες. Και το έκανε με την εφαρμογή των πιο βάναυσων μεθόδων.

Όλα αυτά διήρκησαν περίπου μέχρι το 1960, οπότε το Κονγκό έγινε ανεξάρτητο. Έχουμε ευθύνη, όμως, να συνεχίσουμε να μιλάμε για τα φρικτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν όλα αυτά τα χρόνια εκεί. Και ένας αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνουμε, όπως προτείνει και ο Baloji, είναι μέσα από την τέχνη: μέσα από εικόνες και παραδοσιακά αντικείμενα του τόπου που φέρνουν μαζί τους όλους τους συμβολισμούς που τα αποικιοκρατικά ευρωπαϊκά συστήματα επεδίωξαν να φιμώσουν.

Sammy Baloji Aequare. The Future that Never Was, 2023 (video still) / Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Imane Farès, Παρίσι

Η ατομική έκθεση του Baloji στο ΕΜΣΤ περιλαμβάνει εγκαταστάσεις, έργα βίντεο και φωτογραφικές σειρές από τα τελευταία δώδεκα χρόνια της καλλιτεχνικής δραστηριότητάς του, αλλά και το Meandering (2025), ένα καινούριο έργο που είναι ανάθεση και παραγωγή του ΕΜΣΤ.

Kasper Bosmans The Fuzzy Gaze / Το Θολό Βλέμμα,2025 (λεπτομέρεια). Παραγωγή ΕΜΣΤ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη. Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν.

3. Για να εντυπωσιαστείς από τo in situ έργο του Kasper Bosmans «The Fuzzy Gaze» στο Φουαγιέ του ΕΜΣΤ

• Από 3 Απριλίου 2025 έως 15 Φεβρουαρίου 2026

Το νέο αυτό έργο του Kasper Bosmans είναι μάλλον το πρώτο που θα συναντήσεις μπαίνοντας αυτές τις μέρες στο ΕΜΣΤ και σίγουρα δεν θα σε αφήσει ασυγκίνητο/η. Στόχος του καλλιτέχνη μέσω αυτού είναι να εξετάσει τη μεταλλαγή των ρόλων που κατέχουν τα ζώα στον κόσμο του ανθρώπου μέσα στον χρόνο. Πρόκειται για μια μεγάλης κλίμακας τοιχογραφία που εξερευνά σε αδρές γραμμές την ιστορία και εξέλιξη του αμφίδρομου βλέμματος μεταξύ ανθρώπου και ζώου και εμείς, ως επισκέπτες, το παρακολουθούμε υπό τη μορφή μιας πομπής.

Ο Bosmans με την πολύχρωμη τοιχογραφία του φέρνει στο προσκήνιο διάφορους ρόλους που υπό συνθήκες αναθέτουμε ή αποδίδουμε στα ζώα: της συντροφιάς, του ψυχαγωγού, του εμπορεύσιμου προϊόντος, ρόλους που διαμορφώνονται ώστε να εκπληρώνουν τις χρηστικές μας ανάγκες ή την επιθυμία μας για θέαμα και θαλπωρή. Άλογα, λούτρινα αρκουδάκια κι αιλουροειδή εμφανίζονται στην παρέλαση που παραπέμπει τόσο σε τσίρκο όσο και σε ζωολογικό κήπο. Το απαθές τους βλέμμα, ή αλλιώς το θολό βλέμμα όπως τιτλοφορεί ο καλλιτέχνης το έργο του, είναι όμως αυτό που μας καθηλώνει. Και που απαντά στο “Why Look at Animals” του John Berger που αναφέραμε αρχικά.

Άποψη εγκατάστασης: Emma Talbot, Human/Nature, 2025. Παραγωγή ΕΜΣΤ. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας. Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν.

4. Για να σε συνεπάρει το έργο της Emma Talbot «Human/Nature» που δημιουργήθηκε ειδικά για το ΕΜΣΤ

• Από τις 3 Απριλίου 2025 έως τις 15 Φεβρουαρίου 2026
• Στον εκθεσιακό χώρο του 2ου ορόφου

Επιστροφή στον 2ο όροφο και σε ένα έργο μαγικό: Η Emma Talbot δημιούργησε ειδικά για το ΕΜΣΤ μια μνημειώδη υφαντουργική εγκατάσταση από ζωγραφισμένο μετάξι, η οποία συνοδεύεται από την ταινία κινουμένων σχεδίων με τίτλο You Are Not the Centre (Inside the Animal Mind) [∆εν είσαι το Κέντρο (Μέσα στο Μυαλό των Ζώων)]. Στο έργο αυτό, όπως και σε πολλά άλλα έργα της, με ενημερώνουν οι επιμελητές του μουσείου, υπάρχει μια θηλυκού γένους πρωταγωνίστρια. Πρόκειται για ένα alter ego της ίδιας της καλλιτέχνιδας, η οποία βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία αναζήτησης και έρευνας στην προσπάθειά της να κατανοήσει τον κόσμο γύρω της. Εδώ, λοιπόν, τη βλέπουμε να εγκαταλείπει τη σφαίρα της ανθρώπινης εμπειρίας για να εισέλθει στο μυαλό των ζώων, με σκοπό να κοιτάξει τον κόσμο μέσα από ένα μη ανθρώπινο βλέμμα.

Emma Talbot You Are Not the Centre (inside the animal mind), 2025 Film still. Ευγενική Παραχώρηση της καλλιτέχνιδας.

Και τι βλέπει μέσα από αυτό; Δεν βλέπει μόνο, μα βιώνει. Συλλέγει διάφορες αισθητηριακές εμπειρίες καθώς αποκτά την όσφρηση του σκύλου, επεξεργάζεται με το μυαλό μιας αράχνης που υφαίνει περίπλοκους ιστούς ή παρακολουθεί με την οπτική αντίληψη του ελαφιού και ταυτίζεται με τις αγχώδεις αντιδράσεις πουλιών σε κατάσταση αιχμαλωσίας. Στόχος της είναι να μας καλέσει να βιώσουμε κι εμείς τις ίδιες συνθήκες. Και ιδανικά να αναρωτηθούμε: Μπορούμε να οραματιστούμε και να δημιουργήσουμε ένα μέλλον με περισσότερη φροντίδα για τη μη-ανθρώπινη ζωή;

Πληροφορίες:

Το ΕΜΣΤ είναι ένα από τα μοναδικά εθνικά ιδρύματα τέχνης στον κόσμο που επιτρέπει την είσοδο στα κατοικίδια ζώα. Τα κατοικίδια ζώα και οι ιδιοκτήτες  τους είναι ευπρόσδεκτοι στους χώρους και τις εκθέσεις του Μουσείου.

Μέρες & ώρες Λειτουργίας ΕΜΣΤ: Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή: 11.00-19:00, Πέμπτη:11.00-22.00.

Εισιτήρια:

• Γενική είσοδος: 8 ευρώ
• Μειωμένο: 4 ευρώ

Ηλεκτρονική κράτηση εισιτηρίων: emst.gr.