ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑ

Ίσως είναι χρησιμότερο να ιεραρχήσουμε την αξία των πραγμάτων που είναι όντως σημαντικά και των πραγμάτων που μέχρι τώρα δεν είχαν το αποτέλεσμα που θέλαμε. Πριν μιλήσουμε για αξιοκρατία, ας μιλήσουμε για «αξιολογία». Για τον τρόπο δηλαδή που κατανοούμε και κρίνουμε τις αξίες των πραγμάτων, αλλά και του ίδιου μας του εαυτού.

Από μικροί έχουμε μάθει πόσο χρήσιμη και απαραίτητη είναι η αξιοκρατία. Πρέπει παντού να επικρατήσουν οι άξιοι. Να απαλλαγούμε από τους βραδύνοες, τους ανάξιους, τους τεμπέληδες. Αυτό που όλοι αναζητάμε είναι οι άξιοι που θα κάνουν σωστά τη δουλειά τους, που θα έχουν επαγγελματισμό και συνείδηση.

Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί οι άξιοι; Είναι αυτοί που γνωρίζουν καλά το αντικείμενό τους; Είναι αυτοί που έχουν σωστή και εμπεριστατωμένη γνώση και εμπειρία; Και είναι όλα τα παραπάνω ενδείξεις της αξίας ενός ατόμου;

Ποιος είναι ο άξιος τελικά;

Δηλαδή, ο υπάλληλος, ο επαγγελματίας, ο λειτουργός που γνωρίζει πολύ καλά –έως και άριστα– το αντικείμενο για το οποίο είναι τοποθετημένος είναι άξιος; Είναι φορέας αξιών που συμπληρωνόμενες από τη γνώση θα του επιτρέψουν να συμβάλει πραγματικά στη βελτίωση και την απόδοση της δουλειάς του;

Πόσο άξιος είναι τελικά ο υπάλληλος που, αν και καταρτισμένος πάνω στο αντικείμενό του, μιλάει άσχημα, υποτιμά τους ανθρώπους που καλείται να εξυπηρετήσει, χρησιμοποιεί τη θέση του για να ασκήσει μικροεξουσία; Που πιστεύει ότι η θέση στην οποία βρίσκεται του επιτρέπει να βλέπει αφ’ υψηλού αυτούς που έχουν ανάγκη τη γνώση ή τις υπηρεσίες του;

Αξίζει, λοιπόν, να διερωτηθούμε: αρκεί η επιστημονική ή η εμπειρική κατάρτιση από μόνη της να είναι το μέτρο της αξίας και της αξιολόγησης, ώστε να υπάρχει αξιοκρατία;

Ίσως αυτή η περίφημη και πολύφερνη νύφη που τόσα χρόνια ψάχνουμε για να νιώσουμε ασφαλείς αλλά και πολιτισμένοι να μην είναι η κατάλληλη. Μπορεί να είναι εντυπωσιακή και να τραβάει το βλέμμα, αλλά πριν την παντρευτούμε μήπως πρέπει να το ξανασκεφθούμε;

iStock

Ποιες αξίες θέλουμε;

Πριν ανατρέξουμε στο πώς θα επικρατήσουν κάποιες αξίες, πρέπει να ξανασκεφθούμε ποιες είναι αυτές οι αξίες. Για παράδειγμα, η εντιμότητα, η ανεξαρτησία της σκέψης, η ευγένεια, η αξιοπρέπεια και τόσες άλλες περιλαμβάνονται στα κριτήρια αξιολόγησης που επηρεάζουν την αξιοκρατία; Οι αξίες αυτές δεν παίρνουν επιθετικούς προσδιορισμούς που μπορούν να τις κάνουν εύκολα μετρήσιμες.

Στην εποχή μας, καθετί που δεν μπορεί να μετρηθεί με την κρατούσα αντίληψη χάνει την βαρύτητά του και συνεπώς δεν έχει τόσο μεγάλη αξία. Τουλάχιστον τόση που να το κάνει ένα από τα κριτήρια αξιολόγησης τα οποία οδηγούν στην αξιοκρατία. Όχι πως η μέτρηση και η ορθολογική απεικόνιση των πραγμάτων δεν είναι κάτι χρήσιμο ή απαραίτητο, αρκεί να μην απομονώνεται από την πραγματικότητα και να μην γίνεται αυτοσκοπός, αρκεί να μην καταλήγει μια απομονωμένη μεθοδολογία.

Πριν αρχίσουμε να μετράμε, ίσως είναι χρησιμότερο να ιεραρχήσουμε την αξία των πραγμάτων που είναι όντως σημαντικά και των πραγμάτων που μέχρι τώρα δεν είχαν το αποτέλεσμα που θέλαμε. Μόνον έτσι θα μπορέσουμε να διαγνώσουμε το πραγματικό πρόβλημα που μας απασχολεί σήμερα και να προβάλλουμε στον χρόνο τις λύσεις του.

Άξιος ή αξιόλογος;

Όλοι θέλουμε να έχουμε απέναντί μας έναν καλό υπάλληλο, έναν καλό συνεργάτη, έναν καλό επαγγελματία. Ας φέρουμε λοιπόν τον εαυτό μας στη θέση του. Ας αναζητήσουμε μέσα μας τις αξίες που μας κάνουν αξιόλογους και ας μην φοβηθούμε να τις προβάλλουμε και να απαιτήσουμε να αποτελούν κριτήρια, όταν πρόκειται να αξιολογηθούμε. Αλλά και να τις επικαλεστούμε, όταν πρόκειται να είμαστε εμείς αυτοί που αξιολογούμε για να προτείνουμε αυτούς που θα υπηρετήσουν την αξιοκρατία.

Πριν μιλήσουμε για αξιοκρατία, ας μιλήσουμε για «αξιολογία». Για τον τρόπο δηλαδή που κατανοούμε και κρίνουμε τις αξίες των πραγμάτων αλλά και του ίδιου μας του εαυτού. Μέσα από το πώς εμείς θα αντιδρούσαμε σε κάποια κατάσταση, ρόλο, εργασία ή υπεύθυνη θέση. Έτσι μπορούμε να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα και να συνεισφέρουμε πραγματικά στην αξιοκρατία που τόσο ανάγκη την έχουμε, όχι μόνο ως άτομα αλλά και ως κοινωνία.

Τι είναι η αξιολογία;

Η αξιολογία δεν είναι μια κατασκευασμένη ιδέα. Είναι μια επιστήμη, με μέθοδο και εργαλεία που μπορούν να προσδιορίσουν με αξιοπιστία τη γνώση, την εμπειρία, αλλά πάνω από όλα την ικανότητα των ανθρώπων να ερμηνεύουν και να αναλύουν τις καταστάσεις που τους περιβάλλουν.

H Αξιολογία (Axiology) είναι η επιστήμη που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αξιολογούν και κρίνουν. Οφείλει το όνομά της στην ελληνική λέξη που παράγεται από τα συνθετικά «άξιος» (αξία) και «λόγος» (επιστήμη). Η Αξιολογία καθιερώθηκε ως επιστήμη από τον καθηγητή Φιλοσοφίας Robert S. Hartman, Ph.D., ο οποίος τεκμηρίωσε λογικά τη θεωρία της αξίας, θέτοντας έτσι τις βάσεις μιας «επίσημης», επιστημονικής αξιολογίας. Η Αξιολογία επικεντρώνεται στη λογική ιεραρχία της αξίας, η οποία έχει τρεις βασικές διαστάσεις αξίας, που αντιπροσωπεύουν διαφορετικές έννοιες και όψεις της πραγματικότητας: εγγενής (άνθρωποι), εξωγενής (πράγματα), συστημική (ιδέες).

Πριν λοιπόν φτάσουμε στην αξιοκρατία, ας δώσουμε λίγο περισσότερο χώρο στην αξιολογία. Θα γίνει έτσι ευκολότερος ο δρόμος για να βγούμε από την απομόνωση του μέτριου που μας κατακλύζει.

Ο Ηλίας Γιαννικόπουλος σχεδιάζει και υλοποιεί εργαστήρια και σεμινάρια για το μέλλον της αφηγηματικής τέχνης, ενώ παράλληλα συλλέγει υλικό και καταγράφει στοιχεία για την ιστορία της αφήγησης στη σύγχρονη Ελλάδα.