ΘΕΑΝΩ ΚΟΝΤΑ: «Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ»

Η Θεανώ Κόντα, μία από τις ηθοποιούς της εκπληκτικής παράστασης «Ερωτευμένα άλογα», μιλάει για το πώς είναι να ζει στην Ελλάδα ένα άτομο με κινητική αναπηρία και για το δικαίωμα των ανθρώπων με αναπηρίες στη σεξουαλικότητα.

Η Θεανώ γεννήθηκε πριν από 32 χρόνια, πρόωρα. Μπήκε στη θερμοκοιτίδα και λίγο αργότερα διαγνώστηκε με εγκεφαλική παράλυση. Αυτό σημαίνει ότι αν την κρατήσει κάποιος από τη μέση, μπορεί να σταθεί. Αν την αφήσει, πέφτει. Η κινητική της αναπηρία, όμως, δεν την εμποδίζει να βγαίνει με φίλους, να ασχολείται με το θέατρο, να ερωτεύεται, να μιλάει ανοιχτά για τη σεξουαλικότητα.

Την είδα πρώτη φορά στη σκηνή, πάνω στο αμαξίδιό της, να παίζει στην εκπληκτική παράσταση «Ερωτευμένα άλογα». Της ζήτησα να κάνουμε συνέντευξη και φωτογράφιση. Ήταν θετική και στα δύο. Την είδα για δεύτερη φορά, μέσω υπολογιστή, για να τη ρωτήσω όλα όσα τριβέλιζαν το μυαλό μου από την ημέρα της παράστασης.

Η Θεανώ έχει χιούμορ, είναι ετοιμόλογη, έχει ένα απίστευτα γλυκό και παράλληλα ιντριγκαδόρικο χαμόγελο. Όταν μιλάς μαζί της δεν νιώθεις ούτε το παραμικρό ψήγμα λύπησης. Μοιάζει να πατάει καλά στη γη, παρόλο που δεν είναι τα πόδια της αυτά που τη στηρίζουν. Έχει διάθεση για ζωή, πάθος για όσα της αρέσουν και πίστη ότι μπορεί να τα καταφέρει. Νιώθω ότι ένα μεγάλο κομμάτι όλων αυτών οφείλεται στους γονείς της, που είναι εξαιρετικά ανοιχτόμυαλοι –σε μια χώρα που αυτό δεν είναι καθόλου προφανές– και παλεύουν να καλύψουν –στον βαθμό που μπορούν– τα κενά που υπάρχουν όσον αφορά την συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρίες.

– Κινείσαι με αμαξίδιο. Είναι κάτι που μια οικογένεια της οποίας ένα μέλος έχει αναπηρία μπορεί να προμηθευτεί μόνη της;

Τα αμαξίδια είναι πάρα πολύ ακριβά. Η συμβολή του κράτους είναι 1.000 ευρώ κάθε 8 χρόνια. Αυτό που έχω εγώ είναι το πιο ελαφρύ που υπάρχει, για να μπορώ να κινούμαι με άνεση, και κοστίζει 4.500 ευρώ. Το αλλάζω κάθε 10 χρόνια.

– Τι συνεπάγεται για την καθημερινότητά σου η δική σου αναπηρία;

Αν κάποιος με κρατάει από τη μέση, μπορώ να σταθώ όρθια. Χρειάζομαι έναν βοηθό ή συνοδό όλη μέρα μαζί μου. Μέσα στο σπίτι, για να με σηκώνει από το κρεβάτι και να με βοηθάει στην τουαλέτα. Έξω από το σπίτι, για να με βοηθάει να μπαίνω στα λεωφορεία, να κυκλοφορώ στα πεζοδρόμια. Είναι πολύ δύσκολη η πρόσβαση στην πόλη. Πόσες βόλτες να κάνεις στη γειτονιά; Σύντομα τη βαριέσαι. Θες να πάρεις λεωφορείο, αλλά δυσκολεύεσαι, δεν ανοίγει η ράμπα. Τα πεζοδρόμια είναι προβληματικά, αναγκάζεσαι να βγεις στον δρόμο μαζί με τον συνοδό σου, με κίνδυνο να χτυπήσει κάποιον από τους δύο αυτοκίνητο. Είναι φρικτό.

– Ήθελες να πας σε κανονικό σχολείο, αλλά πήγες σε ειδικό. Γιατί;

Γιατί δεν υπάρχει πρόσβαση σε κανονικό σχολείο για έναν άνθρωπο σε αμαξίδιο. Ξεκίνησα να πηγαίνω στο νηπιαγωγείο της γειτονιάς μου. Όταν οι γονείς μου χτύπησαν την πόρτα του δημοτικού σχολείου της περιοχής, τους απάντησαν: «Το παιδί δεν είναι για κανονικό σχολείο. Πώς θα ανεβοκατεβαίνει σε όροφο; Δεν υπάρχουν ράμπες. Πρέπει να πάει σε ειδικό σχολείο».

– Έχεις πάρει πτυχίο διαιτολογίας. Γιατί δεν εργάστηκες ως διαιτολόγος;

Έχω πάρει το πτυχίο διαιτολόγου-διατροφολόγου από το 2016. Ήταν η δεύτερη επιλογή μου. Μου άρεσε πάντα η γραφιστική, αλλά λόγω σπαστικότητας δεν μπόρεσα να τη συνεχίσω, χρειαζόμουν ένα πανάκριβο εργαλείο. Γιατί δεν δούλεψα ως διαιτολόγος; Γιατί δεν υπάρχει πρόσβαση σε νοσηλευτικό ίδρυμα για άτομα με κινητικές αναπηρίες. Αν είχα το δικό μου διαιτολογικό γραφείο θα έπρεπε να έχω συνοδό για 8 ώρες, τον οποίο φυσικά θα έπρεπε να πληρώνω. Αν ήμουν στη Γερμανία, πιστεύω ότι θα δούλευα.

– Τι συμβαίνει στο εξωτερικό; Ένας άνθρωπος με αναπηρία μπορεί να κάνει τα πάντα στην καθημερινότητά του; Να έχει πρόσβαση στα μέσα μεταφοράς, στα θεάματα, στην εργασία;

Όλοι οι άνθρωποι με κινητικές αναπηρίες στο εξωτερικό δουλεύουν. Το έχω δει και στην Ισπανία και στη Γερμανία.

– Τελικά δεν έγινες ούτε γραφίστρια, ούτε διαιτολόγος. Πώς μπήκε στη ζωή σου το θέατρο και η ομάδα «Εν δυνάμει»;

Το μικρόβιο του θεάτρου το είχα από όταν ήμουν μικρή. Στα 8 μου είχα πάει σε ένα εργαστήρι ζωγραφικής και η κοπέλα που μας έκανε μάθημα κατάλαβε ότι μου αρέσει το θέατρο. Ήρθα σε επαφή με τη θεατρική ομάδα «Εν δυνάμει» από μια γνωριμία που είχα κάνει σε κάποια θεατρικά εργαστήρια που παρακολουθούσα. Είμαι μαζί τους από το 2018. Έχουμε κάνει αρκετές παραστάσεις, έχουμε ταξιδέψει και στο εξωτερικό με τα «Ερωτευμένα άλογα», έχουμε πάει Κύπρο και Πολωνία.

– Ήταν εύκολο το ταξίδι και η διαμονή σου σε αυτές τις χώρες;

Ήταν προσβάσιμες χώρες και οι δύο και πέρασα πολύ ωραία! Δεν το περίμενα.

– Στην Ελλάδα υπάρχουν πόλεις με εύκολη προσβασιμότητα;

Ναι, η Λάρισα, η Ερμούπολη, ο Βόλος και από ό,τι έχω ακούσει και η Κομοτηνή.

– Βλέποντας την παράσταση «Ερωτευμένα άλογα» ένιωσα σαν θεατής το δέσιμο μεταξύ των ηθοποιών/ανθρώπων με αναπηρία και χωρίς. Αναρωτιέμαι πώς νιώσατε εσείς πάνω στη σκηνή, αλλά και σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας που οδήγησε σε αυτή την παράσταση…

Για να γίνει η παράσταση πήραμε συνεντεύξεις, μοιραστήκαμε προσωπικές εμπειρίες, κάναμε έρευνα, γράψιμο και μετά παίζαμε τη σκηνή. Ήταν μια βιωματική εμπειρία. Ειδικά η σκηνή του χορού ήταν για μας συγκλονιστική. Εκεί δεθήκαμε πραγματικά.

– Η σεξουαλικότητα και η αναπηρία είναι ταμπού, ειδικά στη χώρα μας. Πώς ξεκίνησες να βιώνεις εσύ τον έρωτα στην εφηβεία;

Ερωτεύτηκα το πρώτο αγόρι στα 15 μου. Έτρεμε λόγω της ασθένειάς του. Στην πορεία αρρώστησε και τελικά πέθανε. Ήμασταν ερωτευμένοι. Βρισκόμασταν με τους συνοδούς μας. Αυτοί είχαν για παρέα ο ένας τον άλλον και εγώ είχα αυτόν! Στη συνέχεια, στα 24 μου, γνώρισα τον Βαγγέλη, ο οποίος έμεινε ανάπηρος μετά από ατύχημα και δυσκολευόταν να το αποδεχτεί. Τον έφερνε πάντα ο αδερφός του, έτσι ακόμα κι όταν θέλαμε να αγκαλιαστούμε ή να φιληθούμε, ήμασταν πάντα τρεις! Είχαμε τον αδερφό του πάνω από το κεφάλι μας!

– Είναι η ιστορία που περιγράφετε και στην παράσταση, σωστά; Η σκηνή με δύο ανθρώπους ερωτευμένους, οι οποίοι είναι σε αμαξίδιο και δεν μπορούν να μείνουν στιγμή μόνοι τους, χωρίς συνοδό. Ο αδερφός του αγοριού προσπαθεί να ανεβάσει το κορίτσι πάνω στο αμαξίδιο του αγοριού. Έχει γίνει όπως την περιγράφεις στην παράσταση;

Ακριβώς. Μόνο το τραπεζάκι έλειπε, που το βάλαμε επίτηδες για να μην γκρεμιστούμε!

– Οι γονείς σου ήταν πάντα τόσο ανοιχτόμυαλοι; Δεν είναι εύκολο για έναν γονιό ανθρώπου με αναπηρία να συζητήσει για τον έρωτα όταν πρόκειται για το ενήλικο παιδί του. Είναι μάλιστα ένα θέμα που θίγεται στην παράσταση.

Οι γονείς μου ήταν και είναι ανοιχτόμυαλοι. Στην παράσταση, στον διάλογο που έχει ένας πατέρας με μια ψυχολόγο, της εξηγεί τον λόγο που αρνείται να δει την ύπαρξη της σεξουαλικότητας στο παιδί του: «Δεν θέλω να πληγωθεί». Όταν όμως μεγαλώσει το παιδί και έρθει ξαφνικά σε επαφή με τη σεξουαλικότητα, δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσει. Όταν θα μεγαλώσει το παιδί και ο γονιός δεν θα είναι πια εκεί, το ίδιο δεν θα ξέρει πώς να διαχειριστεί καταστάσεις.

– Έχεις φίλους με αναπηρία που δεν είχαν την τύχη να έχουν ανοιχτόμυαλη οικογένεια; Που έχουν ζήσει δύσκολα γιατί οι γονείς τους δυσκολεύονται πολύ με την έννοια της σεξουαλικότητας;

Θεωρώ ότι, συζητώντας το, μπορείς σιγά σιγά να το αποδεχτείς. Δεν μπορεί να ρωτάς έναν άνθρωπο με σύνδρομο Down «Τι είναι ο έρωτας;» και να σου απαντάει «Είναι ένας κύκλος». Εμένα μου είχαν μιλήσει από νωρίς για τη σεξουαλικότητα και την αναπηρία. Η ψυχολόγος του σχολείου μάς είχε μιλήσει για τον σεξουαλικό βοηθό – κανείς όμως δεν μας εκπαιδεύει σχετικά. Ο γονιός δεν ξέρει πώς να τον βρει. Είναι δύσκολο. Θεωρώ ότι κάποια στιγμή πρέπει να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση στα σχολεία.

– Στην Ελλάδα νομίζω ότι υπάρχει πολύς κόσμος που δεν γνωρίζει ούτε τον όρο «σεξουαλικός βοηθός»…

Ούτε εγώ τον γνώριζα. Μέσα από ένα σεμινάριο ήρθα σε επαφή με τον Δημήτρη που κάνει αυτή τη δουλειά. Όταν προετοιμάζαμε τη σκηνή της παράστασης, όπου εγώ βρίσκομαι σε ένα δωμάτιο με έναν σεξουαλικό βοηθό, ο Χρήστος που έπαιζε τον ρόλο του σεξουαλικού βοηθού μίλησε με τον Δημήτρη μέσω Skype για να καταλάβει τι ακριβώς κάνει.

– Στην Ελλάδα υπάρχουν σεξουαλικοί βοηθοί για άτομα με αναπηρία;

Μόνο ο Δημήτρης Ζώρζος, που δουλεύει μεταξύ Ισπανίας και Ελλάδας.

– Είναι κάτι που έχεις δοκιμάσει;

Το έχω δοκιμάσει σε ρόλο!

– Είναι κάτι που θα ήθελες να δοκιμάσεις και στην πραγματική ζωή;

Ναι, μάλλον ναι.

– Τι είναι έρωτας για σένα; Τι περιμένεις απ’ αυτόν;

Θέλει πολλή σκέψη το τι είναι έρωτας. Τι περιμένεις απ’ τον έρωτα; Δεν περιμένεις τίποτα. Αγαπάς κι ας μην αντιδράσει ο άλλος.

– Υπάρχουν πράγματα που θεωρείς ότι δεν μπορείς να κάνεις εξαιτίας της αναπηρίας σου;

Με τη θέληση μπορείς να κάνεις τα πάντα, αρκεί να μην βαριέσαι. Θέλεις όμως υποστήριξη – και από την κοινωνία και από την οικογένεια.

– Υπάρχει κάτι που φοβάσαι;

Όχι.

– Τι θαυμάζεις στους ανθρώπους;

Την υπομονή τους και το χαμόγελο.

– Πώς σε φαντάζεσαι σε 10 χρόνια;

Δεν το έχω σκεφτεί. Θα δούμε!

– Τι θα ήθελες να αλλάξει σε αυτή τη χώρα; Από πού θα μπορούσε να αρχίσει η μεγάλη αλλαγή;

Να μπει στα σχολεία η σεξουαλική αγωγή – από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς. Πρέπει να τα συζητάμε αυτά τα θέματα, δεν είναι black list.

– Σε ευχαριστώ πάρα πολύ! Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι ακόμα;

Όποιος δεν έχει δει τα «Ερωτευμένα άλογα», να τα δει!

Για να υπάρξει εκπαίδευση, πρέπει να υπάρχει προσβασιμότητα

Στο τέλος της κουβέντας μας με τη Θεανώ, ζητάει ευγενικά να πάρει τον λόγο η μητέρα της, Όλγα Δριστά. «Θα θέλαμε παραπάνω υποστήριξη. Η Θεανώ μπήκε στο ΤΕΙ με την πριμοδότηση για άτομα με αναπηρίες. Υπήρχε τόσο μεγάλο πρόβλημα μετακίνησης προς τη Σχολή –η οποία ήταν 35 χμ. έξω από τη Θεσσαλονίκη– που από ό,τι ξέρω όλα τα παιδιά με κινητική αναπηρία δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Τη Θεανώ την πηγαινόφερνε ο πατέρας της και είχε μαζί της βοηθό», εξηγεί.

«Αυτή τη στιγμή γίνεται πολύς λόγος για το πιλοτικό πρόγραμμα προσωπικού βοηθού για άτομα με αναπηρία. Γνωστοί μου που δεν εμβάθυναν σε όσα άκουγαν ή διάβαζαν, μου έλεγαν “Μα, τώρα θα υπάρχει ο προσωπικός βοηθός”. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που αφορά 1.000 άτομα στον νομό Αττικής για φέτος και 1.000 για του χρόνου, πιλοτικά. Όταν ένα ποσοστό 10% έχει αναπηρίες και από αυτό το 2% είναι κινητικές αναπηρίες, καταλαβαίνετε την κατάσταση», συμπληρώνει.

Οι άνθρωποι με αναπηρία δεν είναι ορατοί στον αστικό ιστό

«Σε κάποιο σεμινάριο σχετικά με την εκπαίδευση και την αναπηρία που είχε γίνει παλιότερα, είχαν μαζευτεί εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα και ένας από τους συνέδρους είχε πει ότι “η Θεσσαλονίκη είναι η χειρότερη πόλη που θα μπορούσε να ζει ένας άνθρωπος με αναπηρία”.

Μετά την πανδημία, όταν ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε και πάλι τα μέσα, αντιληφθήκαμε ότι υπήρχε νέος στόλος λεωφορείων, μεταχειρισμένων, στα οποία δεν φρόντισαν να συντηρήσουν τις ράμπες, με αποτέλεσμα να μην ανοίγουν. Σηκώναμε τη Θεανώ στα χέρια με τη βοήθεια των υπόλοιπων επιβατών για να τη βάλουμε μέσα. Αυτό όμως δεν είναι πραγματικότητα που ταιριάζει στο 2022. Οι άνθρωποι με αναπηρία δεν είναι ορατοί στον αστικό ιστό».

Διαφορετική η νοοτροπία στο εξωτερικό

«Οι διαφορές στον τρόπο που ζει ένας άνθρωπος με αναπηρία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι τεράστιες. Είχαμε πάει ταξίδι στο Βερολίνο και είδαμε μια εντελώς διαφορετική νοοτροπία. Μέναμε σε ένα σπίτι στο κέντρο της πόλης, από κάτω υπήρχε μια παμπ. Βλέπαμε άτομα σε αμαξίδια να μπαίνουν με φίλους, με παρέες. Αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν ότι μετά το σχολείο θα βγαίνουν όπως όλοι οι 17χρονοι, θα σπουδάζουν και θα δουλεύουν. Και μπορούν να τα κάνουν όλα αυτά γιατί υπάρχει υποστήριξη», καταλήγει η κ. Δριστά.

Τα «Ερωτευμένα Άλογα» επιστρέφουν στη Θεσσαλονίκη, στη σκηνή Σωκράτης Καραντινός της Μονής Λαζαριστών, από την Τετάρτη 14 έως και την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου. Κλείσε εισιτήριο.