ΘΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΣΟΥΝ ΕΝΑΝ ΑΝΤΡΑ ΣΕ ΘΕΣΗ ΜΑΙΑΣ;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μαίας και Μαιευτή, που γιορτάζεται στις 5 Μαΐου, συνομιλούμε με έναν άντρα που φροντίζει την έγκυο, την επίτοκο, τη λεχώνα και το νεογνό, σε έναν κόσμο που αλλάζει και αντιδρά στα έμφυλα στερεότυπα.

Η λέξη «μαιευτής» ξάφνιασε το λεξιλόγιο των νεοελλήνων το 1983, την πρώτη χρονιά που λειτούργησε το Τμήμα Μαιευτικής του ΤΕΙ Αθήνας στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας (με τον νόμο 1404/83, με τον οποίο ιδρύθηκαν τα τότε ΤΕΙ). Στο πλαίσιο της ισότιμης πρόσβασης και των δύο φύλων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, το ακαδημαϊκό έτος 1983-84 γίνονται δεκτοί στο Τμήμα Μαιευτικής και άρρενες σπουδαστές, οι οποίοι θα αποφοιτήσουν με την ιδιότητα του «μαιευτή».

Μέχρι τότε, οι γυναίκες απολάμβαναν τον τίτλο της μαίας αποφοιτώντας από σχολές Μαιών του Υπουργείου Υγείας, οι οποίες δέχονταν μόνο γυναίκες σπουδάστριες. Ήταν εκείνες που στον αστικό ιστό θα αντικαθιστούσαν την εμπειρική «κυρά μας τη μαμή».

Τέσσερις δεκαετίες μετά, ακούγονται οι ίδιοι αμήχανοι και ενίοτε διασκεδαστικοί διάλογοι:

– Τι σπουδάζεις;
– Μαιευτής.
– Α, είσαι μαιευτήρας-γυναικολόγος;
– Όχι, είμαι άντρας-μαία, ας πούμε μαίος.

Με ανάλογες απαντήσεις προσπαθούσε να λύσει τις απορίες φίλων και συγγενών ο Θάνος Φείδαρος, όταν πέρασε στο Τμήμα Μαιευτικής. Δεν ήταν η σχολή των ονείρων του, αλλά το τμήμα που επέλεξε τυχαία κατά τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου. Η μαιευτική ήταν διαθέσιμη στις επιλογές των υποψηφίων όλων των δεσμών και κατευθύνσεων. Ψάρι έξω από τα νερά του, ο νέος που αγαπούσε το θέατρο και τη λογοτεχνία και προοριζόταν για φιλόλογος ή ίσως δικηγόρος, δεν ήξερε τι να περιμένει εκείνη την πρώτη ημέρα στο αμφιθέατρο.

O Θάνος Φείδαρος, έξω από το Μαγγίνειο Μαιευτήριο του Αρεταίειου. Ανδρέας Σιμόπουλος

«Ξεκινήσαμε δύο αγόρια στο έτος μου. Έμεινα μόνο εγώ. Ο άλλος τα παράτησε». Μου εξηγεί ότι όταν εκείνος ήταν φοιτητής, για την πλειοψηφία των αντρών συμφοιτητών του τα ΤΕΙ Μαιευτικής ήταν το σκαλοπάτι για την ιατρική σχολή. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Έπαιρναν το πτυχίο και έδιναν κατατακτήριες. Για εκείνον, η Μαιευτική έγινε στην πορεία συνειδητή επιλογή σταδιοδρομίας σε ένα επάγγελμα γυναικοκρατούμενο, όπως γυναικοκρατούμενη ήταν τότε και η σχολή.

«Οι καθηγήτριες ήταν ιδιαίτερα αυστηρές. Δεν είχαν συνηθίσει τα αγόρια στην σχολή, πόσο μάλλον στο επάγγελμα. Μας θεωρούσαν υποδεέστερους των κοριτσιών. Πίστευαν ότι δεν μπορούσαμε να βοηθήσουμε την επίτοκο, να της δείξουμε τον θηλασμό, να φροντίσουμε το νεογνό. Για εκείνες τις παλαιάς κοπής καθηγήτριες, απλώς δεν ανήκες εκεί. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι διδάσκοντες έχουν περάσει από πανεπιστήμια και κλινικές του εξωτερικού, εκεί όπου μαίες και μαιευτές έχουν ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις».

Ανδρέας Σιμόπουλος

Δείξε μου το φύλο σου

Συνήθη θύματα των έμφυλων στερεότυπων στην εργασία είναι οι γυναίκες, οι οποίες ακόμη προσπαθούν να επιβιώσουν σε «αντρικά» επαγγέλματα. Για τους μαιευτές, η πρόκληση αντιστρέφεται, όταν μπαίνουν στα χωράφια των μαιών. Οι δυσκολίες πηγάζουν από τις προκαταλήψεις και είναι πολλές.

Ακόμη και σήμερα, η παρουσία των αντρών στον τοκετό και τον θηλασμό θεωρείται ταμπού. Εξαιρούνται οι γιατροί μαιευτήρες-γυναικολόγοι, που, αν και άντρες, δοξάζονται στην κύηση και τον τοκετό. Στον ιδιωτικό τουλάχιστον τομέα επιλέγουν να έχουν στο πλάι τους μία μαία και ποτέ έναν μαιευτή. Οι αγγελίες για εργασία που αναρτώνται στην επίσημη ιστοσελίδα του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών Μαιευτών Αθήνας τα λένε όλα με τη φράση: «Ζητείται μαία».

Αυτό δεν σημαίνει ανεργία για τους άντρες του επαγγέλματος, αλλά δύσκολη πρόσβαση σε ορισμένες θέσεις. Στον ιδιωτικό τομέα, οι μαιευτές εργάζονται συνήθως στα λεγόμενα κλειστά τμήματα των νοσοκομείων, όπως είναι τα χειρουργεία και οι μονάδες νεογνών, και σπανιότερα στις Αίθουσες Τοκετών ή στα Εξωτερικά Ιατρεία. Παράλογο, εάν σκεφτεί κανείς ότι μαίες και μαιευτές περνάνε όλοι από την ίδια εκπαίδευση και αξιολογούνται με τα ίδια κριτήρια στις πανεπιστημιακές πλέον σχολές.

Ανδρέας Σιμόπουλος

«Με το που πήρα το πτυχίο μου έπιασα δουλειά σε ιδιωτικό μαιευτήριο», περιγράφει την επαγγελματική πορεία ο Θάνος. «Ως άντρας είχα μόνο δύο επιλογές: πρόωρα νεογνά ή χειρουργείο. Δούλεψα δώδεκα χρόνια στη ΜΕΘ νεογνών. Πολύ δυνατή εμπειρία, γεμάτη έντονες στιγμές. Θυμάμαι μια γυναίκα, είχε κάνει έξι προσπάθειες εξωσωματικής για να φέρει τελικά πρόωρα στον κόσμο παιδί της, το οποίο μπήκε στη Μονάδα. Εκεί έρχονται οι νέες μητέρες με δάκρυα λύπης και τις περισσότερες φορές ευτυχώς φεύγουν με δάκρυα χαράς. Αυτή είναι η ικανοποίηση όλων μας».

Τον συναντάμε στο Αρεταίειο Νοσοκομείο, όπου εργάζεται τα τελευταία χρόνια. «Εδώ σε εμφανίζουν στις γυναίκες, δεν σε κρύβουν», μας λέει και συνεχίζει: «Είμαστε δύο μαιευτές στην κλινική και δεν έχουμε βιώσει ρατσιστικές συμπεριφορές. Έχω τη δυνατότητα να μπω στην αίθουσα τοκετών, αλλά προτιμώ να φροντίζω τα νεογνά. Ο Μάριος, ο συνάδελφός μου μαιευτής, επέλεξε τους τοκετούς. Στο δημόσιο τα πράγματα είναι αλλιώς».

Θα παραδεχτεί όμως στην κουβέντα ότι στα μάτια αρκετών γυναικών που φροντίζει είναι… γιατρός. Πώς θα ήταν «μαία» αφού είναι άντρας;

«Γιατρό με φωνάζουν», μας λέει.

Ανδρέας Σιμόπουλος

Ο καλύτερος φίλος της λεχώνας

Σε γνωστό ιστολόγιο νέων μαμάδων, ένα μέλος κατέγραφε την έκπληξή της όταν κατά τη διάρκεια του τοκετού μπήκε στην αίθουσα ο προϊστάμενος μαιευτής. «Είπατε τίποτα;» κατέληγε η ανάρτησή της, αφού πρώτα είχε περιγράψει μια άριστη συνεργασία.

«Ελάχιστες φορές ένιωσα ρατσισμό από μία νέα μαμά. Συνήθως είμαι απόλυτα αποδεκτός. Μία φορά είχα την ατυχία να μην με δεχτεί η επίτοκος, επειδή είμαι άντρας. Ό,τι και ο μαιευτήρας της, δηλαδή. Η προκατάληψη σε όλο της το μεγαλείο».

Στον δυτικό κόσμο, οι μαίες και οι μαιευτές βοηθούν την επίτοκη να γεννήσει. Ο γιατρός θα παρέμβει όταν υπάρχει παθολογία στην εγκυμοσύνη ή όταν συμβούν επιπλοκές στον τοκετό. «Εδώ είμαστε Ανατολή. Οι ασθενείς δεν έχουν εξοικειωθεί ακόμη με τον όρο “νοσηλεύτρια/νοσηλευτής”. Πώς να εξοικειωθούν με τον μαιευτή; Όχι μόνο λόγω φύλου αλλά και λόγω ιδιότητας. Είμαστε “μη γιατροί”. Αν αργήσει ο γυναικολόγος μιας γυναίκας να φτάσει στην αίθουσα, η επίτοκος παθαίνει πανικό. Φταίμε κι εμείς οι μαίες και οι μαιευτές, που έχουμε συμβιβαστεί με καταστάσεις».

Ανδρέας Σιμόπουλος

Σε λίγο θα μας αφήσει για να πάει στις νέες μαμάδες να τις απαλλάξει από τους φόβους τους και να τις βοηθήσει να θηλάσουν τα μωρά τους. «Όταν το νεογνό τρώει χάρη στη βοήθειά σου, ανεβαίνεις στα μάτια της νέας μητέρας και οι αναστολές της υποχωρούν. Είσαι ο σύντροφός της στην αρχή του ταξιδιού της μητρότητας».

Το Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο συγκαταλέγεται στα Baby-Friendly Hospitals, τίτλος που του απονεμήθηκε από τη UNICEF και αφορά στην «Προστασία, προώθηση και Υποστήριξη του Μητρικού Θηλασμού». «Έγινε η στροφή και πλέον παλεύουμε για την εδραίωση του μητρικού θηλασμού».

Ο Θάνος τελείωσε πρόσφατα το μεταπτυχιακό του επάνω στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και κάποια στιγμή ευελπιστεί να εργαστεί στον συγκεκριμένο τομέα. «Δεν μου αρέσει να μένω στάσιμος, θέλω να εξελίσσομαι», λέει. Ανήσυχο πνεύμα, με την αγάπη του για το θέατρο και τη λογοτεχνία ζωντανή, όταν τελειώνει τη βάρδια ξεκινάει το διάβασμα για τη νέα του ακαδημαϊκή περιπέτεια στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, όπου πέρασε με κατατακτήριες εξετάσεις.

«Οι βάρδιες σε φθείρουν. Το αντίδοτο είναι τα ενδιαφέροντά σου. Εκείνα που μεγαλώνοντας νιώθεις ότι δεν μπαίνουν στην άκρη», μας λέει και μας χαιρετάει. Ένας νέος άνθρωπος έρχεται στη ζωή ξεσηκώνοντας τον κόσμο από τα κλάματα στην αίθουσα τοκετών. Σε λίγο θα βρίσκεται στα έμπειρα χέρια του μαιευτή, που τα βράδια διαβάζει Σοφοκλή γιατί η εξεταστική του Ιουνίου πλησιάζει…

Στα καθήκοντα των μαιών και μαιευτών ανήκουν:

• Η φροντίδα της γυναίκας πριν, κατά τον τοκετό και μετά.
• Η φροντίδα του νεογνού από τη στιγμή της γέννησής του και για τις επόμενες 28 ημέρες.
• Η προαγωγή του Μητρικού Θηλασμού.
• Η αγωγή και προαγωγή υγείας της γυναίκας, που περιλαμβάνει την εκπαίδευση της γυναίκας στην αυτοεξέταση μαστού και τον οικογενειακό προγραμματισμό (αντισύλληψη, αποφυγή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, προγραμματισμός γεννήσεων, προγεννητικός έλεγχος κ.λπ.), την ενημέρωση γύρω από την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση.
• Η ενημέρωση της κοινότητας πάνω σε θέματα υγιεινής, καθαριότητας και διατροφής.
• Η ενημέρωση γύρω από τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα.
• Η λήψη τεστ Παπανικολάου, που διενεργείται από Μαίες/Μαιευτές στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Συλλόγου Επιστημόνων Μαιών Μαιευτών Αθήνας (ΣΕΜΜΑ).