ΤΕΧΝΗ ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Ο Ουκρανός εικαστικός Nikita Kadan επιμελήθηκε το «Γράμμα από το μέτωπο», μια ενότητα προβολών με έργα δημιουργών από την Ουκρανία που ζητούν να σταματήσει ο πόλεμος στη χώρα.

Το 1947, o Ρώσος ζωγράφος Αλεξάντερ Λακτιόνοφ φιλοτέχνησε ένα έργο για την Πανσοβιετική Έκθεση Ζωγραφικής της ίδιας χρονιάς. Είχε τίτλο «Γράμμα από το μέτωπο», εντυπωσίασε το κοινό και βραβεύτηκε. Απεικονίζει μια αισιόδοξη σκηνή, λουσμένη στο φως του ήλιου. Μια οικογένεια έχει μόλις παραλάβει από τα χέρια στρατιώτη γράμμα από κάποιον δικό της, ίσως τον πατέρα, προφανώς από το μέτωπο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Το διαβάζει ένα από τα παιδιά και τα νέα φαίνεται να είναι καλά.

Εβδομήντα πέντε χρόνια αργότερα, οι εικόνες καταστροφής που έρχονται από την Ουκρανία δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για αισιόδοξες σκέψεις. Ακόμα κι αν ο πόλεμος τέλειωνε σήμερα, το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, οι καταστροφές, οι πρόσφυγες συγκλονίζουν.

Εβδομήντα πέντε χρόνια αργότερα, τον τίτλο εκείνου του πίνακα πήρε μια δράση που παρουσίασαν Ουκρανοί καλλιτέχνες στο μουσείο μοντέρνας τέχνης Castello di Rivoli, στα περίχωρα του Τορίνο. Ορισμένοι από αυτούς παρέμεναν αποκλεισμένοι σε πόλεις που πλήττονταν. Άλλοι είχαν καταφέρει να μεταφερθούν είτε σε πιο ασφαλείς περιοχές της Ουκρανίας, είτε σε γειτονικές χώρες. Όλοι μαζί έστελναν ένα μήνυμα.

Πλάνο από το «Lucid Skin», AntiGonna (σε συνεργασία με τον Nikita Kadan), 2019. Courtesy the artists

«Όσο μεγαλύτερες είναι οι αποστάσεις που μας χωρίζουν, τόσο πιο ενωμένοι είμαστε στην απαίτηση να σταματήσει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία», ανέφεραν σε ανακοίνωσή τους. «Δεν θα μπορούσαμε να είμαστε πιο αλληλέγγυοι, βλέπουμε χρόνια πολιτικών αγώνων να κινδυνεύουν να εξανεμιστούν και να παραδοθούν στις φλόγες».

Πλάνο από το «Dedicated to the Youth of the World II», Yarema Malashchuk & Roman Himey, 2019. Courtesy the artists

Το δικό τους «Γράμμα από το μέτωπο» περιλάμβανε φιλμάκια που προβλήθηκαν στο Castello di Rivoli και παραμένουν διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του μουσείου.

Φωνές από την Ουκρανία

«Η επιλογή των φιλμ και των κινούμενων εικόνων που παρουσιάστηκαν δεν αφορά ακριβώς αυτόν τον νέο πόλεμο», διευκρίνισαν οι καλλιτέχνες. «Είναι μάλλον τεκμήρια της δουλειάς που είχε γίνει (ή που νομίζαμε πως είχαμε κάνει) για να αποτρέψουμε τη σύρραξη. Αυτά τα έργα μπορούν να ιδωθούν ως προαίσθημα μιας προφανούς και αναπότρεπτης καταστροφής, που πολύ συχνά στην ιστορία της Ουκρανίας έχει υπάρξει χειροπιαστή».

Πλάνο από το «As far as Possible», Nikolay Karabinovych, 2020. Courtesy the artist

Σε συνεργασία με την Giulia Colletti, που βρισκόταν στην Ιταλία, την επιμέλεια του project έκανε ο 40χρονος Ουκρανός εικαστικός Nikita Kadan, από το υπόγειο μιας γκαλερί στο Κίεβο που χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο. Οι εικόνες από την Ουκρανία που αναρτά πλέον στον λογαριασμό του στο Instagram θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως τεκμήρια για να διαπιστωθεί αν ο Πούτιν είναι εγκληματίας πολέμου.

Πλάνο από το «Enter the War», AntiGonna, 2017. Courtesy the artist

«Το Μουσείο σήμερα είναι ένα μέρος που πρέπει να έχει τη δυνατότητα να δρα σε διαφορετικές ταχύτητες», δήλωσε η Carolyn Christov-Bakargiev, διευθύντρια του Castello di Rivoli. «Εκείνη του στοχασμού που συνιστά τη βάση για εκθέσεις οι οποίες σχεδιάζονται επί μακρόν, κι εκείνη της αντίδρασης που πρέπει να είναι γρήγορη σε ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές που βιώνουμε, στις οποίες κάθε μουσείο μπορεί και ίσως πρέπει να κάνει κάτι από την πλευρά του, πάντα στο πνεύμα του μοιράσματος, της πολιτιστικής παραγωγής και της ειρήνης».

«The longest, the most productive - Deep cleansing power», Oleksiy Sai, 2021. Courtesy the artist

«Σας παρακαλώ, βρείτε έναν τρόπο να σταματήσετε τον Πούτιν», ήταν η έκκληση που απηύθυνε ο Kadan σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Η χώρα μας είναι ήδη σε κάποια μέρη ρημαγμένη και η κατάσταση χειροτερεύει καθημερινά. Μετά τον πόλεμο θα έρθει η πείνα και τότε πραγματικά θα χρειαστούμε τη βοήθειά σας. Αν μιλήσουμε για τις ανάγκες του καλλιτεχνικού κόσμου, θα χρειαστούμε να μας στηρίξετε για να ξαναχτίσουμε τα πολιτιστικά μας ιδρύματα και να ξαναρχίσουμε τις δημιουργικές ζωές μας, προβάλλοντας Ουκρανούς καλλιτέχνες. Αλλά, τελικά, δεν πρόκειται για τη σωτηρία των Ουκρανών. Είναι και για τη δική σας προστασία επίσης. Κινδυνεύουμε όλοι, γιατί αυτός πόλεμος στρέφεται ενάντια στην ίδια την ιδέα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».