«ΣΕ ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΧΩΡΑ»: ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΟΡΙΣΤΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο Mahdi Fleifel σκηνοθετεί την ταινία «Σε μια άγνωστη χώρα», μια ωμή αποτύπωση της προσφυγικής εμπειρίας στην Ελλάδα, όπου η εξορία και η ελπίδα συνυπάρχουν σε ένα γκρίζο τοπίο.

Στην ταινία «Σε μια άγνωστη χώρα», η Ελλάδα της παρακμής των μεγαλουπόλεων στο απόγειο της οικονομικής κρίσης συναντά τις ιστορίες κατατρεγμένων ανθρώπων που, βιώνοντας την προσφυγική συνθήκη, πασχίζουν να βρουν τρόπο να φτάσουν στην Ευρώπη. Η πραγματικότητα της Αθήνας και οι ρυθμοί εξέλιξης των ίδιων των κατοίκων της κάνουν τη βραβευμένη ταινία του Παλαιστίνιου-Δανού σκηνοθέτη Mahdi Fleifel μία σφαιρικά κοινωνική προσπάθεια να αποτυπωθεί η πολυπλοκότητα των σχέσεων, ανεξαρτήτως πατρίδας.

Η βιαιότητα της απελπισίας, τα κοινά σημεία των λαών της Μεσογείου και οι άγραφοι κανόνες της καθημερινότητας στην παρανομία, μακιγιάρουν τα ακόμα πιο σκληρά βιώματα που φέρνουν μαζί τους οι χαρακτήρες με φόντο το «γκρίζο» αστικό τοπίο, μολονότι η αφετηρία τους δεν είναι κοινή.

H πρώτη ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους του Mahdi Fleifel, κουβαλώντας περγαμηνές από φεστιβάλ κινηματογράφου σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη (μεταξύ άλλων Top 10 feature films στο Melbourne International Film Festival, προβολή στο Director’s fortnight στο Φεστιβάλ των Καννών, Prix Frasi- Best Feature Film και Βραβείο Κοινού στο Human Rights Film Festival Lugano, NETPAC award International Competition Winner στο Eurasia International Film Festival κ.ά.), εξοικειώνει τους θεατές με την ιδέα ότι οι εξαρτήσεις, τα πάθη και η ανάγκη για έναν κόσμο με περισσότερες ευκαιρίες έχουν πανανθρώπινο χαρακτήρα, χάρη στις αφηγήσεις των Παλαιστίνιων πρωταγωνιστών που ονειρεύονται το πέρασμα σε μια χώρα η οποία θα χωρέσει τα όνειρά τους.

Courtesy of Filmtrade

Συζητώντας με τον δημιουργό λίγο πριν την προβολή της ταινίας στην Ελλάδα, σε μια περίοδο που το Παλαιστινιακό παραμένει από τα πιο επίκαιρα ζητήματα και το προσφυγικό εν γένει δεν παύει να επηρεάζει τις ισορροπίες του συνόλου της Ευρώπης –όπου ζει τα τελευταία χρόνια ο ίδιος–, τον ρωτώ αναφορικά με τις έννοιες που αποκτά η «ελευθερία» για τους ήρωές του, οι οποίοι προέρχονται από ένα πεδίο όπου η πολιτική αστάθεια έχει ρίζες δεκαετιών ολόκληρων.

Πώς βιώνει την Ευρώπη ένας Παλαιστίνιος καλλιτέχνης και πώς την αντιλαμβάνονται οι κατατρεγμένοι πληθυσμοί που αναζητούν τη γη της Επαγγελίας;

«Για αυτούς τους ανθρώπους η Ελλάδα ανήκει απλώς γεωγραφικά στην Ευρώπη, δεν είναι και τόσο μακριά από τη δική τους πατρίδα πολιτισμικά, αν εξαιρέσει κανείς ότι δεν μιλούν τη γλώσσα. Δεν βλέπουν ανθρώπους να ζουν υπό το κράτος δικαιοσύνης και ευεξίας, αλλά συναντούν πολίτες χαμηλού εισοδήματος. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν θέλουν καν να πάνε στην Ελλάδα, ξέρουν όμως ότι χώρες όπως η δική μας και η Βουλγαρία αποτελούν τους ενδιάμεσους σταθμούς.

»Για αυτούς, ο στόχος είναι κάτι μακρινό, όπου τα πάντα είναι διαφορετικά, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, μέρη δηλαδή που φαντάζονται ότι υπάρχει οικονομική σταθερότητα, άρα η Ελλάδα είναι απλώς η πύλη για το ευρωπαϊκό “μέλλον” τους. Ο πρώτος σταθμός».

Όπως μου εξηγεί, αυτή η αντίθεση μεταξύ της δικής του περίπτωσης και των χιλιάδων ανθρώπων που φτάνουν στα ελληνικά νησιά είναι ακριβώς το σημείο που θέλει να αναδείξει. Οι πρωταγωνιστές του έρχονται από το μέρος που ο ίδιος μεγάλωσε.

Courtesy of Filmtrade

«Εγώ πια φτάνω στην Ελλάδα ως ένας ακόμα Δυτικός, που ξέρω ότι μπορώ να ζήσω άνετα λόγω πόρων, να μπω στη χώρα και να φύγω από αυτήν εύκολα. Να αντιληφθώ την ομορφιά που κρύβει η Ελλάδα στα βουνά και τα νησιά της, στο νόστιμο φαγητό, στον πολιτισμό και την πλούσια ιστορία της. Αυτοί οι άνθρωποι φτάνουν εδώ μην έχοντας απολύτως τίποτα. Έρχονται σε καθεστώς παρανομίας, έχοντας διασχίσει ωκεανούς για να τα καταφέρουν ή έχοντας επιζήσει από τραγωδίες, και προφανώς διαμορφώνουν διαφορετικά βιώματα, αφού μένουν στα “παρασκήνια” αυτής της πόλης, σε υπόγεια διαμερίσματα. Έχουν το καθημερινό άγχος να μην συλληφθούν από την αστυνομία».

Courtesy of Filmtrade

Τι ακριβώς όμως θέλει να απεικονίσει ο σκηνοθέτης; «Για μένα δεν είναι μία ταινία που θίγει το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα, αλλά μια προσπάθεια να αποτυπωθεί ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος ανά τα χρόνια τακτικά εξορίζεται. Το μεταναστευτικό σήμερα παρουσιάζεται σαν να μιλά κανείς για την πρόγνωση του καιρού. “Ο καιρός αναμένεται βροχερός” ή “η ημέρα θα είναι ηλιόλουστη”, την ώρα που χιλιάδες άνθρωποι πνίγονται στη Λαμπεντούζα. Αυτή είναι η ευρωπαϊκή αποτύπωση του προβλήματος.

»Για μένα όμως είναι μια ταινία για τους εξόριστους. Δεν είναι μόνο οι Παλαιστίνιοι στους προσφυγικούς καταυλισμούς του Λιβάνου. Εξού και οι αναφορές στον Μαχμούντ Νταρουίς στα πλάνα της ταινίας. H έμπνευση από τον χολιγουντιανό κινηματογράφο και από τη λογοτεχνία καταγράφει το συνολικότερο ανθρώπινο δράμα. Αυτός είναι ο λόγος που οι χαρακτήρες είναι βγαλμένοι από ταινίες του Σκορτσέζε, έχουν στοιχεία θρίλερ, δεν είναι αγγελικά πλασμένοι, ούτε κατασκευασμένοι για να τους λυπηθεί το κοινό. Είναι “αμαρτωλοί”».

«ΑΠΛΩΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΣΑΙ, ΕΙΝΑΙ ΣΑ ΝΑ ΛΕΣ: ΟΧΙ, ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ!»

Κλείνοντας τη συνέντευξη με τον πολυβραβευμένο σκηνοθέτη, θα ήταν αδύνατο να μη ρωτήσω τι σημαίνει για έναν Παλαιστίνιο να ζει στην Ευρώπη του σήμερα. Ο Mahdi Fleifel επιμένει ότι δεν αλλάζει τίποτα, παρά μόνο η πιο τακτική αναμετάδοση των ειδήσεων που περιστρέφονται γύρω από το θέμα. Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών και κυρίως οι κυβερνήσεις τους διαχειρίζονται την κατάσταση με τρόπο που μαρτυρά ότι το Παλαιστινιακό πάντα θα βρίσκεται χαμηλότερα από οτιδήποτε άλλο στην ατζέντα, ιδίως σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών, κατά την οποία εξελίσσεται παράλληλα το Ουκρανικό τα τελευταία 3 χρόνια.

Courtesy of Filmtrade

«Είμαστε τυχεροί αν μας λαμβάνουν υπόψη ως ανθρώπους. Και αυτή ήταν πάντα η αφετηρία μας κατά κάποιον τρόπο. Να υπεραμυνθούμε των δικαιωμάτων μας, της ανάγκης μας να υπολογιζόμαστε ως άνθρωποι, να υπάρχουμε, να διεκδικούμε ισότητα. Για αυτό και είναι δύσκολο να κάνεις μια ταινία για την Παλαιστίνη ή να την προωθήσεις εάν είσαι Παλαιστίνιος. “Ποιος είσαι;” θα σου πουν. “Δεν έχεις καν πατρίδα, δεν έχεις ούτε γη να σταθείς. Τι ιστορία θέλεις να αφηγηθείς;” Απλώς και μόνο κάνοντας μια ταινία για την Παλαιστίνη λοιπόν αντιστέκεσαι, είναι σα να λες: Όχι, έχουμε και πατρίδα και πολιτισμό! Έχουμε φόβους και όνειρα όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι εκεί έξω. Έχουμε και ποιητές και διάνοιες και στοιχεία ξεχωριστά που αποτυπώθηκαν στο παγκόσμιο γίγνεσθαι από ανθρώπους σαν τον Γκασάν Καναφάνι και τον Έντουαρντ Σαΐντ.

»Ξέρετε, είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και ορισμένα στοιχεία ίσως χάνονται στη μετάφραση, δεν είναι μόνο ο πλούτος της παλαιστινιακής κουλτούρας, αλλά το γεγονός ότι επέμεινα ώστε οι ήρωες μου να καταφέρουν και την παλαιστινιακή προφορά στην ομιλία τους. Χαρακτηριστικά της διαλέκτου δηλαδή με απασχόλησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό. Για έναν άλλο καλλιτέχνη ίσως ήταν αδιάφορο, σαφώς ένας Σύρος μπορεί να υποδυθεί τον Παλαιστίνιο ή ένας Λιβανέζος να υποδυθεί τον Σύρο, αλλά έχει μεγάλη αξία κάνοντας μία τέτοια ταινία να δηλώνεις με σαφήνεια τις λεπτομέρειες».

Η ταινία «Σε μια άγνωστη χώρα» βγαίνει στις αίθουσες στις 20 Μαρτίου 2025, από τη Filmtrade.