SASHA WALTZ: «Η ΣΧΕΣΗ ΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΧΕΙ ΒΑΘΙΕΣ ΡΙΖΕΣ»

Λίγο πριν τη δούμε στην Ελευσίνα, η Βερολινέζα χορογράφος Sasha Waltz μιλάει στο OW για τη σχέση της με τη χώρα μας και τη μεταμορφωτική δύναμη του χορού.

Από όλες τις παραστάσεις χορού που έχω δει μέχρι σήμερα, λίγες έχουν χαραχτεί τόσο έντονα στη μνήμη μου όσο τα «Σώματα» (Körper), που παρουσίασε η Βερολινέζα Sasha Waltz με την ομάδα της το 2006 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

Με αυτή τη χορογραφία είχε κάνει το ντεμπούτο της ως καλλιτεχνική διευθύντρια της φημισμένης Σαουμπίνε, το 2000, για να αναδειχθεί όπως σημειωνόταν χαρακτηριστικά «σε μια παράτολμη και αδυσώπητη ανατόμο της χαμένης αρμονίας ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή».

Θυμάμαι έντονα πώς οι χορευτές και χορεύτριες αξιοποιούσαν κυριολεκτικά κάθε κύτταρο του σώματός τους για να εκτελέσουν τις χορογραφίες της. Και είναι σαν να ηχούν ακόμη στα αυτιά μου τα χτυπήματα μιας «σπονδυλικής στήλης» που σχηματιζόταν από πορσελάνινα πιατάκια, αποδίδοντας εύγλωττα το θαύμα και τον πόνο του ανθρώπινου σώματος.

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Σώματα». © BORIS HORVAT/AFP

Σήμερα, η Sasha Waltz βρίσκεται πάλι στην Ελλάδα, με αφορμή το Μυστήριο 299 «Πώς θα αλλάξουμε το μυαλό μας για να αλλάξουμε τον κόσμο». Αυτός είναι ο τίτλος του Διεθνούς Συμποσίου που πραγματοποιείται στο παλιό εργοστάσιο χρωμάτων ΙΡΙΣ, στην Ελευσίνα, μια διοργάνωση του World Human Forum στο πλαίσιο της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Η Sasha Waltz έχει διπλό ρόλο στο πρόγραμμα: Την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου θα μιλήσει για το πώς ο χορός μπορεί να αλλάξει το μυαλό μας, κάνοντας αναφορά στο πιο πρόσφατο πρότζεκτ της ομάδας της, το «In C», το οποίο περιλαμβάνει 53 χορογραφημένες φιγούρες που έχουν μαγνητοσκοπηθεί ως video tutorials ανοιχτά στον κόσμο.

Το πάνελ που θα είναι η Sasha Waltz συντονίζεται από την Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, πρόεδρο και συνιδρύτρια του World Human Forum, ενώ η θεματική της συγκεκριμένης ημέρας είναι «Συνδυάζοντας την Προγονική με την Σύγχρονη Σοφία».

Στην κορύφωση των εκδηλώσεων του Διεθνούς Συμποσίου έρχεται το «Μυστήριο 14 - Human Requiem in Eleusis», μια site specific παράσταση σε σκηνοθεσία του Jochen Sandig και χορογραφία της Sacha Waltz, με τη συμμετοχή της 65μελούς χορωδίας Ραδιοφωνίας του Βερολίνου, στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας (29 Σεπτεμβρίου έως 1 Οκτωβρίου).

Στιγμιότυπο από το αρχικό «Human Requiem». © Matthias Heyde

Αφετηρία του συγκεκριμένου έργου είναι το «Human Requiem» (Ανθρώπινο Ρέκβιεμ), που δημιουργήθηκε από τον Jochen Sandig, τη Sasha Waltz και πολλούς ακόμη καλλιτεχνικούς συνεργάτες το 2012. Τέσσερα χρόνια μετά, ο Sandig βρέθηκε στην Ελευσίνα, και το οικουμενικό αφήγημα του τόπου αποτέλεσε την έμπνευση για το «Μυστήριο 14 Human Requiem in Eleusis».

Στην Ελευσίνα, το 2016.

Ναι, το συνέδριο περιλαμβάνει πολλά ακόμα, με τη συμμετοχή πολλών διακεκριμένων ομιλητών από όλο τον κόσμο, όμως η ανάμνηση των παραστάσεων της Sasha Waltz με έκανε να θέλω να μιλήσω περισσότερο από όλους μαζί της.

8 ερωτήσεις για τη Sasha Waltz

– Τι έχετε κρατήσει από προηγούμενες εμφανίσεις σας στην Ελλάδα και ποια είναι η σχέση σας με τη χώρα γενικότερα;

Η σχέση μου με την Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες, έχω μάλιστα κι Έλληνες προγόνους. Αγαπάω πολύ το ελληνικό κοινό. Έχουμε δώσει υπέροχες παραστάσεις για το Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο και στο Μέγαρο Μουσικής. Ανέκαθεν με ενέπνεε ο ελληνικός πολιτισμός και η Μυθολογία. Το να δημιουργήσω μια χορογραφία για τον Ναό του Απόλλωνα στου Δελφούς ή το Ιερό της Θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα είναι μεγάλη τιμή για μένα.

Η Sasha Waltz.

– Τι έρχεται στο μυαλό σας όταν ακούτε το ιστορικό τοπωνύμιο της Ελευσίνας και πώς η δουλειά σας πλέον εκεί επηρέασε τη γνώμη σας για το μέρος;

Νομίζω ότι η Ελευσίνα μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την ανθρώπινη φύση μας και τη σχέση μας τόσο με τους άλλους όσο και με το περιβάλλον. Το γεγονός ότι είμαστε θνητοί είναι κάτι που έχουμε κοινό με όλα τα έμβια όντα. Η ζωή μας συνιστά ένα δώρο το οποίο πρέπει να γιορτάζουμε. Η μυθολογία της Δήμητρας, της Περσεφόνης και του Άδη έχει ιδιαίτερο νόημα στο πώς αντιμετωπίζουμε τη ζωή μας σήμερα. Όπως είπε η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη: Χρειαζόμαστε μια νέα Ελευσίνα.

Η παρτιτούρα για το «Γερμανικό ρέκβιεμ» του Johannes Brahms, στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.

– Ο τίτλος «Πώς θα αλλάξουμε το μυαλό μας για να αλλάξουμε τον κόσμο» με κάνει να αναρωτιέμαι πόσο υπεύθυνος είναι καθένας μας για όσα συμβαίνουν. Κι αν εμείς κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, αλλά τελικά δεν εξαρτάται από εμάς;

Τα πάντα ξεκινούν από κάτι μικρό. Σαν ένας σπόρος στο χώμα που πρέπει να πεθάνει για να φέρει μια νέα ζωή. Αυτό είναι κάτι εξαιρετικά συμβολικό. Αλλά πρέπει επίσης να κάνουμε θυσίες προκειμένου να επιβιώσουμε.

– Ποια μέρη του Συμποσίου σας κινούν περισσότερο το ενδιαφέρον;

Το σύνολο του συμπόσιο είναι εξαιρετικό σε όλες του τις εκφάνσεις. Ο Jochen Sandig, που είναι συνιδρυτής του World Human Forum, και εγώ δεν θα μπορέσουμε να το παρακολουθήσουμε ολόκληρο, επειδή κάνουμε πρόβες για το «Human Requiem in Eleusis», στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, προσπαθώντας να αποδώσουμε τα Ελευσίνια Μυστήρια στο παρόν. Ευτυχώς, ολόκληρο το συμπόσιο όπως και η παράστασή μας θα μαγνητοσκοπηθούν.

Στιγμιότυπο από παράσταση χορού της ομάδας Sasha Waltz & Guests. © Alamy/Visualhellas.gr

– Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι η τέχνη και ειδικά ο χορός μπορούν να επιδράσουν καταλυτικά στον τρόπο σκέψης μας και το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο;

Πιστεύω ότι οι τέχνες γενικά έχουν μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη. Αυτό που δήλωνε ο αρχαίος ελληνικός όρος «κάθαρση» είναι ό,τι επιζητώ στη δουλειά μου.

– Πώς βρίσκετε εσείς την ισορροπία ανάμεσα σε σώμα και μυαλό; Μπορούμε να μιλάμε για μια τέτοια ισορροπία ή πρόκειται για κάτι διαφορετικό;

Νομίζω ότι το μυαλό και το σώμα δεν μπορούν να διαχωριστούν μεταξύ τους. Η ψυχή είναι κάτι που δεν περιγράφεται με λέξεις. Αλλά είμαστε σίγουρα κάτι περισσότερο από το σώμα μας. Αυτό είναι μια ιδιαίτερα πνευματική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, με την οποία καταπιάστηκα στο έργο μου «nobody», που ακολούθησε το «Körper».

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Rauschen». © Soeren Stache/DPA/Alamy/Visualhellas.gr

– Οι δημιουργίες σας θίγουν συχνά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Μπορείτε να αναφέρετε κάποια παραδείγματα;

Το έργο μου «Exodos» θίγει ζητήματα όπως η μετανάστευση και το πώς αντιμετωπίζουμε τους πρόσφυγες στην κοινωνία μας. Επίσης, έχω θεσπίσει μια σειρά από συμπόσια υπό τον τίτλο «Zuhoeren» (Ακούγοντας), όπως αυτό που διοργανώνει τώρα το World Human Forum στην 2023Ελευσίς. Συνεργαζόμαστε στενά και με κάποιους από τους εδώ ομιλητές, όπως η Gina Belafonte και ο Rick Lowe.

– Πώς σας φαίνεται συνολικά το τοπίο του σύγχρονου χορού;

Δεν θα ήθελα να κρίνω τη δουλειά συναδέλφων, θέλω να εστιάζω στη δική μου δουλειά, αν και είμαι πάντα περίεργη να παρατηρώ ό,τι συμβαίνει στην τέχνη και στον κόσμο του χορού. Κάποιες φορές είναι πιο επιφανειακό, κάποιες περισσότερο πολιτικό. Νομίζω ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Ποτέ δεν με ενδιέφεραν τα σύγχρονα ρεύματα. Πάντα αναζητούσα μια πιο διαχρονική προσέγγιση στα θέματα με τα οποία καταπιάνομαι στις δημιουργίες μου. Γιορτάζουμε 30 χρόνια της ομάδας Sasha Waltz & Guests φέτος και ακόμα έχουμε στο τρέχον ρεπερτόριό μας έργα και από τις τρεις αυτές δεκαετίες.