«PRIMA ΒΟΛΤΑ»: Η ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙΣ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ 65+
Το «Prima Βόλτα» φέρνει τη μουσικοθεατρική έκφραση σε άτομα 65+, αποδεικνύοντας πως η δημιουργικότητα και η φαντασία δεν έχουν ηλικία, ενώ παράλληλα εξασκεί δεξιότητες χρήσιμες στην καθημερινότητά τους.
Έχοντας παρακολουθήσει δύο ώρες από το «Prima Βόλτα», ένα καλλιτεχνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για ενήλικες 65+, είχα ξεχάσει όλες τις σκέψεις που τριγύριζαν στο μυαλό μου καθώς πήγαινα προς τα κει (Πού θα βρίσκομαι εγώ μετά τα 65; Θα δουλεύω ακόμα; Αν όχι, πώς θα γεμίζω τον χρόνο μου; Τι θα έχω διάθεση και αντοχές να κάνω; και άλλα ίσως λίγο πεσιμιστικά). Αντί γι’ αυτά, μια επιθυμία είχε κυριαρχήσει στο μυαλό μου: να έπαιρνα μέρος σ’ ένα τέτοιο μουσικοθεατρικό εργαστήρι εδώ και τώρα, όχι μετά τα 65!
Το λέω εγώ, που δεν έχω συμμετάσχει ποτέ σε κάτι παρόμοιο και νομίζω ότι δεν θα αισθανόμουν άνετα να είμαι σε μια παράσταση με κοινό. Γιατί ναι, λίγες μέρες μετά οι κυρίες (συντριπτική πλειονότητα) και οι κύριοι που είδα θα παρουσίαζαν το αποτέλεσμα της όλης προσπάθειας στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων, τραγουδώντας μεταξύ άλλων σε ρυθμούς οπερέτας: Γλέντι τρελό είν’ η μόνη μας ζωή / Ζω στα ουράνια σαν πιω σαμπάνια / Γλέντι τρελό, που μας παίρνει το μυαλό / Ζω στο μεθύσι, ώσπου να σβήσει αυτή η πνοή.
Τους είδα να το ερμηνεύουν στο εργαστήρι κρατώντας χάρτινα ποτήρια (στην παράσταση θα ήταν διάφανα, ίσως και με λίγο αλκοόλ), ενώ τους συνόδευε στο πιάνο η μουσικός παιδαγωγός Κατερίνα Νταμάνη, και τους καθοδηγούσε σκηνοθετικά ο ηθοποιός Αντώνης Πριμηκύρης. Οι δυο τους έχουν αναλάβει τον σχεδιασμό και την οργάνωση του «Prima Βόλτα», που κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής περιόδου 2024/25 περιλαμβάνει δεκατρείς επιμέρους κύκλους σε δέκα διαφορετικά σημεία του Αθηναϊκού χάρτη.
Αν οι εγκαταστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ και το Ολύμπια Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Μαρία Κάλλας είναι δύο μέρη όπου θα περίμενες να συμβεί κάτι τέτοιο, οι άλλοι οκτώ προορισμοί πρωτοτυπούν, καθώς πρόκειται για Λέσχες Φιλίας του Δήμου Αθηναίων σε ισάριθμες γειτονιές: Πλατεία Αμερικής, Άγιος Ελευθέριος, Κάτω Πετράλωνα, Ελληνορώσων, Κολοκυνθού, Γκράβα, Κουκάκι και Παγκράτι.
«Για τις ομάδες στη Λυρική και στο Ολύμπια, έγινε ένα ανοιχτό κάλεσμα και οι συμμετέχοντες έπρεπε πολύ συνειδητά να φεύγουν από το σπίτι τους και να έρχονται σε εμάς», εξηγεί η Κατερίνα Νταμάνη. «Αντίθετα, στις Λέσχες Φιλίας πήγαμε εμείς να συναντήσουμε όσους βρίσκονται ήδη εκεί, οι οποίοι στις πρώτες συναντήσεις δεν γνώριζαν ακριβώς τι θα παρακολουθούσαν. Συζητούσαμε μαζί τους και τους εξηγούσαμε περί τίνος πρόκειται, ώστε να υπάρξει μια πρώτη επαφή και να είναι μετά πιο εύκολο να μας εμπιστευτούν. Αν και είναι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας και αυτό το πρόγραμμα κάτι πολύ καινούργιο, ήταν πολύ ανοιχτοί στο να μας γνωρίσουν, να το δοκιμάσουν και να επιλέξουν αν τους ενδιαφέρει ή όχι».
«Η ομάδα 65+ συγκεντρώνει ανθρώπους με ποικίλα χαρακτηριστικά», προσθέτει ο Αντώνης Πριμηκύρης. «Ένας από τους εκπαιδευτικούς στόχους του προγράμματος ήταν να φτιάξουμε σε κάθε σημείο μια ομάδα στην οποία θα μπορούν να συνυπάρχουν διαφορετικά στοιχεία. Για να φτάσουμε σε αυτό υπήρχαν αρκετές προκλήσεις. Προφανώς είχαμε οραματιστεί και σχεδιάσει κάποια πράγματα, αλλά όλο αυτό είναι κάτι αρκετά ευέλικτο, που προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες όχι μονάχα των ατόμων, ακόμα και των χώρων. Ας πούμε, σε κάποιες Λέσχες Φιλίας οι χώροι ήταν πιο περιορισμένοι, ενώ τις πολύ κρύες μέρες του χειμώνα άνοιγαν για να υποδεχτούν αστέγους, οπότε δεν μπορούσε να γίνει το εργαστήρι».
Ο Αντώνης δούλεψε για πρώτη φορά με άτομα 65+ στο πλαίσιο του «Prima Βόλτα», ωστόσο έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, δουλεύοντας στο πεδίο. «Υπάρχει μια παραφιλολογία η οποία λέει ότι οι μεγάλοι άνθρωποι είναι δύσκολοι, ότι δεν αλλάζουν εύκολα», αναγνωρίζει. «Ωστόσο, πρέπει να κατανοήσεις τις ανάγκες τους, τις επιθυμίες τους, τις συμπεριφορές τους. Να δεις από πού πηγάζουν και να μπεις στη διαδικασία να τους προσεγγίσεις μέσα από αυτό, ακόμα κι αν χρειαστεί να είσαι λίγο αυστηρός μαζί τους. Χρειάζονται όρια».
Αυτή την αυστηρότητα τη βλέπω ας πούμε στην πράξη, όταν η Κατερίνα διακόπτει το τραγούδι για να τους «μαλώσει» ότι δεν τραγουδάνε όλοι, ενώ θα έπρεπε. Βέβαια, γίνεται τόσο μετρημένα και τρυφερά, που καταλαβαίνεις ακριβώς ότι δεν είναι τόσο θέμα αυστηρότητας όσο παρακίνησης. Η ίδια ασχολείται με αυτό το ηλικιακό γκρουπ εδώ και μια δεκαετία. «Αυτό που μπορείς να διαβάσεις στη βιβλιογραφία», τονίζει, «αλλά το βλέπεις και στην πράξη και είναι πολύ συγκινητικό, είναι ότι, παρότι έχεις μπροστά σου ανθρώπους που είναι μεγάλοι, που μπορεί να έχουν διάφορα προβλήματα, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, και φαίνονται κουρασμένοι, κατά τη διάρκεια του μαθήματος και όλης αυτής της συναναστροφής βλέπεις ότι ακόμα ενέργεια, έχουν ζωντάνια, έχουν διάθεση να μάθουν καινούργια πράγματα και όντως μαθαίνουν. Έχουμε συνδέσει την τρίτη ηλικία κυρίως με την αφήγηση όσων έχουν ζήσει, ενώ το κομμάτι της φαντασίας συχνά παρακάμπτεται. Κι όμως, βλέπεις ότι μπορούν να φτιάξουν φανταστικούς κόσμους πολύ ενδιαφέροντες».
«Σίγουρα χρειάστηκε να εξασκήσουμε κι εμείς αρκετές καινούργιες δεξιότητες, να αναστοχαστούμε και να διαφοροποιήσουμε τον τρόπο που δοκιμάζαμε διάφορα πράγματα, προκειμένου να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα», προσθέτει ο Αντώνης. «Όταν λέω "επιθυμητό αποτέλεσμα", δεν εννοώ σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Εννοώ αυτό που είναι λειτουργικό για τις ανάγκες, για τα σώματα και την ιδιοσυγκρασία των συγκεκριμένων. Στο Prima Βόλτα δεν δόθηκε προτεραιότητα τόσο στο καλλιτεχνικό ή το αισθητικό κομμάτι, όσο στο κομμάτι της ψυχαγωγίας και το πώς διάφορα εργαλεία από το θέατρο και τη μουσική θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καθημερινότητά τους».
Όπως μου λένε, η απόφαση να προστεθεί και μια παράσταση για να σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση κάθε κύκλου λήφθηκε στην πορεία, όταν φάνηκε ότι ήταν εφικτό.
«Βασικός μας στόχος μέσα από το ήταν να κάνουμε εξάσκηση της μνήμης, της κίνησης, και της λεπτής και αδρής κινητικότητας», εξηγεί η Κατερίνα. «Θέλαμε να μάθουν νέα πράγματα πρακτικά, να παίζουν κάποιους ρυθμούς, να μάθουν νέες μελωδίες. Επίσης, επενδύσαμε πάρα πολύ από την αρχή μέχρι το τέλος στο κομμάτι της αναπνοής, η οποία είναι πολύ βοηθητική τόσο για την οξυγόνωση του σώματος και τη λειτουργία του όσο και για τη μείωση του άγχους. Όσο οι άνθρωποι μεγαλώνουν, ακόμα και οι φωνητικές χορδές εξασθενούν, οπότε είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει η στήριξη από την διαφραγματική διαδικασία για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν καλύτερα την επικοινωνία τους, να μπορέσουν να μιλήσουν για περισσότερη ώρα, να μπορέσουν να μιλήσουν πιο δυνατά, πιο καθαρά».
«Θεωρώ ότι υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη για τέτοιου είδους προγράμματα», τονίζει ο Αντώνης. «Οι άνθρωποι κυρίως που συναντήσαμε στις Λέσχες Φιλίας έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη από ερεθίσματα. Στο κλείσιμο, ήταν πάντα πάρα πολύ γενναιόδωροι συναισθηματικά. Δηλαδή μας λένε ότι τους φτιάχνουμε τη μέρα, μας ευχαριστούσαν, που σίγουρα έχει να κάνει όχι μόνο με το πώς εκτελούσαμε εμείς τη δουλειά μας, αλλά και με την ανάγκη τους για νέα ερεθίσματα».
Ρωτάω και τους δύο αν υπήρξε κάτι που τους ξάφνιασε ή τους συγκίνησε έχοντας ολοκληρώσει τον πρώτο κύκλο του «Prima Βόλτα». «Αυτό που με συγκινεί πάρα πολύ είναι η σύνδεση», λέει η Κατερίνα. «Γίναμε πραγματικά μια ομάδα με όλους, τους γνωρίσαμε. Αναπτύχθηκε μια συναισθηματική σύνδεση πιο ισχυρή από ό,τι περίμενα, γιατί μιλάμε σχεδόν για 200 άτομα. Θα ήθελα να μπορούσα να συνεχίσω μαζί τους, όμως ο κύκλος έκλεισε και πρέπει να ξεκινήσει ο νέος με καινούργιες ομάδες. Ήταν πολύ συγκινητικό ότι χτίσαμε κάτι μαζί».
«Και εγώ και η Κατερίνα επενδύσαμε με πολύ προσωπικούς όρους σε όλο το πρόγραμμα, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι πολύ αναγκαίο να συμβαίνουν τέτοιου είδους δράσεις», λέει από την πλευρά του ο Αντώνης. «Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους είναι εξαιρετικά μοναχικοί, έχουν πολύ περιορισμένα ερεθίσματα και κοινωνικούς δεσμούς, και το να υπάρχουν δωρεάν προγράμματα κοντά τους νομίζω ότι μπορεί να επηρεάσει θετικά την καθημερινότητά τους, όχι μόνο για όσο διαρκούν αλλά και μετέπειτα. Με κάποιο τρόπο δημιουργούν μια δεξαμενή μνήμης και συναισθηματικών αποθεμάτων, ας πούμε».
«Προσεγγίζουμε τους συγκεκριμένους ανθρώπους με τη διάθεση φροντίδας και κατανόησης που προσεγγίζουμε τα παιδιά», καταλήγει ο ίδιος. «Βρίσκονται σε μια ηλικιακή φάση εξαιρετικά ευάλωτη και στρεσογόνα, βλέπουν πολύ μεγάλες αλλαγές στο σώμα τους και στην καθημερινότητά τους, και καλούνται να διαχειριστούν όλες αυτές τις αλλαγές. Θεωρώ ότι οποιοσδήποτε προσπαθεί να τους προσεγγίσει δεν πρέπει να θεωρεί ότι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι σοφοί και τα έχουν όλα λυμένα. Πρέπει πιο πολύ να επιστρατεύουμε το κομμάτι της κατανόησης, όπως κάνουμε και με τα παιδιά».
Το καλλιτεχνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Prima Βόλτα» για ενήλικες 65+ πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Έργου «SUB.1.1.6 Προσέλκυση ατόμων 65+ και ατόμων με αναπηρία σε δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής». Δείτε περισσότερα
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
