ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

O Ιάσων Βενετσανόπουλος, ζωγράφος και σύμβουλος ψυχικής υγείας, επιχειρεί να βρει τη σύνδεση μεταξύ ψυχοθεραπείας και τέχνης.

Τι σημαίνει ενδιάμεσος χώρος; Πώς συνδέεται η τέχνη με την ψυχοθεραπεία; Πώς αποτυπώνονται σε ένα έργο τέχνης δυο διαφορετικές ιδιότητες ενός ανθρώπου, αυτή του καλλιτέχνη και αυτή του ψυχοθεραπευτή;

O Ιάσων Βενετσανόπουλος είναι ζωγράφος και σύμβουλος ψυχικής υγείας. Με αφορμή την τέταρτη ατομική του έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «In Between», μιλήσαμε μαζί του για τις δύο αυτές ιδιότητες, για την ψυχοθεραπεία και την τέχνη.

– Έχεις τελειώσει Καλών Τεχνών και το 2018 ολοκλήρωσες τις σπουδές σου ως σύμβουλος ψυχικής υγείας. Πλέον εργάζεσαι ως σύμβουλος ψυχικής υγείας. Πώς συνδέονται αυτές οι δυο ιδιότητες; Είναι δύο διαφορετικοί τρόποι να δεις το μέσα σου;

Ως σύμβουλος ψυχικής υγείας δεν είμαι συγκεντρωμένος στο δικό μου μέσα, αλλά σε αυτόν τον οποίο συναντώ. Όσο κάνω εγώ ψυχοθεραπεία, εκεί, ναι, βλέπω το μέσα μου. Αυτό συμβαίνει ξεκάθαρα και στη ζωγραφική. Αφού έχω ολοκληρώσει ένα έργο είναι σαν να έχω μπροστά μου έναν χάρτη που μου δείχνει κομμάτια του εαυτού μου, τα οποία μπορεί να βρισκόντουσαν στη σκιά μέχρι τότε. Ποτέ δεν ξέρω τι θα βγει παρά μόνο αφού έχει ολοκληρωθεί το έργο. Οπότε κατά μια έννοια, είμαι θεατής του κι εγώ.

Ο Ιάσων Βενετσανόπουλος.

– Ποιος ήταν ο λόγος που ξεκίνησες ψυχοθεραπεία;

Μετά το πτυχίο της Καλών Τεχνών δεν ήξερα πώς να σταθώ στα πόδια μου σαν ζωγράφος, σαν καλλιτέχνης. Έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου, δεν ήξερα ποιος είμαι, πώς να κινηθώ. Αυτό με οδήγησε σε κρίσεις πανικού και καταθλιπτικά συμπτώματα. Ήμουν τυχερός γιατί είχα δυο ανθρώπους στο περιβάλλον μου που είχαν ξεκινήσει ψυχοθεραπεία κάποια χρόνια πριν και είχα δει πάνω τους τη μετακίνηση, το πόσο είχαν αλλάξει.

– Πώς αποφάσισες να κάνεις την ψυχοθεραπεία επάγγελμα;

Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να αποφασίσω να το σπουδάσω. Ακόμα και όταν σκέφτηκα να το σπουδάσω –αρχικά από περιέργεια– δεν είχα σκεφτεί ακόμα ότι θα το έκανα επάγγελμα. Συνδέθηκα επαγγελματικά με την ψυχοθεραπεία όταν για πρώτη φορά έκανα συνεδρία ως εκπαιδευόμενος –ήταν μέρος της εκπαίδευσης της σχολής– και είδα τη μαγεία που έχει η επαφή μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Ήταν η πρώτη φορά που έκανα κάτι πέρα από τη ζωγραφική, το οποίο μπορούσε να με γεμίσει σε τέτοιον βαθμό.

Αυτό που με μαγεύει και με κάνει κάθε μέρα να θέλω να την κάνω αυτή τη δουλειά είναι η επαφή με τον άλλον, η σύνδεση. Ακόμα κι αν η επαφή αυτή συνδέεται με πόνο, καθώς θα έρθει η στιγμή που θα συναντήσουμε πράγματα που μπορεί να έχουν πολύ πόνο μέσα.

– Έχεις ζήσει για κάποιο χρονικό διάστημα στην Ινδονησία, στην Κίνα, στην Ισπανία. Πώς σε άλλαξαν αυτές οι εμπειρίες;

Ένα οχτάμηνο στην Ινδονησία ήταν το μεγαλύτερο διάστημα που έχω μείνει στο εξωτερικό. Στη συνέχεια, πήγα δυο φορές στην Κίνα –έκατσα από έναν μήνα κάθε φορά– και λίγους μήνες τους πέρασα στη Μαδρίτη. Τελικά επέστρεψα στην Ελλάδα και έμεινα – δεν το περίμενα τότε! Η Ινδονησία ήταν για μένα η πρώτη συνειδητή επιδίωξη ενηλικίωσης που συνέχισα μετά με την ψυχοθεραπεία. Εκείνη την περίοδο είχα την ανάγκη να φύγω όσο πιο μακριά μπορούσα από οτιδήποτε οικείο για να καταφέρω να ακούσω εμένα. Στο τελείως άγνωστο περιβάλλον της Ινδονησίας, κάθε επιλογή που έκανα δεν ήταν παρά δική μου. Όλο αυτό μου έδωσε μια φοβερή δύναμη, μια αίσθηση ελευθερίας.

– Η τέταρτη ατομική σου έκθεση ονομάζεται «In Between». Τι διαφορετικό έχει αυτή η έκθεση και γιατί επέλεξες τον συγκεκριμένο τίτλο;

Τους τίτλους των εκθέσεων τούς βγάζω αφού ολοκληρώσω τα έργα μου. Ο συγκεκριμένος τίτλος μού ήρθε στο μυαλό αρχικά από το προφανές, το ότι συνδύαζα πολλές διαφορετικές τεχνικές και αισθανόμουν ότι βρίσκομαι σε μια μετάβαση από μια τεχνική σε μια άλλη, από έναν τρόπο σε έναν άλλο. Μετά άρχισα να σκέφτομαι τον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα σε μένα ως καλλιτέχνη και ως σύμβουλο ψυχικής υγείας. Τα χωρίζει μια πόρτα στο γραφείο μου, είναι δύο κόσμοι μου που συνυπάρχουν. Δεν είναι όμως προφανής ο τρόπο που συνδέονται, γιατί δεν κάνω π.χ. art therapy για να πεις ότι ζωγραφίζουμε θεραπευτικά, είναι πιο υπόγειος ο τρόπος σύνδεσής τους.

Όταν έδωσα τον τίτλο, άρχισα να παρατηρώ από πιο κοντά το πώς το ένα (ψυχοθεραπεία) περνάει στο άλλο (τέχνη). Στη συνέχεια, το In Between άρχισε να εμφανίζεται παντού. Είδα ότι είναι ο χώρος ανάμεσα στο έργο μου και σε μένα που το φτιάχνω, αλλά και στον θεατή που το βλέπει. Είναι ο χώρος ανάμεσα σε μένα και τον θεραπευόμενο. Είναι ο ενδιάμεσος χώρος, ο οποίος χρειάζεται για να υπάρξει επαφή. Είναι ο ενδιάμεσος χώρος από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο. Οπότε ξαφνικά αυτό το ενδιάμεσο, που αρχικά νομίζεις ότι πρόκειται για τον αδιάφορο χώρο, στον οποίο δεν δίνουμε αξία, ενώνει. Αυτό μπήκε μετά και στις θεραπείες μου: Τι βάζω ανάμεσα σε μένα και τον θεραπευόμενο; Με ενώνει αυτό ή με χωρίζει;

– Στα έργα σου μπορεί κανείς να δεις και τις δυο σου ιδιότητες; Και τον καλλιτέχνη και τον σύμβουλο ψυχικής υγείας;

Σε κάποια έργα φαίνεται η ίδια η ψυχοθεραπευτική διαδικασία, η σχέση που δημιουργείται ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο, ο ενδιάμεσος χώρος που δημιουργείται ανάμεσα στους δύο (που δεν είναι ποτέ δύο, γιατί εμφανίζονται ένα σωρό άλλα πρόσωπα). Εκεί ακριβώς ακουμπάνε και τα workshops που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της έκθεσης. Παρατηρώντας ένα έργο τέχνης βλέπεις κάτι από τον καλλιτέχνη, αλλά βλέπεις επίσης κι εσένα. Αν επιμείνει κανείς να κοιτάξει, τότε βρίσκει χαρακτηριστικά που είναι ψυχοθεραπευτικά.

Ένα από τα πράγματα που κάναμε στα workshops ήταν ότι πηγαίναμε στα έργα που άρεσαν σε κάποιον ή κυρίως σε αυτά που δεν του άρεσαν (εκεί συναντάει προφανώς κάτι από τον εαυτό του που δεν θέλει να βλέπει) και θέταμε ερωτήματα: Τι είναι αυτό το δικό μου που υπάρχει εκεί; Γιατί το συναντώ; Αυτό είναι σαν διαδικασία κάτι πολύ κοντινό με αυτό που θα κάναμε σε μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία.

– Είπες ότι η τέχνη υπάρχει στις θεραπείες σου με έναν υπόγειο τρόπο. Ποιος είναι αυτός;

Για να σταθώ απέναντι σε ένα τελάρο και να παράξω οποιοδήποτε ζωγραφικό έργο, αυτό που καλούμαι να κάνω είναι να το πλησιάσω με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα προς εμένα – ό,τι είμαι και ό,τι φέρω εκείνη τη στιγμή, να το εμπιστευτώ να με πάει όπου με πάει, χωρίς να επιδιώξω να το κατευθύνω. Το ίδιο συμβαίνει και στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Όταν μπαίνουμε στη συνεδρία όλες μου οι αισθήσεις είναι συγκεντρωμένες σε αυτό που φέρει ο άλλος άνθρωπος μέσα στον χώρο.

Αυτό που μαθαίνω όλο και καλύτερα είναι να εμπιστεύομαι αυτό που θα αναπηδήσει από τη συνάντησή μας, το οποίο δεν μπορώ να έχω προμελετήσει. Πρέπει να εμπιστευτώ ότι θα το νιώσω, θα το καταλάβω. Όσες φορές μου έρχονται ουρανοκατέβατες σκέψεις μέσα στη συνεδρία, συνήθως αφορούν και τους δυο μας πάρα πολύ. Το ίδιο και προς το τελάρο – χρειάζεται να εμπιστευτώ αυτό που προκύπτει.

– Τελικά, τι ρόλο έχουν στη ζωή μας τόσο η τέχνη όσο και η ψυχοθεραπεία;

Ακόμα και αν κάποιος δεν πάει για ψυχοθεραπεία, αναζητά τη διαδικασία του να συναντήσει και να κατανοήσει τον εαυτό του. Την ψυχοθεραπεία δεν μπορείς να την κάνεις μόνος σου (γι΄αυτό και οι ίδιοι οι ψυχοθεραπευτές είναι σε θεραπεία), χρειάζεσαι το καθρέφτισμα, χρειάζεσαι και το μαζί. Με την ψυχοθεραπεία πας στο τραύμα, πας στον πόνο και ο πόνος έχει πάντα μοναξιά. Το να πας μόνος σου είναι αφόρητο, με την ψυχοθεραπεία πας μαζί – και αυτό είναι θεραπευτικό.

Όσο για την τέχνη, υπάρχει όσο υπάρχει ο άνθρωπος! Την έχουμε παντού στη ζωή μας, είναι γλώσσα, άλλη μία γλώσσα πέραν της επίσημης γλώσσας που μιλάμε. Η τέχνη έχει μια ικανότητα να μετουσιώνει σε ύλη αυτό που είναι άυλο. Αυτό που βιώνουμε, αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε εκφράζεται υλικά μέσα από τον τρόπο που κινούμαστε, μιλάμε, στεκόμαστε. Η τέχνη είναι σαν να βγάζει μια ακτινογραφία σε όλα αυτά και να τα κάνει ύλη.

Ο Ιάσων Βενετσανόπουλος έχει δημιουργήσει την πλατφόρμα timeforoneself, όπου μπορεί κανείς να βρει ψυχοθεραπευτές και σύμβουλους ψυχικής υγείας.