ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ ΠΛΕΟΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΦΩΝΗ

Η ζωή για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν γίνεται όλο και πιο ανυπόφορη τα τελευταία χρόνια, μα εκείνες αγωνίζονται για την ελευθερία τους με τρόπο που καμία μας δεν έχει ποτέ φανταστεί.

Το καλοκαίρι που μας πέρασε συμπληρώθηκαν τρία χρόνια από την ολοκληρωτική πτώση του Αφγανιστάν στα χέρια των Ταλιμπάν. Θυμάμαι τότε γράφαμε πως η εξέλιξη αυτή θα πυροδοτούσε μεγάλες εξελίξεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στη διεθνή σκακιέρα. Τρία χρόνια μετά, η μόνη πρόβλεψη που επιβεβαιώνεται είναι αυτή ενός Αφγανού κοριτσιού που εκείνες τις μέρες είχε πει: «Θα πεθάνουμε αργά μέσα στην ιστορία.»

Αφού τα αμερικανικά στρατεύματα αποχώρησαν από τη χώρα το καλοκαίρι του 2021, η πραγματικότητα απέδειξε ότι σε διεθνές επίπεδο -όπως και στην περίπτωση της Παλαιστίνης- οι «πολιτισμένες» κοινωνίες πορεύονται μουδιασμένες και ασυγκίνητες για όσα εκτυλίσσονται στο Αφγανιστάν. Στο εσωτερικό της χώρας η μεγάλη εξέλιξη αφορά κατά κύριο λόγο τις γυναίκες, στις οποίες κάθε τόσο τίθεται και ένας νέος περιορισμός.

Χρόνο με τον χρόνο, η ζωή των γυναικών περιορίζεται ασφυκτικά: Ανήλικα κορίτσια και χήρες εξαναγκάζονται σε γάμους με μαχητές Ταλιμπάν, σχολείο μπορούν να πηγαίνουν μόνο μέχρι το Δημοτικό, απαγορεύεται να εργάζονται (άρα να έχουν δικά τους χρήματα), ενώ σε δημόσιους χώρους (π.χ. πάρκα ή γυμναστήρια) επιτρέπεται να πηγαίνουν μόνο καλυμμένες με μπούρκα. Τα δε κομμωτήρια, που πέρα από ευκαιρία κοινωνικοποίησης πρόσφεραν και εργασία σε πολλές γυναίκες, έκλεισαν τον Ιούλιο του 2023.

Μετά την ανακοίνωση του μέτρου, οι γυναίκες βγήκαν -για ακόμα μία φορά- στους δρόμους. Διαδήλωσαν έναντι όλων αυτών των περιορισμών στην ελευθερία τους, απαίτησαν «εργασία, ψωμί και δικαιοσύνη» και απωθήθηκαν από τις δυνάμεις επιβολής του νόμου με πυροσβεστικές μάνικες, τέιζερ και όπλα. Κάποιες από αυτές συνελήφθησαν και βασανίστηκαν.

AP Photo Rodrigo Abd

Οι κανόνες ένδυσης είναι σήμερα πιο αυστηροί από ποτέ, καθώς οι γυναίκες υποχρεούνται να φορούν ρούχα από χοντρό ύφασμα που καλύπτουν εντελώς το σώμα και το πρόσωπο. Όσο για τους κανόνες «ορθής» συμπεριφοράς, αυτοί ξεπερνούν την παράνοια. Απαγορεύεται να κοιτάζουν άντρα που δεν είναι συγγενής στα μάτια. Το πιο ακραίο; Στα τέλη Αυγούστου 2024, σε νέο μανιφέστο 114 σελίδων που εξέδωσαν οι Ταλιμπάν, απαγορεύτηκε να ακούγεται ο ήχος γυναικείας φωνής έξω από το σπίτι της.

AP Photo Rodrigo Abd

«Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για νέους νόμους», λέει σε άρθρο η Payvand Seyedali, διευθύντρια του Οργανισμού Women for Women – Afghanistan. «Πρόκειται για νόμους που αντιπροσωπεύουν την ιδεολογία των Ταλιμπάν, για την επιβολή της οποίας η ανώτατη ηγεσία του καθεστώτος έχει εργαστεί από τότε που ανέβηκαν την εξουσία. Όλο αυτό είναι μια αποφασιστική και αδυσώπητη συστηματοποίηση, που αναστέλλει θεμελιωδώς τη συμμετοχή των γυναικών στη ζωή έξω από το σπίτι. Οι Αφγανές νιώθουν πλέον απόλυτα εγκαταλελειμμένες.» Και όχι άδικα.

Η ανθρωπιστική βοήθεια προς τις γυναίκες της χώρας έχει περιοριστεί σημαντικά. Οι οργανώσεις αναφέρουν ότι οι περικοπές αυτές αγγίζουν το 76%, «αφήνοντας τα πιο ευάλωτα κορίτσια και τις πιο ευάλωτες γυναίκες αυτού του κόσμου χωρίς απαραίτητες υπηρεσίες». Τα πράγματα υπολογίζεται να γίνουν χειρότερα μέσα στο 2024. Όπως εξηγεί η Seyedali, «εισοδηματικά οι οικογένειες είναι σε τραγική κατάσταση, μετά βίας επιβιώνουν, νιώθουν ότι τα λίγα χρήματα που έχουν εξανεμίζονται. Είναι αδιανόητο να ζεις χωρίς ελπίδα. Η απελπισία, μαζί με την πείνα και -αν είσαι γυναίκα- τον εξευτελισμό, είναι γι’ αυτούς τους ανθρώπους η καθημερινότητά τους.»

AP Photo Rodrigo Abd

Εδώ και 50 χρόνια προσπαθούν να τις θάψουν… όμως οι γυναίκες του Αφγανιστάν είναι σπόροι

Οι Αφγανές έχουν αποδείξει τις δυνάμεις τους ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν μετά τη σοβιετική εισβολή στη χώρα δημιούργησαν υπόγεια δίκτυα που υπονόμευαν την -υποστηριζόμενη από την ΕΣΣΔ- κυβέρνηση. Το 1980 οι φοιτήτριες συμμετείχαν σε μία τεράστια αντικυβερνητική διαδήλωση, κατά την οποία πολλές συνελήφθησαν και δολοφονήθηκαν. Σήμερα, υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν, αντιλαμβανόμενες την ανάγκη για εκπαίδευση, ανοίγουν υπόγεια, κρυφά σχολεία για κορίτσια, ρισκάροντας την ίδια τους τη ζωή. Μέσα στην αδιανόητη αυτή καταπίεση οι γυναίκες βρίσκουν πάντα τρόπους να δώσουν το παρόν.

Αμέσως μετά την απαγόρευση της δημόσιας… φωνής, οι Αφγανές άρχισαν να ποστάρουν βίντεο με τις ίδιες, κάποιες καλυμμένες με μπούρκα και κάποιες όχι, να τραγουδούν. «Καμία εντολή, κανένα σύστημα και κανένας άντρας δεν θα κλείσει το στόμα μιας Αφγανής», γράφει μία από αυτές στην ανάρτησή της. Στο βίντεο που έχει ανεβάσει τραγουδά σε δημόσιο χώρο, έχοντας επιλέξει ένα τραγούδι που οι στίχοι του μιλούν για αντίσταση και δύναμη: «Δεν είμαι εκείνη η αδύναμη ιτιά που τρέμει σε κάθε άνεμο. Είμαι από το Αφγανιστάν».

Κόντρα σε όλους και όλα οι Αφγανές αγωνίζονται ολομόναχες, με τρόπο που οι γυναίκες στις δυτικές κοινωνίες αδυνατούν να φανταστούν. Χωρίς καμία σοβαρή στήριξη από τη διεθνή κοινότητα, καταφέρνουν να συγκεντρώνονται και να αναλαμβάνουν συλλογική δράση. Βρίσκονται διαρκώς σε κίνδυνο κι όμως δεν σταματούν: είτε ως ακτιβίστριες, είτε ως δασκάλες σε κρυφά σχολεία, είτε ως δημοσιογράφοι που πασχίζουν να μεταφέρουν όλη αυτή την πληροφορία στον κόσμο.