Ο ΒΑΝ ΓΚΟΓΚ, Ο ΜΟΝΕ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΛΤΣΕΣ ΑΚΤΙΒΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Πίνακες του Βίνσεντ βαν Γκογκ και του Κλοντ Μονέ βρέθηκαν στο στόχαστρο ακτιβιστών στα μουσεία όπου εκτίθενται, στο όνομα της ευαισθητοποίησης του κόσμου για την κλιματική κρίση. Όμως περισσότερο συζητήθηκαν οι πράξεις, παρά το ζητούμενο.

Εντυπωσιακές ακτιβιστικές επιχειρήσεις στο Λονδίνο και στο Πότσδαμ: Ντοματόσουπα στα «Ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ και πουρές πατάτας στον πίνακα «Σωροί από άχυρα» του Κλοντ Μονέ.

Στόχος; Καλός και άγιος. Να ακουστεί στα πέρατα της υφηλίου η πράξη τους, ώστε να καταστεί κοινή συνείδηση ότι ο πλανήτης κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή.

Ασφαλώς δεν πήγαν στράφι οι προσπάθειες αυτές. Κάτι ακούστηκε, κάτι έμεινε. Όμως, κακά τα ψέματα. Αυτό που πέτυχαν οι ακτιβίστριες ήταν να συζητείται περισσότερο η τολμηρή πράξη τους παρά ο στόχος τους.

Δυστυχώς, υπάρχει κάτι χειρότερο, αν κρίνουμε από αυτά που φέρεται να είπαν «μπροστά» στον άναυδο Βαν Γκογκ οι ακτιβίστριες του Λονδίνου. Συγκεκριμένα, αναρωτήθηκαν: «Τι αξίζει περισσότερο; Η Τέχνη ή η ζωή;»

Ένα δίλημμα νηπιακού επιπέδου

Αν ειπώθηκαν αυτά τα λόγια, μπαίνουμε στα βαθιά, καθώς το εγχείρημά τους προσλαμβάνει διαστάσεις πολύ ευρύτερες από τη δημιουργική πρόκληση, που είχε σκοπό να πάρει στα ζεστά ο κόσμος την προστασία του πλανήτη.

Αλλά ακόμη κι αν δεν ειπώθηκαν, το σήμα της πράξης τους –επίθεση σε έργα τέχνης– ενδέχεται να ενεργοποιήσει λαϊκίστικες αντιλήψεις για την Τέχνη και τον Πολιτισμό σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα.

Οι ακτιβιστές της οργάνωσης Last Generation, που πέταξαν πουρέ πατάτας στον πίνακα του Μονέ στο μουσείο Barberini, στο Πότσνταμ, στις 24 Οκτωβρίου 2022. © Last Generation via AP Photo

Ας δούμε όμως ολόκληρη την (φερόμενη) δήλωση, όπως την εντοπίσαμε στην Εφημερίδα των Συντακτών:

«Τι αξίζει περισσότερο; Η Τέχνη ή η ζωή; Αξίζει περισσότερο η Τέχνη από το φαγητό; Περισσότερο από την Δικαιοσύνη; Σας ενδιαφέρει περισσότερο η προστασία ενός πίνακα από την προστασία του πλανήτη και του ανθρώπου; Οι σοδειές καταστρέφονται, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από την ξηρασία, τις φωτιές και τις πλημμύρες. Δεν μπορούμε να καταναλώνουμε άλλο ορυκτά καύσιμα. Διαφορετικά θα χάσουμε καθετί που ξέρουμε και αγαπάμε».

Τι έχουμε, λοιπόν, εδώ ή –αν δεν ειπώθηκαν έτσι– τι προκύπτει για όσους συμμερίζονται την άποψη αυτή; Μα είναι προφανές: Μια νηπιακών διαστάσεων διάζευξη, που όχι απλώς εξοστρακίζει την Τέχνη στο περιθώριο, αλλά μηδενίζει την αξία της έναντι πραγματικών προβλημάτων και επιβιωτικών αναγκών.

Οι ακτιβίστριες της οργάνωσης Just Stop Oil, που πέταξαν ντοματόσουπα στα «Ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ, έργο του 1888, στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, στις 14 Οκτωβρίου 2022. © Just Stop Oil via AP Photo

Φυσικά, δεν χρειάζεται υπεράσπιση η Τέχνη, ειδικά όταν αντιμετωπίζει σαΐτες ελαφρότητος σαν αυτές που φέρεται να εκτόξευσαν οι εν συγχύσει ακτιβίστριες του Λονδίνου.

Θα άξιζε όμως τον κόπο να τους υπενθυμίσει κάποιος ότι πλείστα όσα κινήματα, κυρίως του 20ού αιώνα αλλά και σημερινά, είχαν σημείο αναφοράς τη σχέση της Τέχνης με τη ζωή. Όχι την Τέχνη σε αντιπαράθεση με τη ζωή.

Άλλο η επίθεση στον Βαν Γκογκ, άλλο η δημιουργική αμφισβήτηση

Ευφάνταστοι, προκλητικοί, προβοκάτορες δημιουργικοί οι Ντανταϊστές, οι Υπερρεαλιστές, οι Λετριστές, οι Καταστασιακοί κ.ά. αμφισβήτησαν και απέρριψαν αξίες της κατεστημένης τέχνης, γκρέμισαν στερεότυπα, έβγαλαν την Τέχνη από το κλουβί της, αλλά ήσαν παθιασμένοι υπηρέτες και λειτουργοί της.

Με δυο λόγια, καμία σχέση των Κινημάτων αυτών με την φτωχή και ιλαρή προσέγγιση των ακτιβιστριών, που με τον τρόπο τους αδίκησαν και την προσπάθειά τους και την Τέχνη.

Δυο πίνακες του Βίνσεντ βαν Γκογκ με το ίδιο θέμα, φιλοτεχνημένοι το 1888 και το 1889, όπως παρουσιάστηκαν στη National Portrait Gallery του Λονδίνου το 2014. © 2014 Matt Dunham / AP Photo

Όχι πως δεν υπήρξαν ερμηνευτικές ακρότητες από κάποιους εκπροσώπους των προαναφερθέντων κινημάτων. Να, όπως εκείνος ο Ντανταϊστής που εξύμνησε τον Ηρόστρατο, ο οποίος είχε πυρπολήσει τον Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο, λέγοντας ότι ήταν ένας Ντανταϊστής που θέλησε να ξεσηκώσει τους συμπολίτες του. (Ανοησίες! Ένας δοξομανής ήταν ο Ηρόστρατος, που επιδίωκε να μείνει το όνομά του στην ιστορία).

Ας μας επιτραπεί μια πρόβλεψη: Οι βανδαλισμοί, που άλλωστε ποτέ δεν έλειψαν, θα συνεχιστούν. Είτε «για καλό σκοπό», είτε ως διαμαρτυρία αφιονισμένων από την πολιτική ορθότητα, με στόχο κλασικά αριστουργήματα (π.χ. αγάλματα, ναοί).

Ας έχουν το νου τους η Αθηνά στον Παρθενώνα, ο Ερμής στην Ολυμπία και οι φύλακες στα Μουσεία της ανθρωπότητας…