Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΦΙΚΙΤΗΣ ΒΡΗΚΕ ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ
Ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης γυρίζει το Αιγαίο και τον κόσμο, προσπαθώντας να ξεκλειδώσει τα μυστικά της μακροζωίας και της βιωσιμότητας. Μετά τη συμμετοχή του στο πρόσφατο TedxAthens, o γνωστός φωτογράφος απάντησε στις ερωτήσεις του OW σχετικά με το πάθος για την τέχνη του, τα φωτογραφικά του project και όσα έμαθε φωτογραφίζοντας τον κόσμο.
Αν ρωτήσετε τον Κωνσταντίνο Σοφικίτη ποια ήταν εκείνη η στιγμή της ζωής του στην οποία γεννήθηκε το πάθος του για την φωτογραφία, θα σας πει πως αυτό συνέβη στα δέκα του, τότε που ο πατέρας του τον έβαλε μαζί με τον αδερφό του στην καρότσα ενός τζιπ και ταξίδεψαν μέχρι την Βόρεια Ελλάδα για να φωτογραφίσει, ή όταν τους έπαιρνε μαζί του στα γυρίσματα των ταινιών του πολύ καλού του φίλου σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Μετά από σπουδές στα Μαθηματικά, τα Οικονομικά και το Περιβάλλον, τελικά ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης επέστρεψε στο μεγάλο πάθος του και αφιερώθηκε στη φωτογραφία.
Έκτοτε, γυρίζει την Ελλάδα και τον κόσμο απαθανατίζοντας κουλτούρες και ανθρώπους σε διάφορα σημεία του πλανήτη, με τη δουλειά του να έχει δημοσιευτεί σε μερικά από τα μεγαλύτερα περιοδικά στον κόσμο. Ταυτόχρονα, συμμετέχει σε σημαντικά projects που παντρεύουν τη φωτογραφία με την επιστήμη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι φωτογραφίες του για τα γεωπάρκα της Κρήτης, στα πλαίσιο καμπάνιας που έκανε η περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με το National Geographic και την UNESCO.
Επίσης, μαζί με την ακαδημαϊκό Σοφία Καλαντζάκου, ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης περιπλανήθηκε και φωτογράφισε πρότυπα και παραδοσιακά χωράφια στην Ελλάδα στο Νεπάλ, στο Κατμαντού και στα Ιμαλάια, στο πλαίσιο του Anthropocene Kitchen Project του New York University Abu Dhabi, που μελετά την παραγωγή της τροφής, καθώς και για την πρωτοβουλία Geopolitics and Ecology of Himalayan Water Initiative, μια ενέργεια στην οποία ενώνουν τις δυνάμεις τους ακαδημαϊκοί και ερευνητικά κέντρα από όλο τον κόσμο.
Με έμπνευση τους στίχους ενός ποιήματος ή κάποιο δημοσιογραφικό άρθρο, κυρίως όμως τη διάθεσή του να βγαίνει από τη ζώνη ασφάλειάς του και να παρατηρεί ανθρώπους και τοπία σαν να τα βλέπει για πρώτη φορά, ο Κωνσταντίνος Σοφικίτης αποτυπώνει την πραγματικότητα με τη δική του ιδιαίτερη ματιά.
– Τι θέλεις να αποτυπώσεις με τις φωτογραφίες σου;
Με τα τοπία μού αρέσει να αποτυπώνω και να μοιράζομαι την ομορφιά αυτού του πλανήτη. Με τα πορτραίτα μου αρέσει να δημιουργώ έναν διάλογο. Οι φωτογραφίες είναι πολλές φορές μια αντανάκλαση της ψυχής μας, όποτε υποθέτω πως η εκάστοτε αποτύπωση εικόνων αποτελεί και μια διαδικασία ψυχανάλυσης.
– Έχοντας ταξιδέψει τόσο πολύ, ποια είναι τα μέρη που ξεχωρίζεις;
O τόπος-σταθμός για μένα είναι και θα παραμείνει η Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα το Αιγαίο και η Ικαρία, από την οποία έχω αντλήσει τη μεγαλύτερη έμπνευση. Τα λόγια και η νοοτροπία των ανθρώπων εκεί με βοήθησαν να αντιληφθώ διαφορετικά τη ζωή. Έχω επισκεφτεί περισσότερες από 70 χώρες και πάντα νιώθω τυχερός που επιστρέφω στην Ελλάδα.
Κάποια αλλά μέρη στον κόσμο που ξεχώρισα είναι η Μαδαγασκάρη, γιατί υπάρχουν εκεί χωριά στα οποία δεν έχει φτάσει ο σύγχρονος τρόπος ζωής κι αυτό είναι κάτι σπάνιο και ιδιαίτερο, που με μαγνήτισε. Δεν θα ξεχάσω επίσης τα μεγαλειώδη τοπία της Ναμίμπια. Την ατελείωτη έρημο να συναντά τον Ατλαντικό Ωκεανό και το τεράστιο νεκροταφείο πλοίων που ναυάγησαν και παρασύρθηκαν εκεί.
– Κεντρική θέση στη δουλειά σου έχει το Marabou Project, ένα βιβλίο και ντοκιμαντέρ που καταγράφει τις παραδόσεις και τις ιστορίες των ανθρώπων του Αιγαίου. Πώς προέκυψε η ιδέα;
Η κινητήριος δύναμη για να ξεκινήσω το Μαραμπού ήταν οι ιστορίες του πατέρα μου, ο οποίος γύρισε και φωτογράφησε όλη την Ελλάδα την δεκαετία του 1980, όπως και η γνωριμία μου με τον συγγραφέα Ιωάννη Τσάτσαρη, ο οποίος με έκανε να αγαπήσω πραγματικά την Ελλάδα και να αναπτύξω την περιέργεια να την ανακαλύψω. Δουλεύοντας μαζί με μια μεγάλη ομάδα, θελήσαμε να συνθέσουμε ένα ανάγλυφο ιστοριογράφημα του Αιγαίου που θέλω να το μοιράσω σε κάθε καφενείο του Αιγαίου, σε κάθε δημοτική βιβλιοθήκη της χώρας και του εξωτερικού. Θέλω να το παρουσιάσω σε όσα περισσότερα μέρη του κόσμου είναι δυνατόν, για να ανοίξει ένας διάλογος ανάμεσα σε διαφορετικές γενιές και αντιλήψεις.
Τι δυσκολίες είχε το project;
Tο εγχείρημα έτυχε μεγάλης εκτίμησης στο εξωτερικό αλλά καμίας στην Ελλάδα. Λυπάμαι πολύ που θα το πω αυτό αλλά η συντριπτική πλειοψηφία κρατικών θεσμών και δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών δεν ασχολήθηκε καθόλου με αυτή την προσπάθεια. Δεν βρέθηκε καν στήριξη για κάποια οδοιπορικά έξοδα. Tο αναφέρω όχι επειδή δεν στήριξαν το δικό μου εγχείρημα αλλά γιατί είναι απογοητευτικό το ότι πολύ αξιόλογες και ειλικρινείς προσπάθειες δεν τυγχάνουν καμίας προσοχής.
– Ποιο είναι το μυστικό της μακροζωίας, που ήταν και το θέμα της συζήτησης στην οποία συμμετείχες στο TedxAthens ;
Η βασική αιτία μακροζωίας όπου και να τη συναντάμε στον κόσμο είναι η απουσία φόβου. Οι άνθρωποι στις περιοχές του πλανήτη που ζουν πολύ δεν είναι εκτεθειμένοι στον φόβο, τον θόρυβο και την ανασφάλεια που δημιουργεί ο ψηφιακός κόσμος. Ασφαλώς στη μακροζωία σημαντικό ρόλο παίζει και το ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν κάθονται σε έναν καναπέ βλέποντας τηλεόραση όλη μέρα, αλλά περπατάνε στα βουνά, ζουν δίπλα στη θάλασσα και συλλέγουν την τροφή τους από τα χωράφια τους.
– Τι επιδιώκεις να πεις με την δουλειά σου για τη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή;
Το οδοιπορικό μου στο Αιγαίο αλλά και σε απομακρυσμένες κοινωνίες όπως στο Νεπάλ, την Αφρική, την Ασία ή την Καραϊβική, μου έδειξε ότι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε πολύ λιγότερα από αυτά που έχουμε αναγάγει σε ανάγκη. Όπως αποδεικνύουν και οι περιπτώσεις της Ανάφης, των Λειψών και άλλων μικρών νησιών, όταν υπήρχε πρωτογενής τομέας οι άνθρωποι εκεί ήταν απόλυτα αυτάρκεις με ελάχιστη πρόσβαση στον υπόλοιπο κόσμο. Με τη δουλειά μου θέλω να μιλήσω για τον ηλικιωμένο αγρότη στη Σέριφο, που μπορεί να μην έχει νερό να ποτίσει τις καλλιέργειες του εξαιτίας του υπερτουρισμού και της εξάντλησης του υδροφόρου ορίζοντα από τις αμέτρητες κατοικίες με πισίνες, ενώ κανείς δεν μιλάει για αυτό.
Αναφορικά με το κλίμα, το βρίσκω πιο εύστοχο να αναφερθώ σε ένα κλιματικό μοτίβο που μπορούμε να παρατηρήσουμε και μια αδιαμφισβήτητη διαφοροποίηση του ανά περιόδους. Τη δεδομένη στιγμή διανύουμε μια περίοδο αλλαγής και είναι σημαντικό να προσανατολιστούμε στο πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε σε αυτό και όχι στο πώς θα αλλάξουμε κάτι αναπόφευκτο.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα με ανεξέλεγκτα έργα τεράστιων διαστάσεων με προσανατολισμό αποκλειστικά το κέρδος χωρίς καμία σύνεση ή σεβασμό για τους ανθρώπους και το περιβάλλον δημιουργεί τεράστια προβλήματα που τα συναντάμε και θα τα συναντήσουμε και οι επόμενες γενιές μπροστά μας. Αυτό δεν έχει να κάνει με το κλιματικό μοτίβο αλλά με την ασυδοσία και την απληστία κάποιων ανθρώπων για κέρδος.
Οι κυβερνήσεις μιλούν για κλιματική αλλαγή, αλλά δεν υπάρχει σοβαρή προσέγγιση στη διαχείριση των υδάτινων πόρων ή του τρόπου που καλλιεργούμε τη γη. Απλά η χώρα μετατρέπεται σε real estate, λες και αυτό το οικόπεδο που λέγεται Ελλάδα είναι απλά μια επίπεδη επιφάνεια χωρίς παράδοση, ιστορία και γνώση, η οποία αντί να αναδεικνύεται πετιέται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
–Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις σήμερα για το περιβάλλον;
Η έλλειψη σωστής πληροφόρησης η οποία με την σειρά της δημιουργεί την έλλειψη παιδείας με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος της κοινωνίας να είναι είτε αδιάφορο είτε να έχει επαναπαυτεί. Οι θεσμικοί φορείς και παράγοντες λειτουργούν πολλές φορές με πυξίδα το κέρδος και όχι την προστασία και την φροντίδα του περιβάλλοντος κάτι που αποδεικνύεται με τις μονάδες τουρισμού και ενέργειας που δημιουργούνται χωρίς ουσιαστική περιβαλλοντική μελέτη .
Αν είχαμε σαν κοινωνία σωστή γνώση για αυτά τα θέματα θα είχαμε τα αντανακλαστικά να αντιδράσουμε αλλά και να απαιτήσουμε πιο συλλογικά αλλά και ο καθένας για τον τόπο του μια πιο βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη. Πιστεύω ότι η σύνδεση μας με τον τόπο μας είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για να μπορέσουμε να τον αγαπήσουμε, να τον σεβαστούμε και έτσι να τον προστατεύσουμε.
– Τι μπορεί να κάνει καθένας μας ξεχωριστά γι’ αυτό;
Να σκεφτόμαστε συλλογικά. Να μπορούμε δηλαδή να αντιληφθούμε ότι καθετί που λέμε και κάνουμε έχει συνέπειες τόσο σε εμάς τους ίδιους όσο και στους συνανθρώπους μας. Να είμαστε λιγότερο νάρκισσοι, επιπόλαιοι, εγωιστές και αδιάφοροι για τα πράγματα γύρω μας.
–Tι μπορεί να γίνει για να υπάρξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση;
Η Ελλάδα είναι ένας τόπος με τεράστιο πολιτισμικό, λαογραφικό και περιβαλλοντικό πλούτο. Παρατηρώ ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης αναπαράγουν με εμμονή, τοξική και ανεπαρκή ειδησεογραφία. Παράλληλα οι φορείς που είναι υπεύθυνοι για το περιβάλλον, τον τουρισμό και τον πολιτισμό δείχνουν τεράστια αδιαφορία. Αγνοούν αξιόλογες πρωτοβουλίες που γίνονται από ερευνητές με αποτέλεσμα όλες αυτές οι προσπάθειες να αυτοχρηματοδοτούνται και να μην τυγχάνουν της αναγνώρισης και της στήριξης που τους αναλογούν.
Βασικότατο ζήτημα είναι ασφαλώς και το θέμα της παιδείας από όπου ξεκινάνε τα πάντα. Αν υπήρχαν βιωματικά μαθήματα που να αφορούν τη λαογραφία, τον πολιτισμό μας, τη σύνδεση μας με την φύση, τον άνθρωπο και την αγροτική ζωή, αυτό θα εκπαίδευε την κάθε γενιά να σέβεται και να προστατεύει τον τόπο της.
– Τι σου έχουν μάθει τα ταξίδια για τη ζωή;
Μου έμαθαν ότι η καλή ζωή προϋποθέτει υγιή σκέψη, η οποία είναι απαλλαγμένη από το φόβο που μας διώχνει μακριά από τις πραγματικές μας ανάγκες. Αν συνδεθούμε περισσότερο με τη φύση, σεβαστούμε τους ανθρώπους και παρατηρήσουμε τη ζωή, θα νιώσουμε ικανοποίηση με αυτά που έχουμε και όχι δυσαρέσκεια με εκείνα που δεν έχουμε. Αυτό πιστεύω είναι το μυστικό της καλής ζωής.
– Σε άλλαξαν με κάποιον τρόπο τα ταξίδια;
Με έκαναν πιο ταπεινό. Με έκαναν να μην κρίνω με βάση εκείνα που ξέρω. Με έκαναν –όπως μου είχε πει κάποτε ο συγγραφέας Ιωάννης Τσάτσαρης– να θέλω να μάθω εκείνα που ξέχασα να μάθω, και πολλές φορές να ξεχάσω εκείνα που έμαθα. Με έβαλαν σε μια διαδικασία αναπροσανατολισμού της σκέψης μου, πράγμα που θεωρώ πολύτιμο.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
