Ο ΕΡΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥ EGON SCHIELE

Πριν η πανδημία της Ισπανικής Γρίπης στερήσει τη ζωή του Egon Schiele, ο Αυστριακός ζωγράφος είχε προλάβει να σκανδαλίσει με την τέχνη του και να περάσει στην ιστορία.

Παρά τη σύντομη σε διάρκεια ζωή του, ο Egon Schiele κατάφερε να αναδειχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους πορτρέτων του 20ού αιώνα. Διάσημος για τα στρεβλωμένα σώματα και την ωμή σεξουαλικότητα των έργων του, έφτιαξε περίπου 300 πίνακες και πάνω από 3000 έργα σε χαρτί, που θεωρήθηκαν υπερβολικά τολμηρά και συχνά χυδαία για τον έντονο, σχεδόν πορνογραφικό, ερωτισμό τους.

Οι αυστηρές γραμμές και γωνίες σε συνδυασμό με τη χρήση του χρώματος κατατάσσουν τον Egon Schiele στους πρωτοπόρους του Αυστριακού εξπρεσιονισμού, κίνημα που απέρριπτε τα συμβατικά πρότυπα της ομορφιάς και εισήγαγε την ασχήμια και τη συναισθηματική υπερβολή στην ζωγραφική. Στα έργα του παρουσιάζεται η ανθρώπινη ύπαρξη στιγματισμένη από την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, με τολμηρές παραμορφώσεις στα σώματα καθώς και εμμονή στην προβολή των γεννητικών οργάνων, με μια διάθεση αυτοεξερεύνησης και αυτοαποκάλυψης.

Η χρήση του χρώματος ήταν προσεκτικά επιλεγμένη, με χρωματικές παλέτες που υποδήλωναν τη διάθεση της στιγμής. Έντονα κόκκινα για την σεξουαλικότητα, σιέννες και ώχρες για την αρρώστια και τον θάνατο.

Η αγκαλιά (Εραστές ΙΙ), 1917 © ALAMY/VISUALHELLAS.GR

Η γένεση ενός μεγάλου

Ο Egon Schiele γεννήθηκε στην Αυστρία το 1890 και πέρασε μεγάλο μέρος των παιδικών του χρόνων σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, όπου εργαζόταν ο πατέρας του. Εντυπωσιασμένος με τα τρένα, περνούσε ώρες απορροφημένος ζωγραφίζοντάς. Ο πατέρας του, εκνευρισμένος που ο γιος του δεν ενδιαφερόταν να ακολουθήσει την ίδια επαγγελματική πορεία με τον ίδιο, έσκισε όλα του τα sketchbook.

Όταν ο Schiele ήταν 15, ο πατέρας του πέθανε από σύφιλη και ανέλαβε την κηδεμονία του ο θείος του. Εκείνος αναγνώρισε το ταλέντο του και τον ενθάρρυνε να ακολουθήσει την καλλιτεχνική του κλίση.

Γράφτηκε στη σχολή καλών τεχνών Kunstgewerbeschule στη Βιέννη, αλλά ένα χρόνο μετά, έπειτα από επιμονή των καθηγητών του πήγε στην πιο παραδοσιακή Akademie der Bildenden Künste. Θεώρησε όμως ότι είναι πολύ συντηρητική για τα γούστα του και την παράτησε. Μαζί με τον Max Oppenheimer και τον Oskar Kokoschka, ίδρυσε την Neukunstgruppe (New Art Group) στη Βιέννη.

Ο Egon Schiele σε ηλικία 28 ετών, λίγο πριν από τον θάνατό του. © ALAMY/VISUALHELLAS.GR

Egon Schiele και Gustav Klimt

Μέντορας του Schiele ήταν ο Gustav Klimt, ο οποίος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην δουλειά του όταν τον πρωτοσυνάντησε, το 1907. Αγόρασε πολλά από τα σχέδιά του και του έβρισκε μοντέλα και χρηματοδότες. Στα πρώτα έργα του Schiele είναι φανερές οι επιρροές του από τον ερωτισμό των έργων του Klimt. Ο Schiele έγινε προστατευόμενός του και μεταξύ τους αναπτύχθηκε μια βαθιά φιλία. Φήμες αναφέρουν ότι μοιράστηκαν και τον έρωτα για την ίδια γυναίκα, την 16χρονη Wally Neuzil, που ήταν μούσα, μοντέλο και ερωμένη του Schiele ενώ την ίδια εποχή πόζαρε ως το μοντέλο και για τον Klimt.

Ο Schiele ζωγράφισε το 1912 τους «Ερημίτες», μια αυτοπροσωπογραφία του με τον Klimt σαν φόρο τιμής στη φιλίας τους. Όταν πέθανε ο Klimt, το 1918, ο Schiele συντετριμμένος τον ζωγράφισε στο νεκροκρέβατό του.

Εραστές (Αυτοπροσωπογραφία με τη Wally), 1914-15. © 2013 AP Photo/Alastair Grant

Προκλητικά πάθη

Με τη Wally έζησαν μαζί αρχικά στην γενέτειρα της μητέρα του, στην Τσεχία, απ’ όπου εκδιώχθηκαν από τους κατοίκους λόγω της έντονης σχέσης τους και κατέληξαν στη Βιέννη. Το πορτρέτο της Wally είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του. Μετά από αρκετές εκθέσεις που σκανδάλισαν την Ευρώπη με τον έντονο ερωτισμό τους, το 1912 η αστυνομία συνέλαβε τον Egon Schiele για αποπλάνηση ανηλίκου και έκθεση ανηλίκων σε πορνογραφικό υλικό. Κατάσχεσε πολλά από τα έργα του με γυμνά μοντέλα και ανήλικα κορίτσια, με παραμορφωμένα κορμιά και έντονη σεξουαλικότητα. Έμεινε στην φυλακή 21 μέρες αναμένοντας την δίκη του, κατά την οποία ο δικαστής έκαψε για παραδειγματισμό ένα από τα σχέδια του με κερί. Τελικά, καταδικάστηκε μόνο για την δεύτερη κατηγορία  και πέρασε άλλες 3 μέρες  στην φυλακή. Καθ’ όλη την διάρκεια της φυλάκισης του, η Wally του έφερνε φαγητό και υλικά ζωγραφικής.

Η μεγαλύτερη συλλογή έργων του Schiele εκτίθεται στο Leopold Museum, στην Αυστρία. © ALAMY/VISUALHELLAS.GR

Παρά την παθιασμένη σχέση με τη Wally, ο Schiele τελικά θα παντρευόταν άλλη γυναίκα, την Edith Harms. Ζούσε μαζί με την αδερφή της απέναντι από το στούντιό του στη Βιέννη και προερχόταν από ανώτερη κοινωνική θέση σε σχέση με τη Wally. Σε αντίθεση με τα άλλα του μοντέλα, η Edith δεν ήθελε να ποζάρει γυμνή, οπότε ο Schiele τη ζωγράφισε με μια πολύ πιο νατουραλιστική προσέγγιση, όρθια με το φόρεμα της, το οποίο τόνισε με έντονα χρώματα τις ρίγες.

Ο πόλεμος και το τέλος

Κατά την διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Schiele διατάχθηκε να υπηρετήσει στην Πράγα. Εκεί συνέχισε να ζωγραφίζει, αλλά τα έργα του απεικόνιζαν κυρίως αξιωματικούς του στρατού και Ρώσους κρατούμενους. Εκείνη την περίοδο άρχισε να πειραματίζεται και με θεματολογία γύρω από την οικογένεια και την μητρότητα. Το 1917 επέστρεψε στην Βιέννη, όπου αφιερώθηκε και πάλι στη ζωγραφική.

Πέθανε το 1918 από Ισπανική γρίπη, μόλις τρεις μέρες μετά τον θάνατο της εγκύου γυναίκας του από την ίδια αιτία. Το τελευταίο έργο με την Edith στο νεκροκρέβατό της αποτυπώνει την εξάντληση και την ταλαιπωρία της.