Ο CARLOS MORENO ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΟ OW ΓΙΑ ΤΗΝ «ΠΟΛΗ ΤΩΝ 15 ΛΕΠΤΩΝ» ΠΟΥ ΘΑ ΕΡΘΕΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο καθηγητής Carlos Moreno, ο άνθρωπος που διαμόρφωσε το θεωρητικό πλαίσιο της «πόλης των 15 λεπτών», εξηγεί στο OW πώς η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή μας.

Παρακολουθώντας την ανάπλαση της περιοχής του Ελληνικού, που φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη έξυπνη, πράσινη «πόλη των 15 λεπτών» στην Ελλάδα, προσεγγίσαμε τον πολεοδόμο και καθηγητή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Carlos Moreno, τον άνθρωπο που διαμόρφωσε το θεωρητικό πλαίσιο για τη δημιουργία πόλεων όπου τα πάντα (από τη δουλειά και το σχολείο μέχρι τη διασκέδαση και τα κέντρα υγείας) θα βρίσκονται σε απόσταση 15΄ από το σπίτι, είτε με τα πόδια είτε με το ποδήλατο.

Η ιδέα γεννήθηκε το 2016 και σήμερα ολοένα και περισσότερες πόλεις, ανάμεσά τους το Παρίσι και η Σανγκάη, επιχειρούν να αναπροσαρμοστούν με κεντρικό άξονα τη θεωρία που θέτει στον πυρήνα της τον άνθρωπο και την ευτυχία του.

Μιλήσαμε με τον καθηγητή για την επαναστατική του ιδέα, η οποία πέρα από φανατικούς υποστηρικτές έχει συναντήσει και συνωμοσιολόγους, που τον κατηγορούν για «γκετοποίηση» κι «ευκολότερα lockdowns».

– Καθηγητά, πώς καταλήξατε στο διάστημα των 15΄ που χαρακτηρίζει τη θεωρία σας;

Ένας άνθρωπος μέσα σε 15΄ διανύει 1,5 χλμ. Σε καθημερινή βάση, ο χρόνος αυτός και η απόσταση αυτή θεωρούνται ιδανικά για τα ψώνια, τη μετάβασή μας στο σχολείο ή τη δουλειά, είτε χρησιμοποιούμε τα πόδια μας είτε χρησιμοποιούμε ποδήλατο. Τα 15 λεπτά είναι ένα σωματικό και ψυχικό όριο, πέρα από το οποίο οι άνθρωποι τείνουν να χρησιμοποιούν αυτοκίνητο. Ωστόσο, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία δεν είναι ο ακριβής αριθμός των λεπτών, αλλά η έννοια της αποκεντρωμένης εγγύτητας υπηρεσιών, ώστε να υπάρχει πρόσβαση με τρόπο που μας εξασφαλίζει χαμηλές εκπομπές άνθρακα.

– Είναι μια ιδέα που βοηθά περισσότερο την οικονομία, την κοινωνία ή το περιβάλλον;

Η «πόλη των 15 λεπτών» είναι μια προσέγγιση παγκόσμιας αστικής μεταμόρφωσης, που στοχεύει στην ενίσχυση της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Με την ενσωμάτωση της εγγύτητας και της σύμπτυξης στις πόλεις, η πρόκληση είναι:

• να αλλάξει ο τρόπος ζωής των πολιτών, που σημαίνει απελευθέρωση χρόνου, αύξηση της κίνησης μέσω ενεργητικής κινητικότητας, ενίσχυση των σχέσεων με τους γείτονες, μείωση του άγχους,
• να προωθηθεί η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και μιας νέας οικονομικής γεωγραφίας με περισσότερη απασχόληση, πιο ελεγχόμενα δίκτυα, χρήση τοπικών πρώτων υλών,
• να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των πόλεων, κυρίως λόγω των μεταφορών.

– Παγκοσμίως, μεγάλες πόλεις μετατρέπονται σε κέντρα Airbnb, όπου οι κάτοικοι δεν μπορούν να αντέξουν το υψηλό ενοίκιο των ελάχιστων διαθέσιμων σπιτιών. Έτσι, απομακρύνονται από τις πόλεις και μετακινούνται για τη δουλειά τους με το αυτοκίνητο. Τι μπορεί να κάνει η «πόλη των 15 λεπτών» για αυτήν την τάση;

Η επίδραση των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων στη μεσιτική αγορά των τουριστικών πόλεων είναι μια σαφής ανησυχία για μένα: οι τιμές αγοράς είναι υπέρογκες, τα ενοίκια είναι υψηλά και η διαθεσιμότητα κατοικιών μειώνεται δραματικά.

Δυστυχώς, σε ό,τι αφορά την αγορά ακινήτων, η «πόλη των 15 λεπτών» δεν μπορεί να κάνει πολλά. Μόνο νομοθετικοί ή δημοτικοί περιορισμοί και ρυθμίσεις μπορούν να έχουν αποτέλεσμα. Εξάλλου, η τάση αυτή θα εξαντληθεί με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, η ιδέα του «proximity urbanism» δεν αφορά μόνο τις μεγάλες τουριστικές πόλεις. Η «πόλη των 15 λεπτών» και η «περιοχή των 30 λεπτών» μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μικρότερες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το βασικό ζήτημα είναι η απόσταση μεταξύ σπιτιού και εργασίας, εξ ου και η ανάγκη οι εταιρείες να αλλάξουν εργασιακές συνήθειες.

iStock

– Πώς συλλάβατε την ιδέα;

Οι πόλεις άρχισαν να με ενδιαφέρουν στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ενώ σπούδαζα αστική οργάνωση, άρχισα να συνειδητοποιώ δύο πράγματα: την ολοένα φθίνουσα κατάσταση της υγείας και της ποιότητας ζωής στις πόλεις και την κλιμάκωση της ανησυχίας για την κλιματική κρίση. Για να κατανοήσουμε τις πόλεις, πρέπει να δούμε τη «μεγάλη εικόνα»: τις σχέσεις αιτίας-αποτελέσματος ανάμεσα στον τρόπο ζωής, την οικονομική ανάπτυξη, τα μέσα μεταφοράς, την κλιματική αλλαγή και την κακή υγεία των κατοίκων. Ένα πράγμα, λοιπόν, γίνεται βέβαιο: τα τεχνολογικά εργαλεία δεν είναι ο τρόπος για να διορθώσουμε το πρόβλημα.

Σε έναν κόσμο κατά κύριο λόγο αστικό, η επιδίωξη της ποιότητας ζωής αναδείχθηκε σε ύψιστη επιτακτική ανάγκη, ενόψει των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων. Σιγουρεύτηκα, τότε, ότι χρειαζόμασταν ένα βιώσιμο, ανθρωποκεντρικό αστικό μοντέλο που να αντιμετωπίζει αυτές τις ανησυχίες. Χρειαζόμασταν να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές αξίες των κοινωνιών μας. Έτσι, το 2016, έφτασα στην ιδέα της «πόλης των 15 λεπτών».

«ΤΑ 15 ΛΕΠΤΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΟ ΟΡΙΟ, ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΕΙΝΟΥΝ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ»

– Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υπάρχοντα χωριά ή επαρχιακές πόλεις ως παραδείγματα της ιδέας; Υπάρχει κάποια πόλη στο μυαλό σας, όταν μιλάτε γι’ αυτό το μοντέλο;

Τα μικρά χωριά μπορούν να προσφέρουν την εγγύτητα που προτείνει η «πόλη των 15 λεπτών», καθώς και ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς. Ωστόσο, δεν είναι τόσο πυκνοκατοικημένα. Η πρόκληση πίσω από την ιδέα αυτή είναι να προτείνει τα πλεονεκτήματα μιας «οργάνωσης χωριού» στον κάτοικο της πόλης.

Σήμερα, έχουμε και στις πέντε ηπείρους παραδείγματα περιοχών και πόλεων που εφαρμόζουν το συγκεκριμένο μοντέλο. Η αναζήτηση ποιότητας ζωής σε συνδυασμό με τη μείωση ή και την εξάλειψη των επιπτώσεων της κατάστασης που ζούμε σήμερα, μας οδηγεί στην ανάγκη των «πόλεων των 15 λεπτών» .

iStock

– Τι έχουμε μάθει μέχρι σήμερα από το Παρίσι, το Μιλάνο, τη Μαδρίτη κι άλλες πόλεις που έχουν εφαρμόσει την ιδέα;

Οι ευρωπαϊκές πόλεις ήταν πολύ ενεργές στην προσπάθεια υλοποίησης των «πόλεων των 15 λεπτών». Μέχρι τώρα, η πιο προηγμένη πόλη είναι το Παρίσι, δεδομένου ότι ξεκίνησε να δουλεύει το concept το 2019. Ωστόσο, η αστική μεταμόρφωση απαιτεί χρόνο και βρισκόμαστε μόνο στην αρχή μίας ενδιαφέρουσας διαδικασίας.

Παρατηρώ, όμως, ανάμεσα στις πόλεις αυτές κάποια κοινά χαρακτηριστικά:

• Για να είναι αποτελεσματική και αποδοτική η εφαρμογή της ιδέας, χρειάζεται τόσο ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο όσο και βραχυπρόθεσμες δράσεις.
• Οι αλλαγές στο σύστημα μεταφορών είναι βασικές, καθώς ωθούν τους ανθρώπους να ανανεώσουν τον τρόπο μεταφοράς τους, εξασφαλίζουν ελεύθερο δημόσιο χώρο για τους ανθρώπους αντί για τα αυτοκίνητα και αποτελούν το πρώτο βήμα για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.
• Υπάρχουν μερικοί επικριτές και μία απροθυμία για αλλαγές, αλλά μετά από λίγους μήνες ο πληθυσμός τείνει να είναι πολύ χαρούμενος με τη νέα κατάσταση.
• Είναι σημαντικό να σχεδιάζουμε «πόλεις των 15 λεπτών» χωρίς αποκλεισμούς, με ισότιμη επένδυση σε πλούσιες και φτωχές γειτονιές, εστιάζοντας και στα περίχωρα. Στο Πόρτλαντ του Όρεγκον όπου το πρότυπο έχει εφαρμοστεί, η κίνηση στο κέντρο έχει περιοριστεί κατά 20%, αλλά έχει εκτοξευθεί στους αυτοκινητόδρομους γύρω από την πόλη. Τώρα, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για τους κατοίκους να πάνε στη δουλειά τους και να επιστρέψουν σπίτι τους.

– Πόσο δύσκολο είναι για μια (μάλλον κακώς) δομημένη πόλη να γίνει ανθρωποκεντρική και να στραφεί στο πρότυπο της «πόλης των 15 λεπτών»;

Η πρόκληση της «πόλης των 15 λεπτών» είναι να βελτιώσει την ποιότητα ζωής στις υπάρχουσες πόλεις. Δεν μιλάω για την κατασκευή πόλεων από την αρχή. Δεδομένης της παγκόσμιας περιβαλλοντικής κατάστασης, η αξιοποίηση γης για την κατασκευή νέων πόλεων θα ήταν λάθος. Η «πόλη των 15 λεπτών» είναι ένα project που σκοπό έχει να μεταμορφώσει και να βελτιώσει αυτό που ήδη υπάρχει. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο ένα σφαιρικό όραμα για τον αντίκτυπο κάθε δράσης μετασχηματισμού τόσο σε μικρή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Ο αστικός μετασχηματισμός πρέπει να πραγματοποιηθεί με μια αποφασιστικά ολιστική προσέγγιση.

– Μετακόμισα από την Αθήνα σε ένα νησί της Ελλάδας πριν από τρία χρόνια. Μπορώ να πω ότι η ζωή είναι καλύτερη. Υπάρχει περισσότερη εμπιστοσύνη, λιγότερη ένταση και περισσότερη υπομονή και κατανόηση. Είναι αυτό ένα επιπλέον όφελος των «πόλεων των 15 λεπτών»;

Η «πόλη των 15 λεπτών» επηρεάζει θετικά την ευημερία, την υγεία και τους κοινωνικούς δεσμούς. Η ιδέα μπορεί να φέρει επανάσταση στον τρόπο που ζούμε στις πόλεις. Η έμφαση στην τοπική ζωή ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ασχοληθούν πιο ουσιαστικά με το άμεσο περιβάλλον τους, ενισχύοντας τους δεσμούς της κοινότητας και την αίσθηση του ανήκειν. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να μετατρέψει τις ανώνυμες αστικές εκτάσεις σε μια ταπετσαρία από ζωντανές γειτονιές.

«Η "ΠΟΛΗ ΤΩΝ 15 ΛΕΠΤΩΝ" ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΚΛΕΙΔΩΣΕΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΕΝΑΝ ΠΙΟ ΗΡΕΜΟ ΡΥΘΜΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ»

– Οι άνθρωποι από τη φύση μας τείνουμε να βολευόμαστε, όταν δεν χρειάζεται να καταβάλλουμε προσπάθεια για να αποκτήσουμε όσα επιθυμούμε. Εάν όλα όσα χρειάζεσαι για μια ευτυχισμένη καθημερινότητα απέχουν μόλις 15 λεπτά, θα περιοριστεί η παρόρμησή μας για εξερεύνηση;

Νομίζω ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του περίεργος και θα συνεχίσει να εξερευνά το άγνωστο. Στις αρχές του 2023, ως απάντηση στις θεωρίες συνωμοσίας που μας κατέκλυσαν, καταβάλαμε με την ομάδα μου πολλές προσπάθειες να εξηγήσουμε πώς και γιατί η ιδέα δεν αποτελεί κίνδυνο, αλλά μέρος μιας λύσης για ένα καλύτερο μέλλον. Η «πόλη των 15 λεπτών» δεν έχει στόχο να κλειδώσει μέσα τους ανθρώπους, αλλά να τους προσφέρει έναν πιο ήρεμο ρυθμό και μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ήδη παγιδευμένοι σε έναν τρόπο ζωής που επιβάλλουν οι τεράστιοι χρόνοι που απαιτούν οι μετακινήσεις στις πόλεις. Νιώθουν παγιδευμένοι από τη μαζική κατανάλωση και τα προϊόντα κακής ποιότητας. Αντιμέτωπη με αυτήν την κατάσταση, η «πόλη των 15 λεπτών» στοχεύει να ελαφρύνει τη ρουτίνα μας και να επαναφέρει την ελευθερία στην καθημερινότητά μας. Το να «βγεις» πέρα από τα 15 λεπτά δεν απαγορεύεται. Το θέμα είναι να αρχίσουμε να επιλέγουμε διαδρομές που θα μας βγάζουν από τη φούσκα μας και δεν θα μας κρατάνε δέσμιους.